با انتشار مصوبه دولت پزشکیان برای سه نرخی شدن قیمت بنزین، شهروندان از آثار آن بر زندگی خود گفتند. به گفته آن‌ها، مردم که پیش از این نیز تحت فشار شدید اقتصادی بوده‌اند، حالا زندگی‌شان بسیار سخت‌تر و حتی «به مرگ تدریجی» نزدیک خواهد شد.
رسانه‌های ایران چهار آذر تصویری از مصوبه هیات دولت منتشر کردند که بر اساس آن، از نیمه دوم آذر بنزین سه نرخی شده و نرخ سوم با قیمت پنج هزار تومان به فروش می‌رسد.
ایران‌اینترنشنال از مخاطبان خود پرسید افزایش قیمت و محدودیت‌ها برای سهمیه دولتی بنزین چه تاثیری بر زندگی آنان خواهد داشت.
پاسخ‌های شهروندان، چشم‌اندازی تیره از وضعیت معیشتی مردم ترسیم می‌کند؛ بسیاری از شهروندان تاکید کردند افزایش قیمت بنزین نه فقط هزینه حمل‌ونقل، بلکه قیمت همه کالاها و خدمات را بالا خواهد برد.
یکی از مخاطبان با اشاره به گرانی‌های گسترده در تهران نوشت: «ما حتی ماشین نداریم؛ اما حالا دیگر توان استفاده از تاکسی‌های اینترنتی را هم از دست داده‌ایم چون هزینه مسیرهای کوتاه نجومی شده است.»
او تاکید کرد که افزایش قیمت بنزین یعنی افزایش هزینه تمام اقلام؛ آن‌هم در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها حتی در تامین خورد و خوراک خود نیز دچار مشکل شده‌اند.
چند شهروند نیز به این نکته مشترک اشاره کردند که هیچ زیرساختی برای کنترل موج گرانی پیش‌بینی نشده است.
مخاطبان گفتند با افزایش نرخ سوخت، «از شیر مرغ تا جان آدمیزاد» گران‌تر خواهد شد و توان خرید اقشار کم‌درآمد از آنچه اکنون هست نیز کمتر می‌شود.
برخی همچنین هشدار دادند که این بار افزایش قیمت بنزین شاید بیش از همه برای خود حکومت هزینه‌ساز باشد.
یک مخاطب در همین زمینه گفت: «مشکلات اقتصادی مردم را به نقطه‌ای می‌رساند که فشار اجتماعی و نارضایتی‌ها تشدید می‌شود.»
اعتراضات آبان ۱۳۹۸ در پی افزایش قیمت بنزین شکل گرفت و با فراگیر شدن آن و سرکوب شدید معترضان از سوی جمهوری اسلامی، به «آبان خونین ۹۸» معروف شد. برخی منابع آمار تقریبی کشته‌ها را هزار و ۵۰۰ نفر گزارش کردند.
مخاطبی در پیام خود گفت: «با این تصمیم بیچاره‌تر از قبل شدیم، این دیگر اسمش زندگی نیست، مرگ تدریجی است.»
بر اساس مصوبه هیات دولت، دامنه خودروهایی که سهمیه ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی دریافت می‌کنند، کاهش یافته است. در این سند آمده که نرخ جدید معادل ۱۰ درصد قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌هاست.
مقام‌های جمهوری اسلامی می‌گویند دولت هر لیتر بنزین را ۳۴ هزار تومان خریداری می‌کند، اما بررسی‌های ایران‌اینترنشنال از صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها نشان می‌دهد این رقم در واقع حدود ۲۵ هزار تومان است.
از این رقم نیز تنها نزدیک به ۳۵۰۰ تومان آن هزینه تولید بدون خوراک است؛ یعنی تقریبا ۹۰ درصد کمتر از رقم اعلامی دولت.
پیش‌تر در اول آبان و هم‌زمان با شدت گرفتن گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش قیمت بنزین، مسعود پزشکیان تاکید کرده بود «در اصلِ افزایش قیمت هیچ تردیدی وجود ندارد».
اکنون پیام‌های مخاطبان نشان می‌دهد این تصمیم تازه، در شرایطی که قدرت خرید مردم به‌شدت تضعیف شده، موجی از هراس و خشم اجتماعی را برانگیخته و چشم‌انداز معیشت خانوارها را تیره‌تر کرده است.
فیروزه حاج علی‌اکبری، استادیار دانشگاه آزاد زنجان، حسین احمدی، استادیار دانشگاه فرهنگیان تهران و علی ذوالقدر، دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز، این پژوهش را به‌منظور بررسی عوامل وابستگی دانش‌آموزان به فضای مجازی با تاکید بر نقش شناختی و فردی و میانجی‌های رفتاری-اجتماعی انجام دادند.
پژوهشگران در این مطالعه که نتایج آن در نشریه «مطالعات دانش‌پژوهی» دانشگاه تبریز منتشر شد، به بررسی پاسخ‌های پرسش‌نامه آنلاین ۱۴۸۷ نفر از دانش‌آموزان پایه‌های هفتم تا نهم شهر زنجان پرداختند.
یافته‌ها نشان می‌دهد وابستگی افراطی به فضای مجازی می‌تواند در روند زندگی روزمره اختلال ایجاد کند و این وابستگی در میان نوجوانان با تضعیف روابط خانوادگی، افت عملکرد تحصیلی و افزایش آسیب‌های روانی همراه است.
به گفته پژوهشگران، این وضعیت تنها محدود به بازی‌های آنلاین و حضور در شبکه‌های اجتماعی نمی‌شود و شکل‌های گوناگون حضور طولانی‌مدت در اینترنت را دربر می‌گیرد.
نیاز به دوستی؛ موتور پنهان استفاده افراطی از فضای مجازی
طبق یافته‌ها، ریشه‌های اصلی وابستگی به فضای مجازی را می‌توان در دو دسته جست‌وجو کرد.
از یک‌سو، انگیزه‌هایی که با برآوردن یا جایگزینی نیازهایی مانند ارتباط با دیگران، تعامل با همسالان و دستیابی به اهداف آموزشی مرتبط هستند، و از سوی دیگر، عوامل ساختاری‌تر مانند نحوه جامعه‌پذیری، نداشتن آگاهی کافی از کارکردهای فضای مجازی و ضعف در سواد رسانه‌ای.
پژوهشگران معتقدند دانش‌آموزان «به‌خاطر نیاز به روابط اجتماعی بیشتر و گسترده‌تر، به فضای مجازی پناه می‌برند» و زمانی که این نیاز در مدرسه، خانواده یا محله محقق نمی‌شود، گوشی و اینترنت جای حیاط مدرسه و کوچه را می‌گیرد.
به باور آنان، بی‌اعتنایی نظام آموزشی به استفاده هدایت‌شده از اینترنت و نیز ناآمادگی والدین برای همراهی موثر با فرزندان، موجب شده است نسل کنونی دانش‌آموزان بدون برخورداری از آموزش کافی، وارد شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین شوند.
پنهان‌کاری، افسردگی و گسست خانواده
در این پژوهش، پنج متغیر «پنهان‌کاری، افسردگی، اختلال در روابط خانوادگی، انزوای اجتماعی و سبک زندگی آنلاین» به‌عنوان ویژگی‌های پیامدی وابستگی به فضای مجازی سنجیده شده‌اند.
نتایج مطالعه حاکی از آن است که این متغیرها بخش قابل توجهی از فرایند گذار نوجوانان از استفاده عادی تا وابستگی افراطی به فضای مجازی را مشخص می‌کنند.
بر این اساس، هرچه میزان گسست در روابط خانوادگی و احساس تنهایی بیشتر باشد، شدت وابستگی به فضای مجازی نیز افزایش می‌یابد.
نویسندگان مقاله تاکید می‌کنند که وابستگی به فضای مجازی صرفا پیامد وضعیت روانی نوجوانان نیست، بلکه خود می‌تواند به تشدید افسردگی و احساس انزوا بینجامد و چرخه‌ای معیوب از وابستگی و آسیب روانی پدید آورد.
نیاز آموزشی، کم‌اثرترین عامل
طبق داده‌های به‌دست‌آمده، نیاز آموزشی کمترین نقش را در وابستگی نوجوانان به فضای مجازی ایفا می‌کند.
به عبارت دیگر، در مقایسه با نیازهای ارتباطی و تعامل با همسالان، انگیزه‌های مرتبط با درس و آموزش تاثیر بسیار کمتری بر شاخص این نوع وابستگی نشان می‌دهند.
در این مقاله آمده است که «دانش‌آموزان علاقه‌مند به پیگیری مسائل آموزشی استفاده از فضای مجازی را به‌عنوان یک ابزار جهت تحقق اهداف مرتبط با یادگیری در نظر می‌گیرند» و کمتر در دام استفاده افراطی از آن می‌افتند.
راهکارها؛ از گفت‌وگو در خانه تا سیاست‌گذاری در مدرسه
بر اساس نتایج، ویژگی‌های زمینه‌ای هم به شکل مستقیم و هم غیرمستقیم بر وابستگی افراطی به فضای مجازی اثر دارند و در مجموع حدود ۶۶ درصد تغییرات این پدیده را توضیح می‌دهند.
نویسندگان بر همین اساس پیشنهاد می‌کنند سیاست‌گذاری در مدرسه و خانه به‌جای تمرکز بر فیلترینگ و وضع محدودیت‌های فنی، بر تقویت مهارت‌های ارتباطی، ایجاد فرصت‌های سالم برای دوستی و آموزش سواد رسانه‌ای متمرکز شود.
آن‌ها بر «ضرورت برنامه‌ریزی مناسب برای مدیریت سبک زندگی مجازی» تاکید می‌کنند؛ از تنظیم زمان استفاده از گوشی و اینترنت در خانه و مدرسه تا گفت‌وگوی صریح با نوجوانان درباره محتوای نامناسب، فشار همسالان و خطر پنهان‌کاری آنلاین.
به باور پژوهشگران، هنگامی که نیازهای ارتباطی و عاطفی دانش‌آموزان در فضای واقعی بی‌پاسخ بماند، شبکه‌های مجازی جای آن را پر می‌کنند و بازگرداندن نوجوانان به تعادل روانی و اجتماعی روزبه‌روز دشوارتر می‌شود.
پس از اعلام تصمیم دولت در ارتباط با بهای بنزین، موجی از واکنشهای اعتراضی در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت و کاربران با مقایسه سیاستهای کنونی پزشکیان با وعدههای دوران انتخابات، رویکرد اقتصادی او و حاکمیت را زیر سوال بردند.
هم‌زمان، بحث درباره پیامدهای سنگین افزایش قیمت بنزین بر معیشت خانوارها نیز بالا گرفته است.
یک کاربر با اشاره به عدم پایبندی پزشکیان به وعدههای خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اول قول دادید فیلترینگ را بردارید و قیمت بنزین ثابت باشد. حالا قیمت بنزین را زیاد کردید و فیلترینگ هم ماندگار است. برای فیلترینگ نهادهای ذیربط مخالفند، اما برای بنزین همه نهادها موافق؟»
کاربر دیگری نیز به انتقاد از جریان موسوم به «اصلاحطلبی» در ایران پرداخت و گفت: «مشکل بنزین نیست، مشکل اینه که شما هر فاجعهای رو با برچسب اصلاحات قالب میکنین. ما اصلاح نمیخوایم؛ پایان همین چرخه خرابکاری رو میخوایم.»
کاربری به نام «علی» نبود «سیاست مشخص برای تاکسیها» و فقدان «مشوق برای هدایت مردم به سمت خودروهای برقی» را از جمله نقصهای برنامه افزایش قیمت بنزین برشمرد و هشدار داد «عدم تخصیص بنزین به خودروهای اقتصادی پلاک جدید»، قشر متوسط جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کاربری به نام «سعید» با اشاره به طرح اخیر دولت و پیامدهای آن برای اقشار کم‌درآمد نوشت حکومت سرکوب مزدی کارگران را «بخشی از توسعه» و بیحقوقی کارگران را «جهش اقتصادی» میداند.
او افزود: «این دیگر جنگ طبقاتی نیست؛ نسلکشی طبقاتی است.»
وضعیت سهمیه بنزین خودروهای نوشماره
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکیان، چهارشنبه پنجم آذر درباره وضعیت کارت سوخت خودروهای نوشماره اعلام کرد خودروهایی که بهتازگی تولید شده‌اند و نوشماره محسوب می‌شوند، در حال حاضر سهمیهای ندارند.
او با تکرار مواضع مقام‌های جمهوری اسلامی در سالهای گذشته، هدف افزایش قیمت بنزین را «نظمبخشی به مصرف سوخت و کنترل قاچاق» عنوان کرد و گفت درآمد حاصل از نرخ سوم بنزین به «کالاهای اساسی، دارو و کالابرگ الکترونیکی» اختصاص می‌یابد.
با این حال، سخنانی از این دست نتوانسته است از شدت خشم و نگرانی عمومی بکاهد و بسیاری از شهروندان همچنان با نارضایتی به تصمیم دولت واکنش نشان دادهاند.
کاربری با نام «ماهین» بنزین پنج هزار تومانی را به معنای «مرگ تدریجی کارگر و معلم و بازنشسته» دانست و نوشت: «خون مردم رو تو شیشه کردن. وقتشه شیشه رو بشکنیم.»
کاربر دیگری با نام «حسین» از «سادهسازیهای سخیف» و تلاش برای کماهمیت جلوه دادن افزایش قیمت بنزین انتقاد کرد و گفت: «هر عقل سلیمی میفهمد که بنزین متغیر کلیدی و پیشران تورم است. بحث فقط هزینه یک باک نیست، بلکه کل زنجیره حمل‌ونقل، خدمات و در نهایت سفره مردم تحت تاثیر است.»
کاربری با نام «آنام» هشدار داد خودروهای «نوشماره» لزوما بهمعنای ماشینهای صفر کیلومتر نیست و این طرح حتی ممکن است شامل «ماشین دست دوم» پس از تعویض پلاک شود.
انتقاد از تصمیم «فریبکارانه» دولت
واکنشها به افزایش قیمت بنزین تنها به شهروندان و کاربران شبکه‌های اجتماعی محدود نماند و برخی رسانه‌های داخلی و نمایندگان مجلس نیز به صف منتقدان این تصمیم پیوستند.
مهدی ابراهیمی، سردبیر پایگاه خبری رکنا، در همین رابطه نوشت: «قیمت بنزین را فریبکارانه افزایش دادند و کارشناسان مسعود پزشکیان به‌جای رفاه مردم، دور زدن مردم را به رییسجمهور یاد دادند.»
او اضافه کرد: «از این به بعد، هر کسی خودرویش را بفروشد و خودرویی بخرد، کارت سوختهای هر دو خودرو هم‌زمان حذف می‌شوند. این بخش فریبکاری است، یعنی در آیندهای نزدیک بخش اعظمی از خودروها بدون کارت سوخت خواهند بود.»
جواد نیکبین، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نیز با انتقاد از منت گذاشتن بر مردم به‌دلیل «ارزانی» قیمت بنزین در کشور گفت: «وقتی یک خودرویی که قیمت جهانی آن شش تا ۱۰ هزار دلار است، در کشور با قیمت ۳۰ تا ۵۰ هزار دلار فروخته می‌شود، مردم در واقع پول رهن خودرو را میپردازند.»
او هشدار داد افزایش قیمت بنزین نهتنها مانع قاچاق یا کاهش واردات نخواهد شد، بلکه به گسترش قاچاق، تشدید فشار تورمی و سنگینتر شدن بار معیشتی بر دوش مردم میانجامد.
این پژوهش که در نشریه «تروریسم اند پلیتیکال وایولنس» منتشر شده، به قلم بتینا روتوایلر، کیتلین کلمو و پل گیل، سه پژوهشگر دانشگاه کالج لندن است.
خشونت خانگی تا افراطگرایی؛ یک پیوند پنهان
این پژوهشگران بر اساس یک نظرسنجی ملی در بریتانیا به بررسی چگونگی احتمال ارتباط نگرشهای زنستیزانه با اشکال مختلف خشونت، از جمله خشونت علیه زنان، درگیری فیزیکی و حتی تمایل به خشونت افراطگرایانه پرداختند.
نویسندگان تصریح کردند که «شواهد رو به افزایش نشان می‌دهد میان افراطگرایی خشونتآمیز و خشونت علیه زنان همپوشانیهایی وجود دارد» و تاکید کردند بسیاری از این رفتارها بر «باورها و نگرشهای مردسالارانه و زنستیزانه» تکیه دارد.
به باور آن‌ها «زنستیزی اغلب موتور محرک خشونتهایی است که در ظاهر بیارتباط بهنظر میرسند».
نقش «حس استحقاق» و «انتقامجویی» در خشونت
پژوهشگران برای سنجش میزان زنستیزی، مقیاسی تازه طراحی کردند و سپس بررسی کردند این نگرشها چگونه رفتار خشونتآمیز را پیش‌بینی می‌کند.
یافته‌ها نشان می‌دهد مردانی که باورهای زنستیزانه قویتری دارند، بیشتر از دیگران دچار «برنامه‌ریزی انتقامی» می‌شوند.
در بخشی از پژوهش آمده است: «مردانی که ترکیبی از زنستیزی و حس استحقاق آسیبدیده را تجربه می‌کنند، بیش از دیگران بهدنبال تنبیه زنان و بازگرداندن حس کنترل از دست رفته هستند.»
این حس استحقاق، به تعبیر نویسندگان، زمانی تشدید می‌شود که مرد تصور کند زنان جایگاه سنتی او را به چالش کشیدهاند. به همین دلیل، میل به انتقامگیری علیه زنان یا گروههایی که تهدید تلقی می‌شوند، افزایش می‌یابد.
خشونت به عنوان اثبات مردانگی
در بخش دیگری از پژوهش، محققان نقش «هیجانات مردانه اغراق شده» را بررسی کردند؛ مجموعهای از نگرشها که خشونت را نشانه مردانگی و قدرت میدانند.
بر این اساس مردانی که «مردانگی خود را در معرض تهدید میبینند، احتمال بیشتری دارد برای اثبات جایگاه خود به خشونت متوسل شوند».
این یافته‌ها در کنار یکدیگر نشان می‌دهد زنستیزی می‌تواند از مسیرهای مختلف، از افزایش انتقامجویی تا تکیه بر الگوهای مردانه خشونتمحور، به رفتارهای پرخطر منجر شود.
اینسلها؛ خشونتی که به افراطگرایی می‌رسد
بخش دیگری از پژوهش به پدیده «اینسلها» میپردازد؛ گروههایی از مردان که خود را «ناخواسته مجرد» معرفی می‌کنند و گفتمانشان بر احساس «استحقاق آسیبدیده، نفرت از زنان و توجیه خشونت» استوار است.
پژوهش به نقل از تحلیلهای انتقادی توضیح می‌دهد خشونت اینسلها «شکلی از تروریسم زنستیزانه» است که هدفش «تنبیه و سرکوب زنان برای بازگرداندن سلسله مراتب مردسالارانه» است.
این افراد شرم و خشم خود را به میل انتقام تبدیل و خشونت را ابزار بازپسگیری چیزی می‌کنند که حق خود میخوانند.
همپوشانی رفتارهای خشونتآمیز
بر پایه یافتههای این پژوهش، میان سه رفتار اصلی تمایل به افراطگرایی خشونتآمیز، آمادگی برای درگیری فیزیکی و حمایت از خشونت علیه زنان، ارتباطی معنادار وجود دارد.
پژوهشگران در این باره نوشتند: «یافتههای ما نشان می‌دهد اشکال مختلف خشونت مردانه اغلب ریشه‌های مشترکی دارند.»
جالب اینجاست که با وجود گستره عمومی این نتایج در میان مردان، در نمونه زنان نیز رابطهای میان زنستیزی و حمایت از خشونت علیه زنان مشاهده شده است؛ هرچند پژوهشگران تاکید کردهاند که این بخش نیازمند تحقیقات بیشتری است.
در بخش پایانی مقاله، روتوایلر، کلمو و گیل تاکید کردهاند: «ادامه کماهمیت جلوه دادن رابطه میان پویاییهای جنسیتی، خشونت علیه زنان و افراطگرایی خشونتآمیز و عدم پذیرش این واقعیت که مرتکبان این جنایات بیشتر مردان هستند، به تداوم فرهنگ خشونت مردانه کمک می‌کند و آن را بیش از پیش تقویت خواهد کرد.»
آن‌ها معتقدند: «درک این سازوکارها برای پیشگیری از خشونت، چه در خانه و چه در عرصه عمومی، حیاتی است.»
این تحقیق بر اساس یک نظرسنجی ملی در بریتانیا از یک هزار و ۴۹۹ نفر انجام شد و شرکتکنندگان شامل ۷۳۰ مرد و ۷۶۹ زن بودند.
