چرا ایران رکورددار مصرف تریاک در جهان است؟
ایران‌اینترنشنال
چند روزی است که یک ویدیو قدیمی از دکتر رضا ملک‌زاده، وزیر پیشین بهداشت، در فضای مجازی می چرخد. در این ویدیو، دکتر ملک‌زاده ادعا می‌کند که «بیشترین مصرف تریاک در ایران مربوط به رفسنجان است؛ ۲۷ درصد مردم این شهر تریاک می‌کشند. گلستان نیز با ۱۸ درصد در رتبه بعدی قرار دارد.»
ظاهرا، گروهی شهروندان رفسنجان، از آمار بالای تریاکی ها در شهر خود ناراحت شده‌اند، تا جایی که دکتر ملک‌زاده با انتشار ویدیویی جدید، عذرخواهی کرد و گفت: «بیش از ۴۵ درصد تریاک تولیدی جهان در ایران مصرف می‌شود و حدود ۱۰ درصد از جمعیت بالای ۴۰ سال، به‌صورت تفننی یا اعتیاد، تریاک مصرف می‌کنند.»
بالاترین نرخ مصرف تریاک در جهان
بر اساس داده‌های موجود، ایران بالاترین نرخ مصرف تریاک در جهان را دارد. روند مصرف طی دهه گذشته افزایشی و آمارها، هرچند متغیر و بعضاً متناقض، ولی همگی از میلیون‌ها مصرف‌کننده در ایران خبر می‌دهند.
الگوی غالب، مردان میانسال است؛ اما دامنه مصرف از نظر سنی و جنسیتی گسترده تر شده. در عین حال گرایش به مواد صنعتی هم شدت یافته است. فقر، بیکاری، فشار روانی، ضعف نظام سلامت روان، و باورهای فرهنگی ریشه‌های اصلی این بحران‌اند. موقعیت جغرافیایی ایران در هم‌جواری با افغانستان - که بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک در جهان است - و نبود سیاست‌های بازدارنده موثر، این چرخه را تقویت کرده است.
با وجود خطرات شناخته‌شده مصرف تریاک، از سرطان و بیماری‌های تنفسی گرفته تا آسیب‌های کلیوی و قلبی، باورهای غلط درباره «خاصیت تریاک» در بخشی از جامعه رایج است.
مجرم یا بیمار؟
نگاه رسمی و اجتماعی به فرد مصرف کننده تریاک، همچنان دچار سردرگمی است: آیا او بیمار است یا مجرم؟ در حالی‌که سیاست‌های کلان سال‌های اخیر به‌ظاهر درمان‌محور شده‌اند، طرد اجتماعی، شرمساری، و برچسب‌های ننگ‌آور، همچنان مانع درمان موثر می‌شود.
سعید مدنی، جامعه‌شناس، در کتاب جامعه‌شناسی اعتیاد می‌نویسد: «روزانه حدود دو تن انواع مواد مخدر در کشور مصرف می‌شود، در حالی‌که سالانه تنها ۱۲۰ تن کشف و ضبط می‌شود.»
این یعنی، بخش عمده‌ای از چرخه مواد مخدر هرگز کشف نمی‌شود؛ یا نباید که بشود!
جمهوری اسلامی از «جنگ تمام‌عیار با مواد مخدر» سخن می گوید، اما اگر طبق آمار رسمی، ۹۲ درصد کشفیات تریاک جهان در ایران اتفاق می‌افتد، چرا هنوز بحران پابرجاست؟ جنگی که نتایجش با ابعاد مسئله هم‌خوان نیست، آیا اساساً جنگ است یا توهم نبرد؟
مشروعیت تریاک
تریاک در فرهنگ معاصر ایرانی نه فقط یک ماده مخدر، بلکه گاه بخشی از روایت‌های سنتی، طنز، و حتی ادبیات شفاهی ما بوده است.
این ماده گاه با چهره‌ای خندان، شوخی‌آمیز یا حتی فرهیخته در اذهان ظاهر شده و کاراکترهای سینمایی ماندگاری هم در ذهن عموم ساخته است. از فیلم‌هایی مانند گوزن‌ها تا علی سنتوری و ابد و یک روز، شخصیت‌های معتاد همواره با همدلی و دلسوزی جامعه مواجه بوده‌اند.
آیینه عبرت!
امروز، اعتیاد نه چهره‌ای کریه، بلکه چهره‌ای عادی پیدا کرده است؛ چهره‌ای که شاید دیگر ترسناک نیست، بلکه بخشی از زندگی عادی روزمره است.
بحران تریاک در ایران را نمی‌توان صرفاً با چند آمار جنجالی یا اظهار‌نظر حاشیه‌ساز تحلیل کرد. این بحران، به‌شدت ریشه‌دار و پیچیده است و در تار و پود تاریخ، جغرافیا، ساختار اقتصادی و فرهنگ عمومی کشور تنیده شده است.
امشب در برنامه به این مسله پرداختیم.
«برنامه» این پایین است!
در تازه‌ترین قسمت «برنامه با کامبیز حسینی»، به بررسی آخرین وضعیت ایران از نگاه خودمان می‌پردازیم!
در این برنامه، سعید پیوندی مهمان است و مخاطبان از سراسر جهان به این پرسش پاسخ دادند که چرا ایرانی‌ها بیشترین مصرف تریاک را در دنیا دارند؟