سعید برجی، عضو ارشد سازمان سپند و متخصص چاشنی‌های انفجاری، که طی دو دهه گذشته نقش کلیدی در توسعه فناوری‌های مرتبط با انفجار در بمب اتمی ایفا کرده و یکی از مهم‌ترین مهره‌های پروژه نظامی تسلیحاتی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، یکی از کسانی است که در حمله اخیر اسرائیل به ایران کشته شد.
برجی با مدرک دکترای مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی مالک اشتر برای سال‌ها از چهره‌های ناشناخته اما کلیدی در برنامه هسته‌ای نظامی جمهوری اسلامی ایران بود.
همکاری او با سپاه پاسداران از دهه ۶۰ و در زمان جنگ ایران و عراق آغاز شد و در دهه‌های بعدی در پروژه‌های حساس مرتبط با ساخت سلاح هسته‌ای مشارکت فعال داشت.
بر اساس اسناد هسته‌ای به سرقت رفته از ایران، برجی یکی از اعضای اصلی پروژه مخفی «آماد» بود؛ برنامه‌ای برای طراحی و ساخت سلاح هسته‌ای که در اوایل دهه ۱۳۸۰ آغاز شد و طبق ادعای ایران در سال ۲۰۰۳ متوقف شد.
ایران اینترنشنال پیش از این در گزارشی که ۶ آگوست ۲۰۲۲۲ منتشر کرد، جزییاتی را درباره فعالیت های او منتشر کرده بود.
اما اطلاعات متعدد نشان می‌دهد که فعالیت‌های برجی و همکارانش پس از آن تاریخ هم به‌طور پنهانی در قالب ساختارهایی چون سازمان سپند ادامه یافته است.
توسعه فناوری‌های مربوط به چاشنی‌های پیشرفته
او سال‌ها ریاست مرکز تحقیقات فناوری انفجار و ضربه (متفاض) را بر عهده داشت که یکی از نهادهای زیرمجموعه سازمان سپند محسوب می‌شود. متفاض نقشی محوری در توسعه فناوری‌های مربوط به چاشنی‌های پیشرفته، نظیر چاشنی‌های همزمان چندنقطه‌ای (MPI) و چاشنی‌های سیم‌منفجره (EBW) برای بمب‌های نوع انفجار درونی (implosion-type) ایفا کرده است.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ساخت این چاشنی‌ها بخش جدایی‌ناپذیری از یک دستگاه انفجاری اتمی است. عملکرد دقیق و همزمان آن‌ها برای فشرده‌سازی پلوتونیوم یا اورانیوم به شکل تقارن کامل، گامی حیاتی در ساخت بمب اتمی به‌شمار می‌آید.
برجی در همکاری با کارشناسان خارجی، از جمله ویچسلاو دانیلنکو، دانشمند اوکراینی و متخصص سابق برنامه اتمی شوروی، دوره‌های آموزشی طراحی محفظه‌های انفجار را گذرانده و در طراحی محفظه‌های بزرگ تست انفجار در سایت پارچین مشارکت داشته است. این محفظه‌ها برای شبیه‌سازی انفجار داخلی بمب اتمی به کار رفته‌اند.
بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی، سایت آباده در استان فارس نیز از مراکز مورد استفاده برجی برای آزمایش‌های مربوط به چاشنی‌های انفجاری بوده است.
در سال ۱۳۹۸ بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این سایت را به عنوان محل فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای معرفی کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اعلام کرد در این محل آثار ذرات اورانیوم اعلام‌نشده کشف شده است.
در پی انتشار این اطلاعات در سال ۱۳۹۸، وزارت خزانه‌داری آمریکا سعید برجی را به‌دلیل نقش محوری‌اش در تلاش‌های تسلیحاتی ایران در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.
در بیانیه‌ای که همراه با تحریم ۱۳ فرد دیگر و ۱۷ نهاد مرتبط با سازمان سپند منتشر شد، از برجی به‌عنوان کارشناس مواد منفجره و فلزات برای گروه شهید کریمی یاد شد.
برجی علاوه بر فعالیت‌های علمی، مدیریت شرکت‌های پوششی مرتبط با پروژه‌های هسته‌ای را نیز بر عهده داشت. او تا پیش از آن‌که در جریان حمله هوایی اسرائیل کشته شود، ریاست هیات‌مدیره شرکت‌هایی چون «آذر افروز سعید» و «آروین کیمیا ابزار» را در سال‌های اخیر بر عهده داشت.
این شرکت‌ها ظاهرا در حوزه نفت و پتروشیمی فعال بودند، اما بنا بر گزارش‌های اطلاعاتی در واقع به‌عنوان پوششی برای تحقیقات نظامی در زمینه چاشنی‌های اتمی عمل می‌کردند.
انجام آزمایش‌های انفجاری
اسناد افشا شده برنامه هسته‌ای ایران نشان می‌دهد از دیگر فعالیت‌های ثبت‌شده او می‌توان به انتقال آزمایش‌های انفجاری به سایت‌های محافظت‌شده مانند «سنجریان» در شرق تهران و همکاری در پروژه‌های محرمانه در داخل طرح ۶ پارچین اشاره کرد؛ جایی که در اسناد امنیتی به عنوان محل انجام آزمایش‌های بسیار حساس با طبقه‌بندی بالا یاد شده است.
نقش برجی در پروژه‌های پساآماد، به‌ویژه در حفظ و گسترش توانایی ایران برای از سرگیری سریع برنامه تسلیحات هسته‌ای، اهمیت ویژه‌ای دارد. او از معدود چهره‌هایی بود که توانست دانش فنی تولید چاشنی اتمی را از مرحله تئوری و توسعه به مرحله آزمایش و پیاده‌سازی برساند.
برجی به تعبیری «مرد چاشنی‌های هسته‌ای ایران» بود؛ کسی که از حلقه نخست پروژه آماد تا حلقه‌های پنهانی پس از آن، همواره نقش واسط میان نسل قدیم دانشمندان و ساختار فعلی تحقیقات نظامی اتمی را ایفا کرد.
بر پایه گزارش‌ها، تکنولوژی تحت هدایت او، ظرفیت ساخت چاشنی‌های انفجاری همزمان را در ایران بومی‌سازی کرده و به سطح عملیاتی رسانده است.
