آغاز مذاکرات امنیتی اسرائیل و سوریه؛ رهبری جدید دمشق خواستار پایان حملات هوایی شد
سوریه و اسرائیل، پس از دهه‌ها خصومت و درگیری مستقیم و نیابتی، اکنون وارد مرحله‌ای بی‌سابقه از گفت‌وگوهای امنیتی شده‌اند.
سوریه و اسرائیل، پس از دهه‌ها خصومت و درگیری مستقیم و نیابتی، اکنون وارد مرحله‌ای بی‌سابقه از گفت‌وگوهای امنیتی شده‌اند.
دیپلماتهای حاضر در «پلتفرم منطقه‌ای سوریه» که ماموریت دیپلماتیک غیررسمی آمریکا در این کشور را بر عهده دارند و از استانبول به‌طور دورکاری فعالیت می‌کنند، همگی زیر نظر تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا در امور سوریه و مشاور و دوست قدیمی دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، خدمت میکردند.
باراک که در ماه می امسال به این سمت منصوب شد، هدایت تغییر سیاست منطقه‌ای آمریکا را بر عهده دارد که از یک سوریه واحد تحت ریاستجمهوری احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه، حمایت می‌کند.
منبع آمریکایی: این تحول بر سیاست آمریکا تاثیری نخواهد داشت
یکی از منابع دیپلماتیک آمریکایی پنجشنبه ۲۷ شهریور به رویترز گفت «چند نفر» از کارکنان پلتفرم منطقه‌ای سوریه مطلع شده‌اند که دوره ماموریتشان به پایان رسیده و این «بخشی از یک تغییرات سازمانی» در این پلتفرم است.
این فرد افزود: «این جداییها بر سیاست آمریکا در سوریه تاثیری نخواهد داشت و تصمیم برای برکناری آنان ناشی از اختلافنظر سیاسی میان کارکنان با باراک یا کاخ سفید نبوده است.»
این منابع که شامل دو دیپلمات غربی و دو منبع مستقر در آمریکا نیز بودند گفتند این جابهجاییهای ناگهانی، در پایان هفته گذشته رخ داد.
خبرگزاری رویترز نوشت که نتوانسته مستقلا دلیل رسمی اعلامشده برای این اقدامات را تایید کند.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفت این وزارتخانه درباره «تصمیمات پرسنلی یا تجدید سازمانهای اداری» اظهار نظر نمیکند.
او افزود: «کارکنان اصلی که بر مسائل مربوط به سوریه کار می‌کنند همچنان از چندین مکان مختلف فعالیت دارند.»
باراک از نیروهای دموکراتیک سوریه، ائتلاف تحت رهبری کردها و مورد حمایت آمریکا، خواسته تا سریعتر توافق ماه مارس با الشرع را تایید کنند؛ توافقی که بهموجب آن مناطقی که تحت کنترل آنان است به حاکمیت دولت مرکزی دمشق بازگردانده میشود و نیروهای دموکراتیک سوریه در نیروهای امنیت ملی این کشور ادغام خواهند شد.
«تفاوت دیدگاه» در میان دیپلماتهای آمریکایی
یکی از دیپلماتهای غربی گفت برکناری دیپلماتهای آمریکایی تا حدی ناشی از «تفاوت دیدگاه» میان دیپلماتها و باراک درباره مسئله نیروهای دموکراتیک سوریه و الشرع بوده است.
او جزییات بیشتری در این زمینه ارائه نداد.
وزارت خارجه آمریکا نیز در این باره اظهار نظری نکرد.
باراک که هم‌زمان سفیر آمریکا در ترکیه، کشور عضو ناتو نیز هست، مستقیما در این زمینه اظهار نظری نکرده است.
برخی رهبران نیروهای دموکراتیک سوریه که در زمان حکومت بشار اسد همراه با آمریکا علیه داعش جنگیده بودند، بهویژه با توجه به چندین موج خشونت در سراسر سوریه طی سال جاری، در برابر فشارهای آمریکا برای ادغام در نیروهای امنیت ملی مقاومت کرده‌اند.
نیروهای دموکراتیک سوریه که همچنان درگیر نبردهای پراکنده با نیروهای سوری و گروه‌های مورد حمایت ترکیه در شمال شرق کشور است، همچنان بر ساختار حکومتی کمتر متمرکز در دوران پس از اسد پافشاری می‌کند. ساختاری که در آن خودمختاری بهدستآمده در خلال جنگ داخلی سوریه حفظ میشود.
باراک سه‌شنبه در دمشق حضور داشت و بر امضای طرحی از سوی وزیر خارجه سوریه برای حل بنبست با اقلیت دروزی در جنوب این کشور نظارت کرد.
او پس از امضای این طرح در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که طرح مورد نظر از «حقوق برابر و تعهدات مشترک برای همه» حمایت خواهد کرد.
از زمانی که واشینگتن در سال ۲۰۱۲ سفارت خود را در دمشق بست، پلتفرم منطقه‌ای سوریه به‌عنوان ماموریت غیررسمی آمریکا در سوریه عمل کرده است.
این ماموریت دیپلماتیک در کنسولگری آمریکا در استانبول مستقر است و در سایر نقاط منطقه نیز دفتر دارد.
سناتور لیندسی گراهام به اکسیوس گفت که او و دیگر سناتورها قرار است پنجشنبه ۲۷ شهریور با شیبانی دیدار کنند تا درباره لغو دائمی برخی تحریمهای تصویبشده در قانونگذاری، از جمله «قانون سزار» گفت‌وگو کنند.
پیش‌تر در اردیبهشتماه، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در جریان سفر به ریاض، با احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه دیدار کرد و سپس از تصمیم خود برای لغو تحریمهای سوریه خبر داد.
با این حال، کنگره آمریکا هنوز بر سر لغو دائمی «قانون سزار برای حمایت از غیرنظامیان سوریه» به توافق نرسیده است.
این قانون با هدف انزوای سیاسی و فشار اقتصادی بر حکومت بشار اسد وضع شده بود.
سفر شیبانی که نخستین سفر یک وزیر خارجه سوری به واشینگتن در بیش از ۲۵ سال گذشته به شمار میرود ـ پس از اظهارات الشرع در چهارشنبه صورت میگیرد که گفت مذاکرات سوریه با اسرائیل، متحد آمریکا، برای دستیابی به یک پیمان امنیتی میتواند «در روزهای آینده» به نتیجه برسد.
انتظار میرود شیبانی جمعه با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا دیدار کند.
گراهام گفت اگر سوریه رسما در مسیر دستیابی به یک توافق امنیتی جدید با اسرائیل گام بردارد و به ائتلاف علیه گروه افراطی داعش بپیوندد، او از لغو آن تحریمها حمایت خواهد کرد.
وزارت خارجه آمریکا هنوز به درخواست خبرگزاری رویترز برای اظهارنظر درباره سفر شیبانی پاسخ نداده است.
گفت‌وگوهای سوریه و اسرائیل
اکسیوس نوشت وزیر خارجه سوریه از لندن به واشینگتن سفر می‌کند؛ جایی که با ران درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل، درباره پیشنهاد اسرائیل برای یک توافق امنیتی جدید میان دو کشور گفت‌وگو کرد.
در این گزارش به نقل از منابع آگاه آمده شیبانی و درمر پنج ساعت با نظارت تام باراک، نماینده آمریکا در امور سوریه، گفت‌وگو کردند.
یک منبع آگاه گفت گفت‌وگوهای لندن بهسوی توافق احتمالی پیشرفت داشته است.
سوریه و اسرائیل در حال گفت‌وگو برای رسیدن به توافقی هستند که دمشق امیدوار است متضمن توقف حملات هوایی اسرائیل و خروج نیروهای اسرائیلی باشد که به جنوب سوریه پیشروی کرده‌اند.
رویترز پیش‌تر گزارش داده بود که واشینگتن در حال اعمال فشار بر سوریه است تا پیش از گردهمایی رهبران جهان در هفته آینده در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، با اسرائیل به توافق برسد.
الشرع رد کرده که آمریکا در حال اعمال فشار بر سوریه است و گفته که واشینگتن نقش میانجیگرانه ایفا می‌کند.
او گفته است اسرائیل از تاریخ هشتم دسامبر، زمانی که حمله نیروهای مسلح تحت رهبری او منجر به سرنگونی بشار اسد، رییسجمهوری پیشین سوریه شد، بیش از هزار حمله به سوریه انجام داده و بیش از ۴۰۰ تهاجم زمینی ترتیب داده است.
برکناری اسد پس از ۱۳ سال جنگ داخلی روی داد.
ترامپ اوایل امسال لغو برخی تحریمهای کلیدی آمریکا علیه سوریه را اعلام کرد.
دوم خرداد، وزارت خزانهداری آمریکا مجوز عمومی برای لغو برخی تحریمهای سوریه را صادر کرد که راه را برای سرمایهگذاری و فعالیتهای بخش خصوصی باز می‌کند.
بهموازات این اقدام، وزارت خارجه آمریکا نیز معافیتی از قانون سزار برای حفاظت غیرنظامیان سوریه صادر کرد تا راه برای مشارکت شرکای خارجی و منطقه‌ای در بازسازی اقتصادی سوریه هموار شود.
اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا گفت: «همانطور که رییس‌جمهور ترامپ وعده داد، وزارتخانههای خزانهداری و خارجه مجوزهایی برای تشویق سرمایهگذاری جدید در سوریه صادر کردند.»
در آن زمان، وزارت خارجه سوریه از تصمیم آمریکا برای اعطای معافیت از تحریمها استقبال کرد و این اقدام را «گامی مثبت در مسیر درست برای کاهش رنجهای انسانی و اقتصادی» این کشور دانست.
سفر شیبانی به آمریکا پس از سفر هیاتی از کنگره آمریکا به دمشق صورت گرفته است.
۲۸ مرداد، در حالی که بحثها در کنگره ایالات متحده بر سر لغو یا تداوم تحریمهای سوریه همچنان ادامه داشت، گروهی از قانونگذاران آمریکایی از دو حزب جمهوریخواه و دموکرات در سفر به دمشق با الشرع دیدار کردند.
جونی ارنست، سناتور جمهوریخواه ایالت آیووا، مارکوِین مولین، سناتور جمهوریخواه ایالت اوکلاهاما، جیسون اسمیت، عضو جمهوریخواه مجلس نمایندگان از ایالت میزوری و جیمی پانِتا، عضو دموکرات مجلس نمایندگان از ایالت کالیفرنیا، اعضای هیات آمریکایی در دمشق بودند.
شیبانی و انس خطاب، وزیر کشور سوریه نیز در این نشست حضور داشتند.
به نوشته رویترز، واشینگتن در تلاش است پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل در پایان ماه جاری پیشرفتی در مذاکرات حاصل شود تا دونالد ترامپ بتواند از آن به‌عنوان یک «دستاورد دیپلماتیک» یاد کند.
چهار منبع به این خبرگزاری گفته‌اند حتی یک توافق محدود نیز در شرایط فعلی موفقیت بزرگی خواهد بود، زیرا اسرائیل در ماه‌های اخیر موضعی سخت در برابر دمشق اتخاذ کرده و موقعیت سوریه پس از خشونت‌های فرقه‌ای در جنوب کشور به‌شدت تضعیف شده است.
آکسیوس نیز گزارش داده که اسرائیل چند هفته پیش طرحی تفصیلی به سوریه ارائه کرده که شامل نقشه‌ای از مناطق جنوب‌غرب دمشق تا مرز اسرائیل است.
این طرح بر اساس الگوی توافق صلح ۱۹۷۹ با مصر تنظیم شده و منطقه را به سه بخش تقسیم می‌کند؛ به‌گونه‌ای که در نزدیک‌ترین نوار به مرز، حضور نیروهای نظامی و سلاح‌های سنگین ممنوع باشد و تنها پلیس و نیروهای امنیت داخلی سوریه اجازه استقرار داشته باشند.
علاوه بر آن، منطقه حائل دو کیلومتر دیگر به داخل خاک سوریه گسترش یافته و کل محدوده به‌عنوان منطقه پرواز ممنوع برای هواپیماهای سوری تعریف شده است.
رویترز در گفت‌وگو با ۹ منبع مختلف، از جمله مقام‌های نظامی و سیاسی سوری و یک مقام اسرائیلی، نوشته است که پیشنهاد سوریه بر خروج نیروهای اسرائیلی از مناطق تازه اشغال‌شده، بازگرداندن منطقه غیرنظامی سال ۱۹۷۴ و توقف حملات هوایی و زمینی اسرائیل در خاک سوریه متمرکز است.
اما موضوع بلندی‌های جولان در مذاکرات مطرح نشده و به گفته یک منبع سوری «به آینده موکول شده است». شش منبع نیز تاکید کرده‌اند اسرائیل حتی در بلندمدت قصد بازگرداندن جولان را ندارد.
آکسیوس افزوده است در مقابل محدودیت‌های پیشنهادی بر نیروهای سوری، اسرائیل وعده داده به‌تدریج از مناطق اشغالی اخیر عقب‌نشینی کند، اما پایگاه استراتژیک خود در قله کوه حرمون را غیرقابل مذاکره دانسته است.
یک منبع آگاه نیز به این رسانه گفته اصل محوری طرح اسرائیل حفظ یک «کریدور هوایی» از طریق سوریه به سمت ایران است تا در صورت لزوم زمینه انجام حملات آینده علیه تهران فراهم باشد.
بر اساس گزارش رویترز، ران درمر وزیر امور راهبردی اسرائیل و اسعد الشیبانی وزیر خارجه سوریه قرار است چهارشنبه در لندن همراه با تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا، درباره این پیشنهاد گفت‌وگو کنند.
این سومین نشست سه‌جانبه خواهد بود. منابع گفته‌اند مذاکرات پیشرفت‌هایی داشته اما هنوز توافقی در دسترس نیست.
با وجود این، فضای گفت‌وگوها پر از بی‌اعتمادی است. اسرائیل به دولت اسلام‌گرای احمد الشرع، رییس‌جمهور موقت سوریه، بدبین است و آمریکا را ترغیب کرده تا ساختار ضعیف و غیرمتمرکز سوریه حفظ شود.
با این حال، واشینگتن مذاکرات را بخشی از تلاش برای گسترش حلقه کشورهای دارای توافق با اسرائیل پس از «توافق‌های ابراهیم» می‌داند.
رویترز نوشته تماس‌های اولیه در آوریل در ابوظبی آغاز شد و در ژوئیه در باکو ادامه یافت. اما استقرار نیروهای سوری در استان سویدا برای مهار درگیری‌های دروزی و بدوی مذاکرات را مختل کرد.
اسرائیل این اقدام را نقض توافق غیرنظامی دانست و وزارت دفاع سوریه در دمشق را بمباران کرد. پس از آتش‌بس تحت میانجی‌گری آمریکا، گفت‌وگوها در پاریس از سر گرفته شد؛ نخستین بار که سوریه علناً مذاکره مستقیم با اسرائیل را پذیرفت.
مسئله جولان همچنان گره اصلی است. یک مقام اسرائیلی به رویترز گفت تل‌آویو پیشنهادی به توماس باراک داده که در ازای چشم‌پوشی دمشق از جولان، اسرائیل از جنوب سوریه عقب‌نشینی کند، اما الشرع این پیشنهاد را رد کرده و تاکید کرده هرگونه سازش بر سر جولان به معنای پایان حکومت او خواهد بود.
رویترز در بخش دیگری گزارش داده جایگاه اسرائیل با بحران سویدا تقویت شد، جایی که نیروهای سوری به اعدام میدانی غیرنظامیان دروزی متهم شدند. منابع دروزی و غربی گفتند اسرائیل به گروه‌های دروزی سلاح و تجهیزات داده و حقوق حدود سه‌هزار شبه‌نظامی را پرداخت می‌کند.
آکسیوس نیز از تمایل بنیامین نتانیاهو برای دیدار با احمد الشرع در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل خبر داده، هرچند احتمال تحقق این دیدار اندک است. نتانیاهو سه‌شنبه اعلام کرد ترامپ او را برای ۲۹ سپتامبر به کاخ سفید دعوت کرده است.
به‌گزارش رویترز، در میدان نبرد، ارتش سوریه تلاش می‌کند از برخورد مستقیم با نیروهای اسرائیلی اجتناب کند، در حالی که اسرائیلی‌ها به‌طور مرتب به روستاها یورش می‌برند و افراد مظنون را بازداشت می‌کنند. ارتش اسرائیل نیز اعلام کرده در این عملیات سلاح‌های متعدد کشف و تلاش‌های قاچاق را ناکام گذاشته است.
در مجموع، هر دو گزارش نشان می‌دهند که هرچند مسیر دستیابی به توافق امنیتی میان سوریه و اسرائیل تحت فشار آمریکا آغاز شده، اما اختلافات عمیق بر سر جولان، محدودیت‌های میدانی و بی‌اعتمادی شدید دو طرف، مانع از نزدیک بودن هرگونه توافق نهایی است.
دفتر نخست‌وزیر اسرائیل شامگاه چهارشنبه تایید کرد که مذاکرات با سوریه در جریان است و هدف از آن «تضمین منافع حیاتی اسرائیل» عنوان شده است؛ از جمله خلع سلاح جنوب‌غرب سوریه و حفظ امنیت جامعه دروزی ساکن این مناطق.
این تحولات در حالی رقم می‌خورد که احمد الشرع، رئیس‌جمهوری موقت سوریه که در سال گذشته با رهبری نیروهای شورشی دولت بشار اسد را سرنگون کرد، این هفته برای نخستین‌بار در قامت رئیس‌جمهوری سوریه در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد؛ سخنرانی‌ای که نه‌تنها در محتوای آن بلکه در ظاهر میانه‌رو و اصلاح‌طلبانه او بازتاب گسترده‌ای یافت.
الشرع که پیش‌تر به‌عنوان یکی از رهبران گروه جهادی هیئت تحریر الشام شناخته می‌شد و تا مدت کوتاهی قبل تحت تعقیب آمریکا قرار داشت، اکنون در قامت رئیس‌جمهوری با کت‌وشلوار غربی در صحن سازمان ملل ظاهر شد و ضمن انتقاد از حملات مکرر اسرائیل به خاک سوریه، خواستار پایان دادن به «دخالت‌های بی‌ثبات‌کننده» تل‌آویو شد.
او گفت: «سوریه از صادرکننده بحران به فرصتی برای صلح تبدیل شده است. اما ادامه حملات اسرائیل، چشم‌انداز ما برای بازسازی کشور و پایان دادن به خشونت‌ها را تهدید می‌کند.» او با اشاره به توافق آتش‌بس ۱۹۷۴ تاکید کرد که سوریه همچنان به این توافق پایبند است و خواهان گفت‌وگو و دیپلماسی برای حل‌وفصل اختلافات است.
در همین حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در بیانیه‌ای اعلام کرد که نتیجه مذاکرات در گرو تامین شروط امنیتی مشخصی از سوی سوریه است. طبق اعلام دفتر او، این شروط شامل خلع سلاح مناطق هم‌مرز با بلندی‌های جولان، تامین امنیت جامعه دروزی و حفظ آزادی عمل اسرائیل برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای است.
بنی گانتس، وزیر دفاع پیشین و رهبر حزب آبی و سفید، نیز با حمایت از این مذاکرات، خواستار آن شد که اسرائیل «در نقاط کلیدی خاک سوریه باقی بماند تا امنیت ساکنان جولان تضمین شود». گانتس همچنین هشدار داد که نباید اجازه داد ترکیه همانند ایران شبکه‌های نفوذ خود را در سوریه گسترش دهد.
از سوی دیگر، تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه، که از نقش فعالی در تسهیل دیدارهای اخیر میان طرفین برخوردار بوده، اعلام کرد که سوریه در قالب توافق کاهش تنش، پذیرفته است هیچ تجهیزات نظامی سنگینی به نزدیکی مرز اسرائیل منتقل نکند.
با این حال، احمد الشرع هفته گذشته در نیویورک گفت که از زمان توافق اولیه، اسرائیل بیش از هزار حمله هوایی و ۴۰۰ عملیات زمینی در خاک سوریه انجام داده است. او این اقدامات را در تضاد با روند گفت‌وگوها دانست و هشدار داد که تل‌آویو ممکن است در مسیر مذاکرات کارشکنی کند.
هرچند هنوز جزئیات نهایی مذاکرات منتشر نشده، اما حضور هم‌زمان چهره‌هایی چون الشرع در سازمان ملل و تایید رسمی گفت‌وگوها از سوی اسرائیل، نشانگر آغاز فصل جدیدی در مناسبات امنیتی و منطقه‌ای میان دمشق و تل‌آویو است؛ فصلی که آینده آن به نحوه توازن میان منافع امنیتی اسرائیل و جاه‌طلبی‌های سیاسی رهبری جدید سوریه گره خورده است.
