بیش از هزارو ۳۰۰ کنشگر، روزنامه‌نگار، سینماگر و شهروند ایرانی و افغانستانی در نامه‌ای خطاب به حکومت جمهوری اسلامی خواستار توقف فوری برخوردهای غیرانسانی با افغانستانی‌ها شدند و از شهروندان خواستند سکوت نکنند تا این سکوت همدستی یا تایید تلقی نشود.
در این بیانیه که چهارشنبه ۱۱ تیر منتشر شد، امضاکنندگان هشدار دادند موج افغانستانی‌ستیزی در ایران طی ماه‌های گذشته شدت یافته و اکنون با همراهی مستقیم حکومت جمهوری اسلامی به اوج خود رسیده است.
به گفته آنان، حکومت در ادامه روند اخراج مهاجران، اتهام تازه و بی اساسی مانند «جاسوسی» و «شبکه نفوذ» را به کل جامعه افغانستانی نسبت داده و به این بهانه، سرکوب‌ها را شدت بخشیده است.
نویسندگان این نامه تاکید کرده‌اند اتهام‌زنی به کل جامعه افغانستانی با هدف «انتقام از بی‌صداترین و تحت‌ظلم‌ترین اقلیت مهاجر» انجام می‌شود، در حالی که این اتهام‌ها نه فقط شامل گروه یا دسته‌ای خاص بلکه متوجه جمعیتی میلیونی شده است.
پیش‌تر، مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران از «گزارش‌هایی نگران‌کننده درباره بازداشت خودسرانه فعالان، روزنامه‌نگاران، کاربران شبکه‌های اجتماعی و اتباع افغانستانی به اتهام جاسوسی» خبر داده بود نسبت به روند شتاب‌زده محاکمه‌ها هشدار داده بود.
در این نامه که به امضای چهره‌هایی چون ترانه علی‌دوستی، لیلی فرهادپور، رضا علیجانی، باربد گلشیری، ضیا نبوی و نوشین احمدی رسیده، آمده است: «ما به خوبی می‌دانیم که اخراج مهاجران غیرقانونی عبارتی بزک‌شده برای برخورد غیرانسانی با تمام مهاجران، چه قانونی و چه غیرقانونی است».
به گفته امضاکنندگان، شیوه‌های «وحشیانه» بازداشت، انتقال، نگهداری در اردوگاه‌ها و اخراج مهاجران، باعث ایجاد رعب در دل مهاجرانی شده که بسیاری از آنها سال‌هاست در ایران زندگی می‌کنند و ایران را کشور خود می‌دانند.
آنها تاکید کرده‌اند: «خبرها و تصاویری که این روزها از نحوه تفتیش و اخراج مهاجران منتشر می‌شود، چیزی جز شرم، خشم و فریاد برنمی‌انگیزد».
امضاکنندگان از حکومت جمهوری اسلامی خواسته‌اند فورا به برخوردهای غیرانسانی با افغانستانی‌ها پایان دهد و هم‌زمان از شهروندان ایرانی خواسته‌اند در برابر این ظلم سکوت نکنند. به گفته آنان، بی‌تفاوتی در برابر این وقایع ممکن است به‌عنوان «خواست عمومی و ملی» تعبیر شود.
در ادامه این نامه آمده است: «ظلمی که این روزها بر افغانستانی‌ها و اقلیت‌های بی‌صدای دیگر روا داشته می‌شود، بیش از هر چیز نابودگر ارزش‌های مورد اتکای ما یعنی انسان‌دوستی، عدالت‌خواهی و آزادی است».
به گفته نویسندگان این نامه «نباید در برابر عادی‌سازی این ظلم بی‌تفاوت ماند» و باید مانع افزودن رنج بر زندگی کسانی شد که ایران را وطن خود می‌دانند.
تشدید فشار بر جامعه افغانستانی ایران
۲۰ خرداد و پیش از آغاز جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، زندانیان عضو کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» در بیانیه‌ای گفته بودند سرکوب‌های جمهوری اسلامی، دامن شهروندان افغانستانی مقیم ایران را نیز گرفته است.
۸۴ سازمان و نهاد حقوق بشری ایرانی و بین‌المللی ۱۵ خرداد با صدور فراخوانی خواستار واکنش جامعه جهانی، عموم مردم و کنش‌گران سیاسی، برای توقف اعدام شهروندان اهل افغانستان در ایران شدند و گفتند اعدام شهروندان افغانستانی در ایران، نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و در سال گذشته میلادی دست‌کم ۸۰ مرد افغانستانی در ایران اعدام شده‌اند که این آمار نسبت به سال پیش از آن سه برابر شده است.
امضاکنندگان این بیانیه با بیان این‌که این روند در سال جاری میلادی هم ادامه پیدا کرده، اعلام کرده‌اند در پنج ماه نخست سال ۲۰۲۵ دست‌کم ۳۲ شهروند افغانستانی، در زندان‌های ایران اعدام شدند.
سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) وابسته به سازمان ملل نیز سه‌شنبه ۱۳ خرداد از آغاز موج گسترده‌ای از اخراج اجباری شهروندان افغان از ایران خبر داد و اعلام کرد این موج که در ماه‌های گذشته عمدتا محدود به مردان مجرد بود حالا شامل خانواده‌ها شده است.
