اطلاعات رسیده به ایران اینترنشنال حاکی است طی چند ماه گذشته ایرانیانی که شهروندی یکی از کشورهای اروپایی را دارند هنگام سفر به ایران با آزارها و بازجویی‌ها روبه‌رو شده یا مقام‌های اطلاعاتی تلاش کرده‌اند با تهدید و تطمیع آنان را وادار به همکاری کنند.
بر اساس اطلاعات رسیده به ایران‌اینترنشنال، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی الیویه وندکاستیل ۴۱ ساله را که یک امدادگر است، بازداشت کرده‌اند.
افشای نام این زندانی در آستانه بررسی لایحه مبادله محکومان میان بلژیک و ایران، از آنجا اهمیت دارد که جمهوری اسلامی بر اساس شیوه رایج خود، با زندانی کردن اتباع خارجی، همچون گروگان‌هایی، در تلاش برای مبادله آنان با برخی از ایرانی‌های زندانی در کشورهای غربی است.
پیش‌نویس لایحه پیشنهادی دولت بلژیک به پارلمان این کشور در زمینه تبادل محکومان با ایران می‌تواند زمینه مبادله احتمالی اسدالله اسدی با بلژیکی‌های زندانی در ایران را فراهم کند.
اسدی دبیر سوم سفارت جمهوری اسلامی در وین، تیرماه سال ۹۷ به اتهام تلاش برای بمب‌گذاری در گردهمایی سازمان مجاهدین خلق در فرانسه بازداشت و در دادگاه بلژیک به ۲۰ سال زندان محکوم شد، اما او درخواست تجدید نظر نکرد.
الیویه وندکاستیل کیست؟
در روز شنبه یازدهم تیر، یک منبع آگاه به ایران‌اینترنشنال گفت که در حال حاضر دست‌کم دو شهروند بلژیکی در ایران در زندان هستند. یکی از این دو نفر ظاهرا یک استاد ایرانی-بلژیکی از دانشگاه لوون است، اما هویت زندانی دوم نامشخص بود تا این که تحقیقات بیشتر نشان داد که او، الیویه وندکاستیل است.
این شهروند بلژیکی دست‌کم از سال ۲۰۰۶ در تعدادی از سازمان‌های بشردوستانه بین‌المللی از جمله پزشکان جهان، شورای پناهندگان نروژ و سازمان امداد بین‌الملل بلژیک خدمت کرده است.
وندکاستیل در هند، افغانستان و مالی فعالیت داشته و سپس در سال ۲۰۱۵ مدیر عملیات شورای پناهندگان نروژ در ایران شد و همان سمت را در سال ۲۰۲۰ در سازمان امداد بین‌الملل ایران برعهده گرفت.
سازمان امداد بین‌الملل از سوی فرشاد رستگار، یک شهروند ایرانی-آمریکایی، پس از زلزله ویرانگر بم در سال ۱۳۸۲ که ۲۶ هزار نفر بر اثر آن جان باختند، تاسیس شد.
این شهروند بلژیکی در زمان اوج‌گیری همه‌گیری کرونا در ایران نقش مهمی را ایفا و کمک‌های بشردوستانه را در این کشور توزیع کرد.
در ژوئیه سال گذشته میلادی، امداد بین‌الملل به رابطه خود با وندکاستیل پایان داد. امداد بین‌الملل در ایمیلی به ایران‌اینترنشنال اعلام کرد که از بازداشت وندکاستیل در ایران اطلاعی ندارد.
این در حالی است که اطلاعاتی به ایران‌اینترنشنال رسیده که نشان می‌دهد مسئولان این سازمان از بازداشت او مطلع شده‌اند.
به دلایلی که به نظر می‌رسد مسائل داخلی امداد اینترنشنال بود، این شهروند بلژیکی از سمت مدیر در این سازمان کنار گذاشته شد و به اروپا بازگشت.
اما یک منبع آگاه به ایران‌اینترنشنال گفت که برکناری وندکاستیل ممکن است ناشی از فشارهای اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ایران باشد.
وندکاستیل بعدا با ویزای توریستی به ایران بازگشت تا با یک دوستش ملاقات کند. این احتمال وجود دارد که بازگشت او به ایران، نتیجه یک تله نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی برای بازداشت و مبادله او با اسدی باشد.
آیا اسدی به عنوان یک «قهرمان» به ایران بازمی‌گردد؟
همانطور که برخی از رسانه‌ها و سیاستمداران بلژیکی اعلام کرده‌اند توافق برای اجازه دادن به محکومان ایرانی زندانی در بلژیک برای بازگشت به ایران و احتمالا گذراندن ادامه دوران حبس خود در زندان‌های این کشور، اکنون این فرصت واقعی را برای اسدی فراهم کرده که به ایران بازگردد و به عنوان یک «قهرمان» مورد استقبال قرار گیرد.
هنوز مشخص نیست آیا اعتراضات شدید مخالفان و برخی از قانون‌گذاران در بلژیک با این لایحه دولت، از تصویب آن جلوگیری خواهد کرد یا نه.
کمیته روابط خارجی پارلمان بلژیک قرار است روز سه‌شنبه بررسی این لایحه را آغاز کند و قرار است وزیر دادگستری بلژیک در این کمیته حضور یابد.
پیشتر دریا صفایی، نماینده ایرانی تبار پارلمان بلژیک که در کنار برخی دیگر از نمایندگان، به این لایحه اعتراض کرده، در پیامی ویدئویی گفت که تصویب این لایحه جان فعالان سیاسی ایرانی از جمله خود او، همسر و همچنین فرزندانش را به خطر می‌اندازد.
خانم صفایی به ایران‌اینترنشنال گفت که این لایحه افرادی را که به دلیل فعالیت‌های تروریستی در زندان هستند، مستثنی نمی‌کند و راه را برای آزادی ایرانیان محکوم در پرونده‌های تروریستی در بلژیک هموار می‌سازد.
مایکل فرایلیخ، یکی دیگر از نمایندگان پارلمان بلژیک نیز لایحه‌های «فوری» دولت بلژیک برای مبادله زندانیان را زیر سوال برده است.
او از پارلمان بلژیک پرسید «چرا همه اینها باید این قدر سریع باشد؟ من به شدت با هرگونه معامله برای آزادی تروریست‌های محکوم از زندان مخالفت می‌کنم.»
همچنین بیش از ۴۳۰ تن از فعالان اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایرانی و جمعی از خانواده‌های دادخواه در بیانیه‌ای خطاب به سیاستمداران بلژیکی هشدار داده‌اند: «به تروریسم حکومتی چراغ سبز نشان ندهید!»
چند شخصیت آمریکایی از جمله مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، فرمانده سابق ناتو و رئیس سابق اف‌بی‌آی نیز نامه مشترکی به رئیس پارلمان بلژیک نوشتند و نسبت به آزادی احتمالی اسدالله اسدی ابراز نگرانی کردند.
بر اساس اطلاعات دریافتی، شماری از ایرانیان ساکن خارج از کشور در ماه‌های اخیر هنگام سفر به ایران برای دیدار با خانواده‌های خود تحت بازجویی قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد مقام‌های جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند توجه امنیتی-اطلاعاتی را بر این شهروندان متمرکز کنند.
این شهروندان دوتابعیتی، که همگی از شهروندان عادی و فاقد فعالیت سیاسی هستند، در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال به مواردی از آزار و اذیت در فرودگاه‌ها یا بازجویی‌های بعدی اشاره کرده‌اند.
این ایرانیان دوتابعیتی می‌گویند در بدو ورود به ایران مورد بازرسی‌های فیزیکی نامناسب قرار گرفته‌اند و در فرودگاه از آنان بازجویی شده است.
برخی دیگر از آنها در بدو ورود به ایران احضاریه‌ای دریافت کرده و مجبور شده‌اند بارها برای بازجویی به دفاتر وزارت اطلاعات یا سازمان اطلاعات سپاه مراجعه کنند.
یکی از این این شهروندان به ایران اینترنشنال می‌گوید در روزهای پس از ورودش به ایران، فردی که خود را از وزارت اطلاعات معرفی می‌کرد در تماسی تلفنی خواستار مراجعه او به محلی خاص شد.
او می‌گوید این مامور ابتدا سعی می‌کرد مودبانه صحبت کند اما وقتی گفتم من فقط با دریافت حکم رسمی حاضرم به ساختمانی با تابلو رسمی بیایم لحنش عوض شد و گفت: «پشیمان می‌شوی از حرف‌هایت.»
این شهروند می‌گوید از آن پس به تماس‌های ناشناس پاسخ نداد و هنگام خروج از کشور نیز با تاخیرها و پاسکاری‌ها روبه‌رو شد. او می‌گوید: این بار توانستم از کشور خارج شوم «اما احتمالا تا مجبور نشوم متاسفانه به کشوری که همه وجودم است برنگردم».
با افزایش فشارها و بازجویی‌ها علیه شهروندان دوتابعیتی که به ایران سفر می‌کنند، در هفته‌های اخیر چندین کشور از جمله آمریکا، کانادا، بریتانیا، فرانسه و سوئد به شهروندان خود و همچنین به شهروندان دوتابعیتی ایرانی هشدار داده‌اند که از سفر به ایران خودداری کنند.
اطلاعات رسیده به ایران اینترنشنال همچنین نشان می‌دهد گروهی از شهروندان دوتابعیتی که اخیرا به ایران سفر کرده‌اند هنگام ورود وادار به پر کردن پرسش نامه‌های متعدد و ارائه اطلاعات شخصی خود به ماموران اطلاعاتی شده‌اند.
بازرسی‌های فیزیکی، استفاده از الفاظ وقیحانه و توهین‌آمیز، اتهامات واهی، بازجویی در فضای سخت امنیتی، تهدید به آزار اعضای خانواده در ایران از موارد دیگری است که این شهروندان دوتابعیتی هنگام ورود یا در طول اقامت خود در ایران با آن مواجه شده‌اند.
منابع اروپایی به ایران اینترنشنال گفتهاند به نظر می‌رسد مقامات امنیتی ایران به دنبال گروگانگیری شهروندان دوتابعیتی هستند تا آنان را با مبالغ هنگفت یا با افرادی که به دلیل جرایم تروریستی یا نقض قوانین تحریمی در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی زندانی هستند معاوضه کنند.
