تالاب بین‌المللی میانکاله، ذخیره‌گاه زیست‌کره و یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در شمال ایران، در آستانه نابودی قرار گرفته است. خشکیدگی تدریجی، ورود آلاینده‌ها، برداشت بی‌رویه آب و سوءمدیریت منابع، این تالاب ارزشمند را به بحران کشانده‌اند.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، شنبه ۲۵ مرداد در گزارشی با عنوان «اراده‌ای برای نجات نیست»، نوشت بیش از ۱۵ هزار هکتار از سطح آبی میانکاله خشک شده و تنها حدود ۳۰ هزار هکتار آن باقی مانده است.
کاهش ورودی آب از رودخانه‌های نکا و تجن، برداشت‌های کشاورزی، تغییرات اقلیمی، فرسایش منابع طبیعی، سوءمدیریت منابع آب و نبود یک سیاست یکپارچه محیط‌زیستی، از عوامل اصلی این بحران عنوان شده‌اند.
کاهش شدید سطح آب، رسوب‌گذاری و ورود آلاینده‌ها، پساب‌های کشاورزی و فاضلاب‌ها نه‌تنها کیفیت آب را پایین آورده‌اند، بلکه تعادل اکوسیستم تالاب را نیز برهم زده‌اند.
بررسی داده‌های میدانی و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد طی پنج سال گذشته، سطح آبی تالاب بین ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش یافته و ورودی آب رودخانه‌های نکا و تجن تا ۴۰ درصد افت کرده است.
پیامدهای زیست‌محیطی و معیشتی
میانکاله یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کُره ایران و یکی از تالاب‌های فهرست کنوانسیون رامسر است و نقشی حیاتی در تنظیم اقلیم منطقه، کنترل سیلاب‌ها و حفظ تنوع زیستی شمال ایران دارد.
این تالاب سال‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از معیشت مردم محلی بوده است؛ از صید و کشاورزی گرفته تا گردشگری. با این حال، خشک شدن بخش‌های وسیعی از آن، اقتصاد محلی و امنیت غذایی منطقه را تهدید می‌کند.
زهرا خلیلی، یکی از اهالی روستاهای اطراف تالاب، به تسنیم گفت: «آب تالاب کم شده و دیگر همان تعداد پرنده‌ها را نمی‌بینیم. همه این تغییرات، دل ما را به درد می‌آورد... می‌ترسیم آیندگان ما دیگر نتوانند این زیبایی‌ها و زندگی کنار تالاب را ببینند.»
قاسم، صیاد بازنشسته، نیز گفت: «کاهش سطح آب و خشکی تالاب نه‌تنها زندگی مردم محلی را تحت تاثیر قرار داده، بلکه باعث تغییرات در رفتار پرندگان و جانوران شده و تعادل طبیعی تالاب را بر هم زده است.»
نگاه کارشناسان و فعالان محیط‌زیست
یونس محمدی، فعال محیط زیست، در مصاحبه با تسنیم، بر نقش مردم بومی در طرح‌های احیای تالاب میانکاله تاکید کرد و گفت: «مردم منطقه آماده همکاری هستند، فقط باید به آن‌ها اعتماد شود. ما بهتر از هر کسی می‌دانیم تالاب چطور باید زنده بماند.»
او هشدار داد در صورت بی‌توجهی، «ماهی‌ها و پرندگان مهاجر باز نخواهند گشت و زندگی مردم نیز سخت‌تر خواهد شد».
محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، هم تاکید کرد «تعیین و تثبیت محدوده قانونی پناهگاه حیات وحش و تالاب بین‌المللی میانکاله» برای احیای آن ضروری است.
میانکاله که روزگاری زیستگاه هزاران پرنده مهاجر بود، امروز زیر سایه خشکسالی و سوءمدیریت به نمک‌زار و بیابانی خشک بدل شده است.
اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، نه‌تنها حیات این ذخیره‌گاه زیست‌کره به پایان خواهد رسید، بلکه مرگ جنگل‌های چند میلیون ساله هیرکانی و تغییر بنیادین اکوسیستم شمال ایران نیز در آینده‌ای نزدیک اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
