در میانه تهدیدهای آمریکا و اسرائیل علیه جمهوری اسلامی و وادار شدن حکومت ایران برای آغاز مذاکرات هسته‌ای، رییس سازمان انرژی اتمی ایران مدعی شده است که کسری برق کشور با ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای برطرف خواهد شد.
سهم برق هسته‌ای از تولید برق کشور تنها یک درصد است و برای جبران کسری ۲۵ هزار مگاواتی برق ایران باید ۲۵ نیروگاه اتمی در حد و اندازه نیروگاه بوشهر ساخته شود که ساخت خود آن به‌دست روس‌ها دو دهه طول کشید.
از طرفی، مجموع تولید برق نیروگاه بوشهر از زمان راه‌اندازی در سال ۲۰۱۱ تاکنون، کلا ۷۰ تراوات ساعت بوده که ارزش آن در بازارهای منطقه‌ای به شش میلیارد دلار نیز نمی‌رسد.
چنین سطح نازلی از ارزش برق هسته‌ای تولید شده در کشور طی ۱۵ سال گذشته در حالی است که ایران به بهانه تولید برق هسته‌ای دست به غنی‌سازی گسترده اورانیوم زده و تحریم‌های اعمال شده بر کشور طی این دوره، دست کم بین دو تا سه تریلیون دلار زیان مستقیم اقتصادی به کشور وارد کرده است.
جمهوری اسلامی طی سال‌های گذشته بارها اعلام کرده که برنامه راه‌اندازی ۲۰ هزار مگاوات نیروگاه اتمی دارد، اما هیچ اقدامی در این راستا انجام نشده است.
رییس سازمان انرژی اتمی ایران نیز دوباره این ادعا را مطرح کرده و چشم‌انداز تحقق آن را «دراز مدت» خوانده است.
دقیقا مشخص نیست چرا ایران به رغم داشتن ۳۰۰ روز آفتابی و مناطق گسترده ساحلی و کوهستانی بادگیر، تمرکز خود را بر روی انرژی‌های خورشیدی و بادی نمی‌گذارد؛ خصوصا اینکه هزینه تولید برق از این منابع با برق هسته‌ای تقریبا یکسان است.
اخیرا آژانس بین‌المللی انرژی گزارش داد که در سال گذشته ۷۵ درصد از نیروگاه‌های تازه راه‌اندازی شده در جهان طی سال ۲۰۲۴، از نوع تجدیدپذیر بوده‌اند. در مقام مقایسه، سهم نیروگاه‌های اتمی در رشد تولید برق جهان در سال گذشته تنها پنج درصد بود.
ذکر این نکته نیز مهم است که انرژی‌های تجدیدپذیر تنها یک درصد در تولید برق ایران سهم دارند.
سرایت کسری برق و گاز ایران به تمام فصول
امسال برای اولین بار، کسری برق و گاز ایران تمامی فصول را در بر گرفته و خاموشی‌ها از ابتدای بهار اعمال می‌شود.
کسری برق سال جاری به حدی شدید است که در فصل بهار در تمامی استان‌ها، از جمله پایتخت، ۹۰ دقیقه قطعی برق طی ساعات روز اعمال خواهد شد.
قطعی برق بخش صنعت بسیار فراتر از بخش خانگی است؛ به‌طوری که یک کارخانه‌دار حوزه صنعت پتروشیمی در کلان‌شهر تبریز که نخواست نامی از او برده شود، به ایران‌اینترنشنال گفت که هفته‌ای دو روز قطعی کامل برق و هفته‌ای یک روز قطعی آب دارد.
علاوه بر قطع کامل هفته‌ای دو روز برق حوزه صنعت، خاموشی‌های ۹۰ دقیقه‌ای روزانه نیز فعالیت صنعتی او را به شدت مختل کرده است.
اعمال گسترده خاموشی‌ها در حالی است که تقاضای برق در فصل بهار، ۳۵ درصد کمتر از تابستان و حدود ۵۰ هزار مگاوات است و دقیقا مشخص نیست وضعیت خاموشی‌ها در پیک مصرف تابستانی چگونه خواهد بود.
از طرفی، ظرفیت عملی تولید برق نیروگاه‌های ایران حدود ۶۲ هزار مگاوات است و ناتوانی در تامین فقط ۵۰ هزار مگاوات برق در فصل بهار نشان می‌دهد ایران با بحران تامین سوخت نیروگاه‌های برقی که سهمی بالای ۹۰ درصدی در تولید برق کشور دارند، مواجه شده است.
ایران از پارسال برای اولین بار با کسری گاز در تمامی فصول و از سال جاری با کسری برق در تمامی فصول مواجه شده است.
آمارهای رسمی وزارت نیرو نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۰ سالانه به‌طور متوسط ۸۰۰ هزار مشترک جدید به شبکه برق وصل شده که ۷۰ درصد آنها از بخش خانگی و بقیه بخش‌های صنعتی، تجاری و کشاورزی هستند.
بدین ترتیب، ایران می‌بایست از سال ۲۰۱۰ سالانه ۷ درصد به تولید برق خود اضافه می‌کرد تا جوابگوی رشد مصرف داخلی برق باشد، اما در دهه گذشته تنها نیمی از اهداف رشد تولید برق محقق شد و طی سال‌های اخیر میزان تحقق اهداف رشد تولید برق تنها ۳۰ درصد بوده است.
نیروگاه‌های آبی
ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برقی ایران حدود ۹۴ هزار مگاوات است؛ اما ظرفیت عملی آنها تنها ۶۲ هزار مگاوات است؛ چرا که بخشی از نیروگاه‌های بسیار کهنه حرارتی ایران از رده خارج شده‌اند و نیروگاه‌های آبی نیز به‌خاطر خشکسالی با ظرفیت پایین کار می‌کنند.
دولت طی دو سال گذشته برای جبران بخشی از کسری برق، به رغم خشکسالی‌ها، تولید برق آبی از سدهای کشور را ۲۵ درصد افزایش داد و هر سال ۱۸ تراوات ساعت برق آبی تولید کرد؛موضوعی که باعث خالی شدن سدهای کشور شد. در حال حاضر برخی از سدهای تامین‌کننده آب شرب کلان‌شهرها، از جمله پایتخت کشور، تنها ۷ تا ۱۰ درصد آب دارند.
بدین ترتیب عملا دست دولت در تولید برق آبی نیز بسته شده است.
نیروگاه‌های حرارتی
طی ۱۵ سال گذشته تقریبا کل رشد تولید برق ایران از نیروگاه‌های حرارتی بوده که با گاز، مازوت و گازوئیل فعالیت می‌کنند.
این نیروگاه‌ها سهمی بالای ۹۰ درصدی در تولید برق کشور دارند؛ اما کشور با کسری شدید گاز و گازوئیل در تمام فصول مواجه است و نمی‌تواند سوخت این نیروگاه‌ها را تامین کند.
از طرفی، طبق ارزیابی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران، بخش چشمگیری از نیروگاه‌های حرارتی ایران راندمان بسیار پایینی دارند.
بر اساس این گزارش، حدود ۱۵ درصد از نیروگاه‌های حرارتی فعال کشور زیر ۲۰ درصد و نیمی از نیروگاه‌ها زیر ۳۵ درصد راندمان دارند.
تنها راندمان پایین نیروگاه‌ها نیست که کشور را با بحران برق مواجه کرده، بلکه طبق گزارش رسمی وزارت نیرو، ۱۳ درصد از برق تولیدی کشور در شبکه فرسوده و کهنه انتقال و توزیع تلف می‌شود که این رقم معادل ۴۰ درصد از برق مصرف کل خانوارهای ایرانی است که سالانه ۱۰۰ تراوات ساعت برق مصرف می‌کنند.
