دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در نامه‌ای رسمی از اسحاق هرتزوگ، رییس‌جمهوری اسرائیل، خواست تا بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، را در پرونده اتهام‌های مربوط به «فساد» عفو کند. پیش از این هم ترامپ در سفرش به اسرائیل در پارلمان این کشور چنین درخواستی را از هرتزوگ مطرح کرده بود.
دفتر رییس‌جمهوری اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که «رییس‌جمهوری اسرائیل برای رییس‌جمهوری ترامپ احترام زیادی قائل است و همچنان از حمایت‌های همیشگی او از اسرائیل و نقش مهمش در آزادی گروگان‌ها، تغییر شکل خاورمیانه و غزه، و حفظ امنیت اسرائیل قدردانی می‌کند.»
با این حال، در ادامه این بیانیه آمده است که «همان‌گونه که رییس‌جمهوری بارها روشن کرده، هر فردی که خواهان عفو است باید درخواست رسمی خود را طبق روال تعیین‌شده ارائه کند.»
پرونده نتانیاهو به اتهام فساد مالی چند سال است که در دستگاه قضایی اسرائیل در جریان است.
گزارش تازه تایمز اسرائیل به نقل از یک مقام ارشد امنیتی ادعا می‌کند که اسرائیل می‌خواهد تا پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، جمهوری اسلامی را سرنگون کند. هم‌زمان، شماری از تحلیلگران هشدار داده‌اند که رویارویی نظامی ایران و اسرائیل امری اجتناب‌ناپذیر است.
نشانه‌های فراوانی از این حکایت دارد که جمهوری اسلامی در حال بازسازی برنامه موشکی و هسته‌ای خود است؛ موشک‌هایی که هدف‌شان فروپاشی پدافند هوائی اسرائیل است.
جمهوری اسلامی نمی‌تواند دو هزار موشک به سمت اسراییل پرتاب کند، یا هنوز غنی‌سازی را آغاز نکرده است؛ اما شکی نیست که کارخانه‌های موشک‌سازی شبانه‌‌روزی در حال تولید موشک‌اند و تاسیسات کوه کلنگ نیز به سرگرمی هسته‌ای تازه جمهوری اسلامی بدل شده‌اند.
از آن سو اسرائیل هم احساس می‌کند که کار شناتمام مانده و آماده است با شدتی بیشتر از جنگ ۱۲روزه، باز به سراغ جمهوری اسلامی برود.
جمهوری اسلامی، یا همان اختاپوسِ فعلا از کار افتاده منطقه، نه تنها خود را در موضع ضعف می‌بیند، بلکه در معرض تهدیدی است که می‌تواند ساختار قدرتش را دگرگون کند. اما کاری هم برای تغییر این فضا نمی‌تواند انجام دهد و گزینه‌هایش محدود است، با بحران اقتصادی عمیق و کم‌آبی بی‌سابقه روبرو است.
از طرفی، بازسازی توان موشکی و هوایی هم کار یک شب یا دو شب نیست، امری زمان‌بر است.
در سوی مقابل، بازگشت سریع به درگیری برای اسرائیل هم ساده نیست. تجربه‌آموزی از جنگی که انجام شد و بازسازی توان تحلیل رفته و همچنین هزینه سیاسی شروع دوباره جنگی که شاید ساعت‌ها یا روزها به طول بینجامد (این بار بیش از ۱۲ روز) همگی چالش‌برانگیزند.
اسرائیل هنوز در مرحله تصمیم‌گیری است؛ آیا وارد واکنش فراگیرتری بشود یا منتظر بماند تا ایران گام بعدی را بردارد؟
دیگر همه می‌دانیم که وضعیت کنونی، شکننده است. نه بازدارندگی مطلق وجود دارد، نه راه‌حل قطعی.
اگر توافقی میان آمریکا و ایران بر سر مسایل هسته‌ای صورت نگیرد، سناریوی «مدیریت بحران» ممکن است به‌زودی پایان یابد. آنچه در این میان اهمیت دارد، کنترلِ «وقتی که کار از کنترل خارج می‌شود» است.
ایران ممکن است دوباره غنی‌سازی را از سر گیرد، موشک‌های بیشتر بسازد یا گروه‌های نیابتی خود را فعال‌تر کند.
اسرائیل ممکن است پیش‌دستی کند یا منتظر بماند تا شرایط برای عملیاتی بهتر فراهم شود. آمریکا، در پس‌زمینه همچنان نقش میانجی و بازیگر اصلی را دارد. این هم به پیچیدگی امور می‌افزاید که بازیگر نقش یک، در پشت صحنه است.
خاورمیانه بدل به صحنه‌ای برای تقابل چند لایه شده است؛ از ایران و اسرائیل، تا آمریکا، تا گروه‌های منطقه‌ای و بازیگران فرامنطقه‌ای. اگر دوره مدیریت بحران به پایان برسد، راهی جز ورود به «درگیری باز» باقی نمی‌ماند و دیگر همه چیز برگشت‌ناپذیر می‌شود.
انتخاب بین ترس از جنگ و آمادگی برای جنگ امروز دیگر در منطقه ما معنای عمیق‌تری دارد.
این بار، نه صرفا دو کشور، بلکه شبکه‌ای از منافع، هراس‌ها و فرصت‌ها درگیرند و وضعیت به‌طور دائمی تغییر می‌کند تا زمانی که همه چیز قدری آرام به‌نظر برسد و ناگهان باز از کنترل خارج شود. چرخه‌ای که دورهای آخرش را می‌زند.
در بازگویی رخدادهای جنگ ۱۲روزه، روایت رسمی جمهوری اسلامی از همان آغاز، یک‌جانبه بود؛ روایت ارتش درباره وقایع جنگ حذف شد و بازگویی جنگ به‌طور عمده به فرماندهان سپاه واگذار شد.
حوزه هنری نیز به‌تازگی سلسله مصاحبه‌هایی درباره این جنگ را آغاز کرده و تاکنون ۱۱ قسمت از آن پخش شده است. در هیچ‌یک از این قسمت‌ها، حتی با یک فرمانده ارشد ارتش مصاحبه نشده است.
این پرسش مطرح است که چرا روایت ارتش از این جنگ پخش نمی‌شود و چرا اکثر سخن‌گویان، فرماندهان ارشد سپاه‌اند؟ چه نفعی در حذف روایت ارتش وجود دارد؟ آیا از این می‌ترسند که سخنان ارتشیان روایت سپاه از جنگ را به چالش بکشد؟
اینکه تنها فرماندهان سپاه برای روایت جنگ ۱۲روزه فراخوانده شده‌اند، این گمان را تقویت می‌کند که قصد دارند همان رویکردی را که پس از جنگ هشت‌ساله ایران و عراق اتخاذ شد، تکرار کنند: ساختنِ روایتی یک‌طرفه و تحریف‌شده.
پس از پایان جنگ هشت‌ساله نیز جریان‌های مرتبط با سپاه و رسانه‌های حامی آن، چنان تاریخ جنگ را نوشتند و بازتعریف کردند که گویی ارتش در جنگ نقشی نداشته و همه جبهه و فرماندهی تحت سیطره سپاه بوده است.
بسیاری از سریال‌ها و فیلم‌های ساخته‌شده درباره جنگ، جنگ را چنان نشان دادند که گویی فرماندهی و حرکت اصلی فقط از سوی سپاه بود و ارتش نقش موثری نداشت.
واقعیت اما چیز دیگری است: چنین اتهام‌هایی به ارتش نادرست است. برخلاف تبلیغاتِ مخالفان ارتش که می‌گفتند در سال‌های اول جنگ ارتش موفقیتی نداشت، این ارتش بود که به‌موقع در برابر پیشروی نیروهای عراق ایستاد و مانع سقوط گسترده شهرهای خوزستان شد.
در نبردهای سرنوشت‌ساز اطراف پل نادری در شمال خوزستان، همان‌جا که احتمال سقوط خوزستان می‌رفت، نشانی از حضور گسترده سپاه در آن مقطع دیده نمی‌شد؛ بلکه یگان‌های نیروی زمینی ارتش و خلبانان پایگاه هوایی چهارم وحدتی بودند که توان دشمن را متوقف کردند.
در بازگویی‌های بسیاری از دوره جنگ، به ارتش ظلم شده است، به‌ویژه درباره آن سال نخست که در فاصله نوزده ماه بین انقلاب ۱۳۵۷ و آغاز جنگ، رهبران انقلاب با اقدامات مختلفْ ارتش را تضعیف کردند.
پس از تضعیف ارتش، بسیاری از فرماندهان ارشد اعدام یا مجبور به بازنشستگی شدند، برخی افسران به‌دلیل ترس از اعدام یا پیگرد از کشور رفتند، قراردادهای تسلیحاتی و معاهده‌های دفاعی لغو شدند و اجازه مانور و آموزش به شکل قبلی داده نشد.
این در حالی بود که ارتش عراق از شوروی تسلیحات می‌خرید و مانورهای متعددی انجام می‌داد. نتیجه این تضعیف‌ها وضعیت دشوار ارتش ایران در آغاز جنگ بود؛ با این حال، نیروهای ارتش بودند که اجازه ندادند دشمن بیش از آن پیشروی کند.
نمونه‌های بسیاری از این تضاد روایت را در تاریخ و رسانه‌ها می‌توان دید. حتی وقتی خبرگزاری ایرنا با دریادار حبیب‌الله سیاری، نفر سوم ارتش، مصاحبه کرد، به‌دنبال فشارهایی از سوی سپاه و حاکمیت، اجازه پخش کامل آن داده نشد و تیزر و خلاصه مصاحبه هم سانسور شد.
این تجربه نشان می‌دهد که گرایش به حذف یا محو کردن روایت‌های متفاوتِ ارتش سابقه‌دار است.
به نظر می‌رسد حالا هم نمی‌خواهند روایت ارتش از جنگ ۱۲روزه شنیده شود. از دید ارتش، سپاه خارج از قواعد و اصول جنگ عمل می‌کند و این شیوه می‌تواند به مردم و کشور آسیب بزند؛ احتمالا همین اختلاف دیدگاه‌هاست که موجب می‌شود حکومت و رسانه‌های رسمی حاضر نشوند روایت فرماندهان ارتش را منتشر کنند.
از ۱۱ قسمت مصاحبه پخش‌شده، در هشت قسمت با سرداران سپاه گفتوگو شده است. آنها در سخنانی یک‌دست و تکراری تلاش می‌کند روایت غالب را در غیاب روایت معارض تثبیت کنند.
تحسین و بزرگ‌نمایی نقش خامنه‌ای روایت تکراری همه این مصاحبه‌هاست؛ گویی تلاش می‌شود تصویرِ غایب و مخفی شده رهبر در آن مقطع از حافظه جمعی پاک شود. تاکید آنها تضاد میان این تلاش با مشاهدات و تجربه عمومی مردم را برجسته می‌کند.
به نظر می‌رسد برخی از این مصاحبه‌ها با هماهنگی و دستور نهادهای مرتبط انجام می‌شود تا با تکرار و یک‌سان‌سازی روایت، تصویر تاریخی مطلوب حاکمیت و خامنه‌ای ثبت شود.
این روایت‌پردازی یک‌جانبه و تحریف‌شده، هرچند ممکن است برخی افراد و هواداران نظام را فریب دهد، اما بخش بزرگی از مردم با چشم خود دیده‌اند که اوضاع چگونه بود. عموم مردم این روایت‌های معوج را نمی‌پذیرند.
جمهوری اسلامی به‌طور سازمان یافته و هدفمند درصدد تحریف تاریخ جنگ ۱۲روزه است. نباید در برابر این تحریف تاریخی سکوت کرد.
به نقل از واشینگتن فری‌بیکن تحلیل گزارش‌های مراکز اطلاعاتی نشان می‌دهد که از آغاز آتش‌بس میان اسرائیل و حماس در یک ماه گذشته، جمهوری اسلامی تلاش‌های خود را برای قاچاق تسلیحات پیشرفته به گروه‌های مسلح در کرانه باختری تشدید کرده است.
این وب‌سایت روزنامه‌نگاری سیاسی آمریکایی، سه‌شنبه ۲۰ آبان با استناد به گزارش‌های مراکز اطلاعاتی و تحلیلگران منطقه‌ای گزارش داد این اقدام با هدف تبدیل کرانه باختری به سکویی برای حملات گسترده علیه اسرائیل انجام می‌شود.
در این گزارش به نقل از منابع آگاه آمده است که گروه جهاد اسلامی فلسطین مرکز عملیات خود علیه اسرائیل را از نوار غزه به کرانه باختری منتقل کرده است.
بر اساس داده‌های بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (اف‌دی‌دی)، در مجموع ۲۸ گروه در کرانه باختری شناسایی شده که شاخه‌هایی از گردان‌های شهدای الاقصی، جبهه مردمی آزادی فلسطین و سلول‌های وابسته به حماس را نیز شامل می‌شود.
برخی از این گروه‌ها که به‌تازگی فعال شده‌اند، تسلیحاتی شامل موشک‌های پیشرفته، پهپادهای انفجاری، موشک‌های ضدتانک و نارنجک‌اندازهای راکتی دریافت کرده‌اند؛ تسلیحاتی که پیش‌تر از سوی نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در کرانه باختری به کار نرفته بود.
سازمان امنیت داخلی اسرائیل (شاباک) ۱۶ مهر اعلام کرد که تلاش جمهوری اسلامی برای قاچاق مقادیر زیادی سلاح پیشرفته به عوامل مسلح در کرانه باختری را خنثی کرده است. این سلاح‌ها قرار بود برای حمله به اهداف اسرائیلی استفاده شوند.
بر اساس گزارش شاباک، این محموله مانند دو محموله دیگر که مارس و نوامبر ۲۰۲۴ کشف شده بود، حاوی ۲۹ مین انفجاری نوع کلیمور، چهار پهپاد (از جمله دو پهپاد انفجاری)، ۱۵ راکت ضدتانک، یک پرتابگر و سه گلوله آرپی‌جی، ۲۰ نارنجک دستی، ۵۳ کلت کمری، هفت سلاح تهاجمی، ۹ تیربار و ۷۵۰ گلوله بود.
مراکز اطلاعاتی می‌گویند کیفیت و کمیت سلاح‌های ارسال‌شده از تهران نشان‌دهنده قصد جمهوری اسلامی برای تبدیل نواحی اطراف اورشلیم به «سکوی پرتاب» برای حمله‌ای دیگر به اسرائیل است.
مرکز اطلاعات و تروریسم مئیر عامیت گزارش داده است که پس از آغاز آتش‌بس، حماس اعلام کرد کرانه باختری «همچنان صحنه اصلی مقاومت» باقی خواهد ماند.
امیر آویوی، افسر ارشد پیشین ارتش اسرائیل و مشاور دولت، به واشینگتن فری‌بیکن گفت تهران، کرانه باختری را بهترین فرصت خود برای تشدید جنگ نیابتی علیه اسرائیل می‌داند، به‌ویژه پس از ضربه‌هایی که جمهوری اسلامی، حزب‌الله و حماس طی سال گذشته متحمل شده‌اند.
او افزود: «ایران به شدت بر ایجاد یک جبهه جدید تمرکز کرده است. این روند تنها پس از جنگ ۱۲ روزه آغاز نشده، اما آنها احساس می‌کنند این منطقه باید محور تمرکزشان باشد، زیرا در لبنان و غزه موفقیت کمتری دارند.»
واشینگتن فری‌بیکن نوشت که اقدامات جمهوری اسلامی در رسانه‌های غربی بازتاب گسترده‌ای نیافته، اما مقام‌های اسرائیلی در سطح هشدار بالا قرار دارند و ارتش اسرائیل به‌طور مستمر برای جلوگیری از گسترش انبارها و شبکه‌های تسلیحاتی نیابتی اقدام کرده است.
یک مقام امنیتی اسرائیل اعلام کرد ارتش این کشور خود را برای سناریویی از جنگ آماده می‌کند که ممکن است بیش از ۱۲ روز ادامه پیدا کند. یک مقام ارشد اسرائیلی نیز گفت این کشور باید هدف سرنگونی جمهوری اسلامی تا پایان دوره ترامپ را در دستور کار قرار دهد.
این مقام امنیتی اسرائیلی دوشنبه ۱۹ آبان در گفتوگو با کانال ۱۳ اسرائیل گفت در صورت بروز درگیری تازه با جمهوری اسلامی، اسرائیل «بسیار تهاجمی‌تر» از جنگ ۱۲روزه عمل خواهد کرد.
به‌گفته این مقام امنیتی، اسرائیل در جنگ اخیر از تمام ظرفیت‌های نظامی خود استفاده نکرده است، اما در صورت بروز درگیری بعدی «پاسخ بسیار تهاجمی‌تری» در دستور کار قرار خواهد گرفت.
او در واکنش به گزارش یک‌شنبه نیویورک‌تایمز درباره تلاش جمهوری اسلامی برای تقویت سامانه‌های پدافند هوایی خود گفت ارزیابی اسرائیل نیز این است که ایران در حال بازسازی توان پدافند هوایی خود است.
«ضرورت سرنگونی جمهوری اسلامی تا پایان دوره ترامپ»
یک مقام ارشد اسرائیلی نیز دوشنبه به شبکه کان گفت اسرائیل باید هدف سرنگونی حکومت جمهوری اسلامی را تا پایان دوره ترامپ، تعیین کند.
به گفته این مقام، اسرائیل هدفی تعیین کرده یا قصد دارد هدفی تعیین کند تا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، حکومت ایران را «وادار به واکنش یا فروپاشی کند.»
بر اساس گزارش نیویورک تایمز، مقام‌های منطقه‌ای و تحلیلگران درباره نابودی برنامه غنی‌سازی جمهوری اسلامی در حملات آمریکا تردید دارند و هشدار می‌دهند که در بروز جنگی دوباره میان اسرائیل و ایران تنها مساله زمان مطرح است.
این مقام تاکید کرد حملات احتمالی اسرائیل هم سامانه‌های پدافند هوایی جمهوری اسلامی و هم دیگر بخش‌های نظامی آن را هدف قرار خواهد داد.
او افزود در صورت وقوع جنگ، احتمال می‌رود نیروهای حوثی در یمن نیز به اسرائیل حمله کنند.
نتانیاهو: جنگ تمام نشده
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، دوشنبه گفت که تهدید جمهوری اسلامی «واقعی است اما همان تهدید سابق نیست».
او هشدار داد «نبرد برای اسرائیل هنوز تمام نشده» و کشورش در برابر این تهدیدها «با قاطعیت، ابتکار عمل و تدبیر»، عمل خواهد کرد.
نخست‌وزیر اسرائیل بار دیگر تاکید کرد اسرائیل «محور شر را به رهبری ایران در هم شکسته است» و اضافه کرد که اسرائیل «خطر دوگانه» تهدید هسته‌ای و تهدید بالستیک را «دور کرده یا کاهش داده» است.
این در حالی است احمدرضا پوردستان، رییس مرکز مطالعات راهبردی ارتش جمهوری اسلامی، ۱۹ آبان گفت که حملات اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه با «فریب ناجوانمردانه» دونالد ترامپ و سازمان‌های بین‌المللی همراه بود.
او نوع عملیات اسرائیل در حمله به جمهوری اسلامی را «برق‌آسا» و «شوک‌آور» خواند که موجب سردرگمی و غافلگیری شد.
پوردستان افزود اسرائیل «کار نظام اسلامی را تمام‌شده و پیروزی خود را در تغییر این نظام قطعی می‌دانست؛ لذا تقریبا همه ظرفیت‌های آشکار و پنهان خود را برای برتری سریع و قاطع به‌کار گرفت».
او گفت که جمهوری اسلامی عملیات «وعده صادق-۳» برای حمله به اسرائیل را بارها در «اتاق بازی جنگ و میدان رزمایش» تمرین کرده بود.
اظهارات تازه مقام‌های اسرائیل و پاسخ‌های متقابل مقام‌های نظامی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد تنش و بازدارندگی میان دو طرف همچنان در سطحی بالا باقی مانده و هر درگیری محدود می‌تواند زمینه‌ساز دور تازه‌ای از رویارویی مستقیم باشد.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که تهدید جمهوری اسلامی «واقعی است اما همان تهدید سابق نیست». او هشدار داد «نبرد برای اسرائیل هنوز تمام نشده» و کشورش در برابر این تهدیدها «با قاطعیت، ابتکار عمل و تدبیر»، عمل خواهد کرد.
نتانیاهو دوشنبه ۱۹ آبان در سخنرانی خود در کنست (پارلمان اسرائیل) تاکید کرد: «اکنون تلاش می‌شود تهدیدهایی که اسرائیل پیش‌تر آنها را از میان برداشته بود، دوباره فعال شوند.»
او این تهدیدها را «تازه» خواند.
نخست‌وزیر اسرائیل گفت که «نبرد هنوز به پایان نرسیده است» و افزود دشمنان بدخواه «دوباره در حال مسلح شدن» هستند: «آنان از قصد خود برای نابود کردن همه ما، تا آخرین نفر دست برنداشته‌اند.»
نتانیاهو دقیقا مشخص نکرد کدام جبهه‌ها در حال «ایجاد تهدیدهای تازه علیه اسرائیل» هستند. با این حال، ارتش اسرائیل در هفته‌های اخیر بارها برای از میان بردن توان نظامی حزب‌الله و از بین بردن افرادی از یگان‌های نظامی این گروه، به جنوب لبنان حمله کرده است.
از سوی دیگر، آمریکا از تلاش جمهوری اسلامی برای بازسازی حزب‌الله لبنان از طریق ارسال کمک‌های مالی خبر داد.
جان هرلی، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، گفت حکومت ایران امسال با وجود تحریم‌ها، حدود یک میلیارد دلار برای حزب‌الله ارسال کرده است.
کاهش خطر نظامی و هسته‌ای جمهوری اسلامی
نتانیاهو در بخش دیگری از سخنان خود در کنست با اشاره به اقدامات این کشور پس از حمله هفتم اکتبر بار دیگر تاکید کرد اسرائیل «محور شر را به رهبری ایران در هم شکسته است» و اضافه کرد که اسرائیل «خطر دوگانه» تهدید هسته‌ای و تهدید بالستیک را «دور کرده یا کاهش داده» است.
نتانیاهو فهرستی از جبهه‌ها را برشمرد و گفت: «اسرائیل در نوار غزه، لبنان، سوریه، اردوگاه‌های پناهندگان کرانه باختری، عراق، یمن و ایران، با تمام قدرت به دشمنان خود ضربه وارد کرده است».
در کنار سخنان نخست‌وزیر اسرائیل، تحلیلگران احتمال درگیری دوباره این کشور با جمهوری اسلامی را بالا می‌دانند.
نیویورک‌تایمز در گزارشی تحلیلی نوشت در غیاب مذاکرات، نظارت و شفافیت درباره میزان ذخایر مواد هسته‌ای جمهوری اسلامی، نگرانی‌ها از احتمال وقوع جنگی دیگر میان ایران و اسرائیل افزایش یافته است.
منابع منطقه‌ای می‌گویند بن‌بست خطرناکی شکل گرفته که نه مذاکره‌ای در جریان است، نه اطمینانی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده جمهوری اسلامی وجود دارد و نه نظارت مستقلی انجام می‌گیرد.
بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس بر این باورند که وضعیت کنونی حمله مجدد اسرائیل به ایران را «تقریبا اجتناب‌ناپذیر» می‌کند.
تاکید نتانیاهو بر تغییر چهره خاورمیانه
نتانیاهو در ادامه سخنان خود در پارلمان اسرائیل یادآوری کرد که پس از آغاز جنگ هفتم اکتبر، گفته بود «چهره خاورمیانه را دگرگون خواهیم کرد» و تاکید کرد این سخنان «خالی از معنا نبوده‌اند».
به گفته نتانیاهو، اسرائیل بیش از هر زمانی به کشورهای دیگر در منطقه نزدیک می‌شود و مردم درباره این موضوع بیشتر خواهند شنید.
اسرائیل ابتدا در سپتامبر ۲۰۲۰ در چارچوب پیمان ابراهیم با دو کشور امارات متحده عربی و بحرین روابط سیاسی و دیپلماتیک برقرار کرد و سپس در اکتبر همان سال با مراکش و در دسامبر ۲۰۲۲ با سودان پیمان عادی‌سازی روابط به امضا رساند.
مقام‌های دولت دونالد ترامپ دیگر کشورهای مسلمان را که با اسرائیل روابط دیپلماتیک ندارند، به پیوستن به پیمان ابراهیم ترغیب می‌کنند.
تهران همواره از مخالفان سرسخت عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای منطقه بوده است.
