تحلیل‌گر ارشد در ایران‌اینترنشنال
تنش‌های لفظی میان مقام‌های آمریکا و جمهوری اسلامی به‌شدت افزایش یافته است. ترامپ بار دیگر تاکید کرده است اگر تهران با واشینگتن به توافق نرسد، «اتفاقات بسیار بسیار بدی» رخ خواهد داد. در همین حال، در درون حاکمیت ایران صداهای بیشتری در انتقاد از سیاست‌های علی خامنه‌ای شنیده می‌شود.
بسیاری از سیاستمداران جمهوری اسلامی، هرچند جرات ذکر نام خامنه‌ای را ندارند، هشدار می‌دهند در صورت عدم تغییر سیاست‌های کنونی، نظام در مسیر فروپاشی قرار خواهد گرفت.
در هفته‌های اخیر، شمار زیادی از مقام‌ها و کارشناسان جمهوری اسلامی انتقادات خود را علنی کرده‌اند. برخی از آن‌ها به‌طور صریح‌تری مواضع خود را بیان می‌کنند، در حالی که برخی دیگر هنوز از بردن نام خامنه‌ای پرهیز دارند و از «حاکمیت» یا «نظام» به‌عنوان مرجع سخنان خود استفاده می‌کنند.
افزایش امکان انتشار ویدیوها در یوتیوب باعث شده این انتقادات بیش از گذشته شنیده شود. سیاستمداران و تحلیلگران مختلف، از جمله مسعود روغنی زنجانی، رییس پیشین سازمان برنامه و بودجه، اخیرا انتقادات خود را آشکارتر بیان کرده‌اند.
روغنی زنجانی در یک مصاحبه اعلام کرد خامنه‌ای با رفاه مردم مخالف است؛ اظهار نظری که پیش‌تر در میان مقامات جمهوری اسلامی کمتر شنیده می‌شد.
یکی دیگر از منتقدان محمدحسین عادلی، رییس کل پیشین بانک مرکزی ایران در دوران ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، است.
او اخیرا گفت به‌دلیل مشکلات ناشی از تنش‌های ایران و آمریکا، کشور سالانه حداقل ۵۰ میلیارد دلار در حوزه واردات و صادرات متضرر می‌شود.
او برآورد کرد کل حجم تجارت خارجی ایران در سال گذشته حدود ۱۵۰ میلیارد دلار بوده و به‌دلیل تحریم‌ها و ضرورت دور زدن آن‌ها، هزینه‌های تجارت ایران حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است.
او افزود این ضرر معادل کل بودجه دولت است و هر ایرانی به‌طور متوسط حدود ۵۳ میلیون تومان در سال گذشته از آمریکا‌ستیزی ضرر کرده است و چنانچه سیاست‌های ضدآمریکایی خامنه‌ای متوقف شود، دولت ایران می‌تواند درآمدی دوبرابری داشته باشد.
طیف گستردهای از مقام‌های جمهوری اسلامی که خواهان حفظ نظام هستند، بر این باورند که وضعیت بحرانی است.
آن‌ها هشدار می‌دهند که نارضایتی عمومی به اوج خود رسیده و ادامه سیاست‌های فعلی، نظام را در معرض فروپاشی قرار خواهد داد.
هدف اصلی این چهرهها بقای جمهوری اسلامی است، نه دفاع از حقوق مردم. دغدغه اصلی آن‌ها سقوط نظام و پایان یافتن فرصتهای رانتی و اقتصادیشان است.
از دیگر چهرههایی که به سیاست‌های خامنه‌ای انتقاد دارد، مرتضی الویری، از مقامات سابق جمهوری اسلامی، است. او در مصاحبهای بدون اشاره مستقیم به نام خامنه‌ای، سیاست‌های کلان اقتصادی و راهبردی کشور را به چالش کشید.
الویری تصریح کرد سیاست‌های خامنه‌ای مبنی بر خودکفایی در تولید برخی کالاها، بهویژه گندم، یکی از عوامل اصلی بحران کمآبی در ایران بوده است.
خامنه‌ای که همواره از خودکفایی در کشاورزی به‌عنوان یک اصل بنیادین دفاع کرده، بر این باور است که ایران باید از مشکلاتی مشابه آنچه اتحاد جماهیر شوروی در دهههای گذشته در زمینه تامین گندم تجربه کرده بود، دور بماند.
اما به گفته منتقدان، این سیاست دیگر در سطح جهانی پذیرفته نیست و به مشکلات ساختاری در اقتصاد ایران دامن زده است.
در میان این منتقدان، حسن روحانی، رییسجمهوری پیشین، در راس گروهی قرار دارد که معتقدند مذاکره با آمریکا ضروری است.
مسعود پزشکیان، رییسجمهوری فعلی، نیز بر این باور است که باید راهی برای مذاکره پیدا کرد، اما به‌دلیل مخالفتهای خامنه‌ای دیدگاه خود را کنار گذاشته است.
این در حالی است که اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، و حسن روحانی همگی طرفدار حل و فصل اختلافات با آمریکا بودند، اما خامنه‌ای همواره مانع از پیشبرد این سیاست شده است.
سرنوشت رفسنجانی که جسد او به‌طور مشکوکی در استخر پیدا شد، و محدودیتهای اعمالشده علیه خاتمی نشان میدهد مخالفت با سیاست‌های خامنه‌ای تا چه حد می‌تواند برای مقامات جمهوری اسلامی پرهزینه باشد.
حتی در میان اصولگرایان، از جمله محمدرضا باهنر که سالها در مجلس شورای اسلامی نقش کلیدی داشته، هشدارهایی در خصوص خطرات تورم و بحران اقتصادی مطرح شده است.
این انتقادات بیانگر شکاف روزافزون درون حاکمیت ایران است؛ شکافی که در شرایط نارضایتی داخلی و فشارهای خارجی روزبهروز عمیقتر می‌شود.
شکلگیری این جریان انتقادی در میان مقامات و مدیران پیشین جمهوری اسلامی می‌تواند به ایجاد فضایی برای درخواست تغییرات ساختاری در راس هرم قدرت منجر شود. با افزایش این انتقادات، احتمال مطرح شدن درخواستهایی برای کنار گذاشتن خامنه‌ای از قدرت نیز وجود دارد.
