دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی خود در پارلمان اسرائیل با اشاره به جرد کوشنر، داماد و مشاور پیشین خود گفت ممکن است او نقش تازه‌ای در مذاکرات احتمالی با تهران بر عهده بگیرد.
ترامپ دوشنبه ۲۱ مهر در سخنرانی خود در برابر کنست اسرائیل گفت: «ما همیشه جرد را همراه می‌بریم وقتی می‌خواهیم معامله‌ای را نهایی کنیم... استیو، تو و جرد و ژنرال و پیت و مارکو ــ شما آن معامله را انجام می‌دهید.»
این جمله درست پس از اشاره او به برنامه هسته‌ای ایران و نقش تهران در خاورمیانه بیان شد. این جمله کوتاه اما معنادار بود.
به گفته تحلیلگرانی که دیپلماسی غیرمتعارف ترامپ را دنبال کرده‌اند، این اظهارنظر یادآور همان الگوی رفتاری است که به «توافق‌های ابراهیم» منجر شد؛ ترکیبی از اعتماد شخصی، معامله‌محوری و دسترسی ویژه کوشنر به پایتخت‌های حوزه خلیج فارس.
کوشنر پیش‌تر نیز دیدگاه‌های خود درباره ایران را بروز داده بود. او در سپتامبر ۲۰۲۴ در پستی در شبکه اجتماعی ایکس، روز ترور حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان، به دست اسرائیل را «مهم‌ترین روز خاورمیانه از زمان توافق‌های ابراهیم» توصیف کرده بود.
کوشنر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که ایران «اکنون کاملا افشا شده» زیرا عامل بازدارنده‌اش، زرادخانه حزب‌الله، «اسلحه‌ای پر بود که به سوی اسرائیل نشانه گرفته شده بود».
این تاجر میلیاردر استدلال کرد که اسرائیل «اکنون نمی‌تواند از پایان دادن کامل به کار و نابودی زرادخانه‌ای که به سویش هدف گرفته شده، خودداری کند» و از راهبرد ترامپ مبنی بر «قدرت به‌جای مذاکره» تمجید کرد.
این پیام، دیدگاه تند کوشنر درباره ایران و باور او را نشان می‌داد که متحدان مسلح تهران در منطقه باید پیش از شکل‌گیری هرگونه صلح پایدار از میان برداشته شوند.
عامل کوشنر
اریک ماندل، مدیر شبکه اطلاعات سیاسی خاورمیانه (MEPIN)، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال گفت اتکای ترامپ به فرستادگان وفاداری مانند کوشنر بازتابی از سبک حکمرانی اوست، اما ایران عرصه‌ای کاملا متفاوت است.
ماندل گفت: «او از افرادی که به او وفادارند برای انجام کارهایی استفاده می‌کند که بسیار فراتر از مسئولیت‌های معمول است. اما نمی‌توان ماهیت جمهوری اسلامی را تغییر داد.»
او هشدار داد که رویکرد عملگرایانه و تاجرمآبانه کوشنر ممکن است سخت‌گیری ایدئولوژیک تهران را نادیده بگیرد.
ماندل با وجود آن‌که ارزش توافق‌های قابل راستی‌آزمایی مانند دسترسی بازرسان، محدودیت در برنامه موشک‌های بالستیک و کنترل فعالیت متحدان مسلح حکومت ایران را می‌پذیرد، تردید دارد که تهران چنین گفت‌وگوهایی را بیش از یک «وقفه تاکتیکی» تلقی کند.
ایران صراحتا هرگونه محدودیت بر فعالیتهای نظامی خود را پیششرط غیرقابل قبول برای مذاکره دانسته است.
ماندل گفت: «اگر بتوانید مسئله را پنج سال، شاید ده سال، به تعویق بیندازید و توافقی الزامآور بگیرید، خوب است. اما انتظار پیشرفت در حقوق بشر یا تغییر رژیم را نداشته باشید. آنها وقتکشی میکنند تا زمانی که ترامپ برود.»
تمرکز دوباره ترامپ بر ایران در حالی صورت میگیرد که منطقه در حال بازتنظیم است. پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران در خرداد و آتشبس شکننده در غزه، او شاید در حال سنجیدن این موضوع است که آیا رهبران تهران وارد گفتوگوهای دیپلماتیک میشوند یا بر موضع سرسختانه خود پافشاری میکنند.
چماق و هویج
آوی ملامد، تحلیلگر خاورمیانه، مقام پیشین اطلاعاتی اسرائیل و نویسنده، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال گفت بازگشت دوباره کوشنر از نظر عملی منطقی است، زیرا او همچنان در ریاض، ابوظبی و دوحه اعتبار دارد و میتواند برای تهران میانجیای آبرومند، خارج از کانالهای رسمی باشد.
ملامد گفت: «طبیعی است که ایرانیها ممکن است او را بهعنوان واسطهای بالقوه بپذیرند. او چهرهای آشنا در پایتخت‌های خلیج فارس است و سابقه توافق‌های ابراهیم به او مشروعیتی داده که دیگران ندارند.»
کوشنر روابط تجاری چندمیلیارد دلاری با شرکتهای وابسته به دولتهای منطقه دارد. گروه سرمایهگذاری او به نام افینیتی پارتنرز (Affinity Partners) ماه گذشته با «صندوق سرمایهگذاری عمومی» عربستان همکاری کرد تا شرکت آمریکایی توسعهدهنده بازیهای ویدیویی الکترونیک آرتس (Electronic Arts) را به مبلغ ۵۵ میلیارد دلار خریداری کند؛ معامله‌ای که در صورت نهایی شدن، بزرگترین خرید اهرمی تاریخ خواهد بود.
بن سبطی، پژوهشگر ایرانیـاسرائیلی و سخنگوی پیشین بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال گفت اشاره ترامپ به جرد کوشنر نشانه راهبردی دوگانه است؛ دیپلماسی همراه با تهدید ضمنی.
سبطی گفت: «جرد همان هویج است و اسرائیل چماق. ترامپ به ایران نشان میدهد اگر درست رفتار کند، مسیر نرمتری وجود دارد، اما در غیر این صورت فشار و احتمال حمله در انتظارش است.»
با این حال برخی تحلیلگران این تحولات را فرصتی برای گفت‌وگو میدانند نه تقابل. بهگفته آنان، در حالی که ایران زیر فشار اقتصادی قرار دارد و گروههای نیابتیاش تضعیف شدهاند، پیشنهاد ترامپ و احتمال بازگشت کوشنر میتواند روزنهای محدود برای دیپلماسی ایجاد کند.
ملامد گفت تهران دلایلی برای گوش دادن دارد. جنگ ۱۲ روزه بهشدت محور موسوم به مقاومت را تضعیف کرد و آسیبپذیریهای منطقهای ایران را آشکار ساخت.
او افزود همراه با تحریمهای تازه آمریکا و فشار بر شبهنظامیان مورد حمایت ایران، «ابزارهایی که واشینگتن امروز در اختیار دارد، بسیار قویتر از پیش از هفتم اکتبر است».
ملامد پیشبینی کرد حاکمیت روحانی ایران ممکن است برای کاهش فشار اقتصادی، به گفت‌وگو تن دهد، هرچند ساختار اصلی قدرت خود را حفظ خواهد کرد.
سبطی نیز گفت خودداری تهران از شرکت در نشست صلح شرمالشیخ در ماه جاری، همزمان نشانه انزوای ایران و غرور آن است؛ نظامی که به گفته او «ترجیح میدهد بیرون بایستد و قدرتمند به نظر برسد تا اینکه مطیع جلوه کند».
اینکه کوشنر رسما دوباره وارد دیپلماسی مرتبط با ایران شود، هنوز مشخص نیست. اما سخنان ترامپ گمانهزنیهایی را زنده کرد که نخستینبار در پادکست «آی فور ایران» (Eye for Iran) ایران‌اینترنشنال در سال ۲۰۲۴ مطرح شده بود؛ زمانی که جفری سوننفلد از دانشگاه ییل که در تهیه توافق‌های ابراهیم با کوشنر همکاری داشت، پیشبینی کرده بود «تنها راه صلح در خاورمیانه از مسیر فردی مانند کوشنر میگذرد».
در حال حاضر، پاسخ ایران سکوت است.
جمهوری اسلامی دعوت به نشست شرمالشیخ را رد کرده و توافق‌های عادیسازی روابط با اسرائیل را «طرح خیانتآمیز عادیسازی» خوانده است.
با این حال، در حالی که تحریمها تشدید شده و نیروهای نیابتی ایران زیر فشار قرار دارند، تحلیلگران معتقدند تهران ممکن است در حال آماده شدن برای بازگشایی کانالهای دیپلماتیک باشد، حتی اگر هدف از آن فقط خرید زمان باشد.
