وزارت خارجه جمهوری اسلامی از برگزاری جلسه‌ای سه‌جانبه با روسیه و چین درباره احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه خبر داد. آلمان نیز بار دیگر بر دوگانه رسیدن به راه‌حلی دیپلماتیک یا بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران تاکید کرد.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، دوشنبه ۳۰ تیر اعلام کرد سه‌شنبه نشست سه جانبه‌ای در سطح مدیران کل با روسیه و چین در تهران برگزار می‌شود که بحث درباره موضوع هسته‌ای، یکی از محورهای اصلی آن خواهد بود.
او گفت: «برای اینکه مانع فعال‌سازی مکانیسم ماشه شویم یا تبعات آن را کم کنیم، در رایزنی مداوم با این دو کشور هستیم.»
به گفته بقائی، روسیه و چین از اعضای برجام و نیز اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند و می‌توانند در هر روندی که در شورای امنیت شکل می‌گیرد، نقش‌آفرینی کنند.
علی لاریجانی، مشاور علی خامنه‌ای، ۲۹ تیر با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، دیدار کرد تا درباره مسائلی از جمله برنامه اتمی ایران گفت‌وگو کند.
بریتانیا، فرانسه و آلمان که به تروئیکای اروپایی یا E3 معروف‌اند، هشدار داده‌اند در صورت عدم پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای تا نهم شهریور، از مکانیسم ماشه استفاده خواهند کرد.
در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی دوباره برقرار می‌شوند.
هشدار دوباره آلمان به ایران
وزارت خارجه آلمان اعلام کرد این کشور فرانسه و بریتانیا به تلاش‌های فشرده برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک دائمی درباره مساله هسته‌ای ایران ادامه می‌دهند.
این وزارتخانه بار دیگر هشدار داد اگر تا نهم شهریور طرفین نتوانند به راه‌حلی دیپلماتیک درباره برنامه اتمی جمهوری اسلامی برسند، گزینه مکانیسم ماشه همچنان روی میز خواهد ماند.
مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک سازوکاری است که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شد تا در صورت «عدم پایبندی اساسی» تهران به تعهدات برجامی، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های این سازمان علیه ایران را بدون نیاز به رای‌گیری یا اجماع در شورای امنیت فراهم کند.
فرتریش مرتس، صدر اعظم آلمان، اخیرا در یک نشست از گفت‌وگوهای فشرده با کشورهای منطقه و هماهنگی نزدیک با آمریکا در رابطه با حملات به برنامه تسلیحات هسته‌ای جمهوری اسلامی سخن گفت.
او تاکید کرد حل این بحران بدون مشارکت شرکای بین‌المللی ممکن نیست.
سه کشور اروپایی همراه با چین و روسیه، اعضای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای برجام هستند؛ توافقی که در ازای اعمال محدودیت بر برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌ها را لغو کرد.
آمریکا در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد.
بقائی بامداد دوشنبه ۳۰ تیر اعلام کرد مذاکرات هسته‌ای با تروئیکای اروپایی جمعه سوم مرداد در استانبول و در سطح معاونان وزیر از سر گرفته خواهد شد.
بقائی ظهر دوشنبه هم گفت‌وگوهای ایران با کشورهای اروپایی را در سطح معاونان وزیر توصیف کرد و افزود: «ما هرجا احساس کنیم از دیپلماسی می‌توانیم برای احقاق حقوق ملت ایران استفاده کنیم، دریغ نخواهیم کرد.»
او افزود ایران در این دیدارها همچنین «به‌دنبال پاسخ» خواهد بود، چرا که این کشورها حملات اسرائیل و آمریکا را محکوم نکرده‌اند.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در عین‌حال تاکید کرد در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با آمریکا وجود ندارد.
اشمیهال دوشنبه ۳۰ تیر تاکید کرد که این منابع مالی به اوکراین اجازه میدهد تا تولید پهپادهای نظامی را افزایش دهد، خطوط دفاعی در جبههها را حفظ کند، سامانههای پدافند هوایی را تقویت کند و حملات عمقی بیشتری علیه روسیه انجام دهد.
همزمان ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه که دوشنبه از کییف بازدید کرد، ضمن مشاهده آثار حملات هوایی روسیه گفت: «بسته سنگین تحریمی که پنجشنبه در سطح اتحادیه اروپا تصویب شد، اقدامی ضروری بود. این بسته فشار بیشتری بر ولادیمیر پوتین وارد می‌کند و هزینه این جنگ غیرقابل باور را افزایش میدهد.»
در حملات گسترده روسیه به اوکراین در شبانه روز گذشته، دستکم دو نفر کشته، ۱۵ نفر زخمی و خسارات وسیعی به زیرساختهای غیرنظامی وارد شد.
اوکراین نیز با حملات پهپادی به فرودگاههای اطراف مسکو، اختلال گسترده ایجاد کرد.
به گفته ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، روسیه در حمله بامداد دوشنبه از ۴۲۶ پهپاد و ۲۴ موشک استفاده کرد که دستکم ۲۳ پهپاد به اهدافی در اوکراین اصابت کردند.
او گفت: «حملات روسیه همیشه علیه انسانیت است. در کییف یک مهد کودک، ساختمانهای مسکونی و زیرساختهای غیرنظامی دیگر آتش گرفتند.»
رسانههای روسیه نیز گزارش دادند که حملات پهپادی اوکراین باعث هرجومرج در فرودگاههای مسکو شد و هزاران مسافر پس از لغو یا تاخیر پروازها در صفهای طولانی یا روی زمین منتظر ماندند.
به گفته وزارت دفاع این کشور شب گذشته ۱۱۷ پهپاد اوکراینی، از جمله ۳۰ پهپاد بر فراز منطقه مسکو، سرنگون شدهاند.
دور جدید مذاکرات صلح
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین ۳۰ تیر اعلام کرد روسیه از برگزاری دور جدیدی از مذاکرات صلح با اوکراین حمایت می‌کند، اما اختلافات اساسی میان دو طرف، روند رسیدن به توافق را دشوار کرده است.
پسکوف گفت: «پیشنویس یادداشت تفاهم ما وجود دارد و پیشنویس یادداشت طرف اوکراینی هم ارائه شده است. قرار است درباره این دو پیشنویس که تا این لحظه کاملا متضاد هستند، تبادل نظر و گفت‌وگو انجام شود.»
او افزود: «به محض اینکه زمان مشخصی برای دور بعدی مذاکرات قطعی شود، مسکو آن را اعلام خواهد کرد.»
احتمال دیدار ترامپ و پوتین در چین
سخنگوی کرملین همچنین گفت پوتین قرار است برای شرکت در مراسم هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم به چین سفر کند.
او افزود: «ما هنوز نشنیدهایم که آیا دونالد ترامپ هم به پکن خواهد رفت یا نه. اما اگر اتفاقی باشد و هر دو رهبر آنجا باشند، نمیتوان احتمال بررسی دیدار را رد کرد.»
روزنامه تایمز پیشتر گزارش داده بود که چین در حال برنامهریزی برای میزبانی یک نشست بین پوتین و ترامپ است.
از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ژانویه، او دستکم شش بار با پوتین گفت‌وگو کرده است. کرملین اعلام کرده با دیدار رودررو موافق است، اما چنین نشستی باید با آمادگی دقیق برگزار شود تا نتیجه مشخصی داشته باشد.
ترامپ اخیرا از «پیشرفت نکردن مذاکرات پایان جنگ اوکراین» ابراز نارضایتی کرده و گفته بود: «پوتین مزخرفات زیادی سرمان میریزد.»
او هفته گذشته هشدار داد که اگر روسیه با توافق صلح موافقت نکند، طی ۵۰ روز تحریم‌های جدیدی علیه این کشور و خریداران صادراتش اعمال خواهد کرد. این مهلت همزمان با مراسم پکن در اوایل سپتامبر به پایان میرسد.
رسانههای ایران به نقل از این سازمان گزارش دادند که این آزمایش موشکی دوشنبه ۳۰ تیر انجام شد.
بر اساس گزارشهای منتشر شده در رسانههای داخلی، «نتایج حاصل از این آزمون در جهت ارتقای عملکرد ماهوارهها و سامانههای فضایی کشور به کار گرفته خواهد شد».
آزمایش موشکی در میانه تنشها
این اولین بار نیست که جمهوری اسلامی در میانه تنشها با غرب دست به آزمایش موشکی میزند.
در موارد قبلی نیز آمریکا و سه کشور اروپایی طرف برجام (آلمان، بریتانیا و فرانسه)، پرتاب موشک ماهوارهبر از سوی ایران را محکوم کرده و آن را اقدامی «ناسازگار با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و بیثباتکننده منطقه» عنوان کردند.
سال ۱۴۰۱، کاخ سفید پرتاب ماهوارهبر ذوالجناح را اقدامی «غیرمفید و بیثباتکننده» خواند و اعلام کرد به استفاده از تحریم‌ها و سایر اقدامات برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر در برنامه موشکی ایران متعهد است.
همان سال، روزنامه هاآرتص به نقل از منابع امنیتی اسرائیل از برنامه جمهوری اسلامی برای توسعه فناوری موشکهای ماهوارهبر با برد چهار هزار کیلومتر و استفاده از آنها برای حمل کلاهک اتمی خبر داد.
تلاش‌های ناموفق
برخی تلاش‌های پیشین تهران در زمینه آزمایش موشکهای ماهوارهبر، موفقیتآمیز نبودند.
پرتاب ماهواره «ظفر-۱» که ایران برای ساخت آن دو میلیون یورو هزینه کرده بود در بهمن ماه سال ۹۸ با شکست مواجه شد و این ماهواره نتوانست وارد مدار شود.
جمهوری اسلامی برای پرتاب این ماهواره از موشک سیمرغ استفاده کرد اما احمد حسینی، سخنگوی امور فضایی وزارت دفاع، گفت که موشک سیمرغ به سرعت لازم برای قرار دادن ماهواره در مدار تعیین شده نرسید.
شهریور سال ۱۳۹۸ هم رادیو ملی آمریکا، انپیآر، به استناد تصاویر هوایی خبر داد اقدام جمهوری اسلامی در پرتاب یک موشک ماهوارهبر از پایگاه فضایی سمنان در مرحله ابتدایی و در سکوی پرتاب دچار مشکل شده و شکست خورده است.
پس از آن یک مقام ایرانی به رویترز گفت یک موشک ایرانی در سکوی پرتابش در پایگاه فضایی خمینی سمنان منفجر شد.
آزمایش جدید در آستانه مذاکرات با اروپا
آزمایش جدید موشکی جمهوری اسلامی پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و در آستانه مذاکره تهران با تروئیکای اروپایی (سه کشور اروپایی) صورت گرفته است.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، اعلام کرد که مذاکرات هسته‌ای با فرانسه، بریتانیا و آلمان، جمعه سوم مرداد در استانبول و در سطح معاونان وزیر از سر گرفته خواهد شد.
با تایید نهایی خبر برگزاری مذاکرات تروئیکای اروپایی و جمهوری اسلامی در استانبول، روزنامه فرهیختگان نوشت اروپا میخواهد در برابر بازگشت بازرسان آژانس انرژی اتمی، مکانیسم ماشه را تعلیق کند.
نایبرییس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز نبستن تنگه هرمز را اهرم مذاکره تهران در مذاکرات خواند.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، دوشنبه ۳۰ تیر گفت: «ما در مورد اتصالات و راه‌های مواصلاتی و معابر و گذرگاه‌ها در آن قسمت مواضعمان را خیلی روشن بیان کردیم.»
او افزود جمهوری اسلامی در عین اینکه «حامی و موافق» گسترش روابط بین کشورهای منطقه است، در عین‌حال تاکید دارد که این اقدامات و ایجاد چنین گذرگاه‌هایی نباید خدشه‌ای به تمامیت ارضی و مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی وارد کند یا ژئوپلیتیک منطقه را تغییر دهد.
بقائی گفت: «در مواردی صحبت‌ها و موضع‌گیری‌های کشورهای دیگر در حوزه قفقاز شاید سوءتفسیر می‌شود. موضع ما در این زمینه روشن است و بارها اعلامش کرده‌ایم.»
رییس‌جمهوری آذربایجان یکشنبه ۲۹ تیر بار دیگر با تاکید بر اهمیت کریدور زنگزور، ارمنستان را تهدید کرد که باید ساخت بخش ارمنی این گذرگاه را هرچه سریع‌تر تکمیل کند.
او گفت: «کریدور زنگزور تنها آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل نمی‌کند، بلکه این یک دالان ترانزیتی بین‌المللی است که حمل‌ونقل منطقه‌ای و بین‌المللی را تقویت می‌کند و برای ما اهمیت زیادی دارد.»
دالان زنگزور یک مسیر حمل‌ونقل زمینی است. این مسیر جمهوری آذربایجان را از طریق استان سیونیک که جنوبی‌ترین استان ارمنستان محسوب می‌شود و با ایران هم‌مرز است را به منطقه نخجوان متصل می‌کند.
در این صورت جمهوری آذربایجان بدون عبور از پست‌های بازرسی ارمنستان، به منطقه نخجوان و از آنجا به ترکیه متصل شود.
علی‌اف در سخنرانی جدید خود با اعلام اینکه این کشور ساخت راه‌آهن در قلمرو خود تا مرزهای ایران و ارمنستان را با سرعت پیش می‌برد، گفت: «این خط را تابستان ۲۰۲۶ تکمیل خواهیم کرد. متاسفانه در بخش ارمنستان هیچ کاری انجام نشده است.»
رییس‌جمهوری آذربایجان هشدار داد اگر ارمنستان به «کارشکنی» ادامه دهد، «هم از منظر حمل‌ونقلی و هم از منظر سیاسی به انزوا کشیده خواهد شد».
او همچنین گفت: «با استفاده از دالان زنگزور می‌توانیم حمل و نقل ترانزیتی را تا ۱۵ میلیون تن افزایش دهیم.»
علی‌اف در پاسخ به پرسشی درباره پیشنهاد آمریکا برای نظارت بر این کریدور، گفت: «این سوال باید از ارمنستان پرسیده شود» و تاکید کرد هیچ نهادی جز باکو حق مدیریت یا نظارت بر این مسیر را در خاک جمهوری آذربایجان نخواهد داشت.
اهمیت کریدور زنگزور
تابستان ۱۴۰۳ و پس از سفر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه و مهم‌ترین پشتیبان جمهوری اسلامی در منطقه به جمهوری آذربایجان، بار دیگر مساله دالان زنگزور مورد توجه قرار گرفت.
زنگزور گذرگاهی است که ایران با احداث آن صراحتا مخالفت کرده، اما در موردی نادر، روسیه و آمریکا درباره احداث آن هم‌نظر هستند.
علی خامنه‌ای در دو دیدار جداگانه در تابستان ۱۴۰۱، با ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، روسای جمهوری روسیه و ترکیه، صراحتا درباره احداث این دالان ابراز مخالفت کرد.
او همچنین از ابتدای سال جاری، دوبار با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، دیدار کرده و مخالفت خود با احداث زنگزور را اعلام کرده است.
با این‌حال مسکو در رویکردی کم‌سابقه نسبت به جمهوری اسلامی رسما اعلام کرد برای او «شفاف‌سازی» خواهد کرد، تا تهران به احداث این گذرگاه رضایت دهد.
اگر کریدور زنگزور باز شود و در اختیار آذربایجانی‌ها قرار بگیرد، مرزهای ایران و ارمنستان با یکدیگر به طور کامل قطع خواهد شد.
همچنین استان آذربایجان شرقی از مسیر ترانزیت باکو به آنکارا حذف می‌شود و ایران دیگر نمی‌تواند برای ترانزیت محصولات خود به اروپا، مانند امروز به‌راحتی از مسیر ارمنستان استفاده کند و برای این منظور ناچار است به ترکیه و جمهوری آذربایجان وابسته شود.
