با تضعیف سپاه و نیروی سرکوب، امید مردم به سرنگونی نظام بیشتر شده است
شماری از کارشناسان و تحلیل‌گران در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال، به ابعاد مختلف حمله اسرائیل به ایران و نابودی زیرساخت‌های نظامی و توان حاکمیتی جمهوری اسلامی چه در بخش رزم و چه در توانایی سرکوب معترضان داخلی پرداختند و گفتند در چنین وضعیتی، امید مردم به سرنگونی نظام بیشتر شده است.
اسرائیل بامداد جمعه ۲۳ خرداد به مواضع جمهوری اسلامی در چندین شهر ایران حمله کرد و یک‌شنبه ۲۵ خرداد، با هدف قرار دادن بخش‌های بیشتری از پایتخت، جنگ را وارد مرحله جدیدی کرد.
تاکنون شماری از فرماندهان بلندپایه سپاه پاسداران و متخصاصان برنامه هسته‌ای حکومت ایران در این حملات کشته شده‌اند و به باور کارشناسان و تحلیل‌گران، توان پدافندی جمهوری اسلامی نیز به شکل ویژه‌ای از دست رفته است.
دامون محمدی، معمار و شهرساز، با اشاره به تداوم حملات اسرائیل و ناتوانی مسئولان در محافظت از شهروندان، به ایران‌اینترنشنال گفت ساختار شهری یعنی در بحران هم شریان‌های اصلی شهر از کار نیفتد و امنیت لازم برای شهروندان در سطوح مختلف تامین شود، اما باتوجه به «سیستم شعارزده و توهمی» جمهوری اسلامی، وضعیت کاملا متفاوت با آن چیزی است که رسانه‌های حکومتی وانمود می‌کنند.
به گفته او، وضعیت تهران با توجه به حمله یک‌شنبه و موقعیت آن به‌عنوان پایتخت می‌تواند در دل جامعه هراس و بی‌اعتمادی ایجاد و فرآیند مدیریت بحران را سخت‌تر کند.
محمدی با اشاره به نادیده گرفته شدن این بحران‌ها از سوی حکومت یادآوری کرد: «در جمهوری اسلامی همه‌چیز فدای اراده خامنه‌ای می‌شود و تصمیم‌های شهری نه بر اساس منطق و نیاز مردم، بلکه طبق خواست حاکم گرفته می‌شود.»
شاهزاده رضا پهلوی نیز پیش‌تر با اشاره به این وضعیت بحرانی گفت جمهوری اسلامی پس از دهه‌ها فساد و بی‌کفایتی و زورگویی، در شکننده‌ترین و ضعیف‌ترین وضعیت خود قرار گرفته است.
توازن قدرت در حال تغییر به سود مردم ایران است
ایران‌اینترنشنال با اشاره به فروپاشی ساختار شهری و همچنین سخنان شاهزاده رضا پهلوی درباره «فرصت بی‌سابقه برای سرنگونی حکومت»، از نوید محبی، تحلیل‌گر سیاسی، پرسید مردم و معترضان در این موقعیت چه کاری می‌توانند انجام دهند.
محبی یادآور شد جنبش آزادی‌خواهانه مردم ایران در ۴۶ سال گذشته در دوره‌های مختلف تداوم داشته و اوج تجلی آن، اعتراضات شش سال اخیر بود که البته به‌شدت از سوی حکومت سرکوب شد.
او افزود در تمام این اعتراضات، با وجود آنکه جنبش آزادی‌خواهانه مردم به پیش رفت، گفتمان‌سازی کرد و دستاوردهای بزرگی داشت، اما به سرنگونی نظام نینجامید؛ با این حال، اکنون ایران در موقعیت ویژه‌ای قرار دارد: «اسرائیل عزمش را جزم کرده تا نیروهای سرکوب جمهوری اسلامی را از بین ببرد.»
این تحلیل‌گر با اشاره به کشته شدن فرماندهان ارشد نظامی، مخفی شدن علی خامنه‌ای و خانواده‌اش و ضعف حکومت گفت انتظار می‌رود در روزهای آینده اسرائیل بر تهران و نیروهای سرکوب متمرکز باشد.
محبی افزود: «حملات بی‌سابقه به ساختارهای امنیتی جمهوری اسلامی و تداوم کنش‌های مدنی، توازن قدرت را به سود مردم تغییر داده. زیرساخت‌های سرکوب یکی‌یکی هدف قرار گرفته‌اند. نیروهای امنیتی باید موقعیت خطیر را شناسایی و انتخاب کنند: همراهی با مردم یا با نظام در حال فروپاشی.»
حس شکست در نظام و امید به سرنگونی میان مردم غلبه یافته است
مراد ویسی، تحلیل‌گر ایران‌اینترنشنال، از منظری دیگر به حملات اسرائیل به ایران پرداخت و تاکید کرد در همین سه روز، سازمان رزم نیروهای مسلح و به‌طور ویژه سپاه پاسداران از هم پاشیده و شبکه پدافند و پشتیبانی جمهوری اسلامی تخریب شده است.
او گفت: «برآورد اسرائیلی‌ها این بود که یک هفته تلاش نیاز دارند تا در جنگ با ایران به برتری هوایی برسند، اما خودشان هم تعجب کرده‌اند که در سه روز به برتری پدافند، هوایی، اطلاعاتی، تکنولوژی و عملیاتی دست یافته‌اند.»
به گفته ویسی، تصور جمهوری اسلامی همواره جنگ زمینی و تکرار فرآیند آزادی خرمشهر و «نابودی اسرائیل در یک حمله» بود، اما این توهم خیلی زود از بین رفت و می‌توان دید چگونه شیرازه اصلی نیروی هوایی جمهوری اسلامی از هم پاشیده است.
او در ارزیابی خود از شرایط به مساله مهم دیگری اشاره کرد و افزود تضعیف سپاه پاسداران به‌معنای «تضعیف رکن و نیروی اصلی سرکوب» حکومت است، زیرا در جمهوری اسلامی تمام نیروهای سرکوب مانند قرارگاه ثارالله، قرارگاه‌های یازده‌گانه منطقه‌ای، سپاه‌های استانی و حتی نیروی انتظامی زیر نظر سپاه فعالیت می‌کنند و در روزهای اخیر حتی برخی افرادی که به شکل مستقیم فرمانده میدانی سرکوب بودند، کشته شدند.
یکی از افراد مدنظر ویسی، مهدی ربانی، معاون عملیات ستاد کل نیروهای مسلح، بود که پس از اعتراضات سال ۸۸ مسئولیت راه‌اندازی گردان موتوری سپاه را برای حمله به معترضان و ایجاد رعب و وحشت بر عهده گرفت.
از سوی دیگر، به گفته ویسی، طرفداران جمهوری اسلامی، سپاهی‌ها و بسیجیان روحیه و خودباوری‌شان را از دست داده و تحقیر شده‌اند.
ویسی افزود: «جنگ خارجی برای سرنگونی یک حکومت کمک‌کننده است، اما نکته مهم‌تر حس درون کشور است؛ همان‌طور که بشار اسد به این دلیل سقوط کرد که شب از دست رفتن حلب، این حس در مردم شکل گرفت که دمشق قرار است سقوط کند.»
او تاکید کرد نقطه عطف اصلی، «حس شکست» بین افراد نظام و از سوی دیگر، «امیدواری مردم» به این است که بتوان حکومتی را که با حملات اسرائیل تضعیف شده، با قیام سرنگون کرد.
احتمال فروپاشی ساختار جمهوری اسلامی بعد از حملات اسرائیل
با توجه به برآورد ناظران از وضعیت شهرهای مهم ایران، ایران‌اینترنشنال از امید معماریان، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی، پرسید که چقدر احتمال دارد حملات اسرائیل به فروپاشی ساختار جمهوری اسلامی منجر شود.
معماریان در پاسخ گفت: «مشروعیت داخلی و انسجام حکومت در جریان انقلاب "زن، زندگی، آزادی" فروپاشید. جمهوری اسلامی سال‌ها در منطقه کری می‌خواند، اما حالا می‌بینیم که در عرض چند روز همه‌چیز فرو می‌ریزد.»
او ادامه داد: «باید دید چه عواملی برای حکومت لازم است تا بتواند بقای خود را حفظ کند؟»
به گفته او، یکی از این مولفه‌ها، داشتن دستگاه اطلاعاتی و امنیتی قدرتمندی است که بتواند توطئه‌ها را خنثی و نظم را در کشور برقرار کند: «از یک طرف می‌شنویم که اطراف تهران کارخانه پهپاد هست، از طرف دیگر گرا و اطلاعات مربوط به رهبران نظامی کشور در اختیار اسرائیل است و حکومت نمی‌تواند جان افرادی را حفظ کند که قرار بود در مواقع بحرانی تصمیم‌گیری کنند. بنابراین کاملا سیستم اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی فروپاشیده است.»
این تحلیل‌گر مساله دیگر را مشروعیت داخلی خواند و توضیح داد در جریان جنبش «زن، زندگی، آزادی» حکومت کاملا تیر خلاص را بر سرمایه اجتماعی زد و عملا دیگر هیچ رابطه و پیوندی بین مردم و نظام باقی نمانده است.
از سوی دیگر، به گفته معماریان، جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته «کُری» فراوانی خوانده و طوری وانمود کرده که گویی قدرت اول نظامی منطقه است، اما اکنون در عرض چند روز در دفاع از شهرها و زیرساخت‌ها به‌طور کامل درهم می‌شکند.
این تحلیل‌گر افزود: «جمهوری اسلامی در تمام موارد با نمره مردودی مواجه شده و نگه داشتن حکومت در چنین شرایطی، کار بسیار دشواری است، مگر اینکه یک معجزه اتفاق بیفتد و بخواهند در روزهای آینده تصمیمات متفاوتی با آنچه در سال‌های گذشته داشتند، بگیرند.»
او تاکید کرد: «جمهوری اسلامی در وضعیت بسیار شکننده‌ای قرار دارد؛ در چند دهه اخیر لحظاتی بوده که به لبه پرتگاه نزدیک شود اما هیچ وقت این چنین به سقوط نزدیک نبوده است... بنابراین اگر در روزهای آینده مداخله‌ای نشود و دیپلماسی شکل نگیرد، ممکن است شاهد یکی از سریع‌ترین تحولات سیاسی در منطقه باشیم.»
به گفته معماریان، در پی «بی‌لیاقتی و بی‌مسئولیتی و بی‌کفایتی» مقامات جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته، ممکن است کشور در موقعیتی قرار گیرد که تمام «کارت‌های پوشالی حکومت» فرو بریزد و ما با تصویر دیگری از ایران مواجه شویم.