ایالات متحده آمریکا در جریان چهل و هشتمین نشست بررسی دوره‌ای جهانی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، برای اولین بار از انتقاد از کارنامه حقوق بشری جمهوری اسلامی خودداری کرد.
این اقدام بی‌سابقه از سوی فعالان حقوق بشر بسیار مهم و به‌عنوان نشانه‌ای از بی‌توجهی دولت جدید آمریکا به نقض گسترده حقوق بشر در ایران قلمداد شده است.
بر اساس سوابق ثبت‌شده، ایالات متحده از سال ۲۰۱۰ همواره با انتقاد از نقض حقوق بشر در ایران، در خصوص جمهوری اسلامی ایران توصیه‌هایی ارائه داده بود، اما امسال از انجام چنین کاری خودداری کرد.
در حالی که حکومت ایران از سوی ایالات متحده مورد انتقاد قرار نگرفت، دیگر کشورهای عضو مانند بریتانیا، سوئد، سوئیس و پاراگوئه رفتار ایران با زنان، آمار بالای اعدام‌ها و سرکوب مخالفان را محکوم کردند. اوکراین نیز جمهوری اسلامی را به‌دلیل ارسال پهپاد و موشک به روسیه برای جنگ در اوکراین مورد انتقاد قرار داد. آلمان هم با محکوم کردن تبعیض جنسیتی و سرکوب آزادی‌های اساسی در ایران، خواستار لغو مجازات اعدام شد.
بررسی دوره‌ای جهانی چیست؟
بررسی دوره‌ای جهانی ( Universal Periodic Review -UPR) یکی از سازوکارهای مهم شورای حقوق بشر سازمان ملل است که با هدف بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهای عضو عمل می‌کند. ایران یکی از ۱۴ کشوری بود که در این نشست تحت بررسی قرار گرفت.
فعالان حقوق بشر از بررسی دوره‌ای جهانی برای جلب توجه بین‌المللی به نقض حقوق بشر در ایران استفاده می‌کنند.
به گفته نازنین افشین جم، فعال حقوق بشر ایرانی- کانادایی، خودداری ایالات متحده از انتقاد از نقض گسترده حقوق بشر در ایران از سوی جمهوری اسلامی، ضربه‌ای به تلاش‌های حقوق بشری است.
او به ایراناینترنشنال گفت: «از شنیدن این خبر شوکه و ناراحت شدم. ما به کشورهای دموکراتیک غربی، بهویژه ایالات متحده که همواره از حقوق بشر و آزادیها دفاع می‌کند، به‌عنوان یک قطب اخلاقی برای پاسخگو کردن رژیمها وابسته هستیم.»
افشینجم که بنیانگذار «جنبش عدالت برای ایران» است، پیشتر در سازمانی به نام «توقف اعدام کودکان» فعالیت داشت و یافتههای خود را به نشستهای بررسی دوره‌ای جهانی ارائه میداد.
او تاکید کرد: «اینکه آمریکا یافتههای خود درباره نقض آشکار حقوق بشر از سوی جمهوری اسلامی را ارائه نکرده، اقدامی بی‌سابقه است. اکنون نه زمان عقبنشینی، بلکه زمان پیشروی برای تضمین پاسخگویی است.»
«نشانه‌ای نگرانکننده»
تیمور الیاسی، نماینده انجمن حقوق بشر کردستان در شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو، نیز به ایراناینترنشنال گفت که ایالات متحده با شکستن سنت دیرینه خود در حمایت از حقوق بشر، جامعه حقوق بشری را ناامید کرده است.
او گفت: «این اقدام نشانه خوبی برای حقوق بشر نیست. وضعیت حقوق بشر و حقوق اقلیتها در ایران بدتر شده و تعداد اعدام‌ها بهطرز چشمگیری افزایش یافته است. ایالات متحده اگر واقعا قصد تعامل با ایران و حمایت از مردم ایران را دارد، باید این مسئله را در نظر بگیرد،»
پیش از نشست بررسی دوره‌ای جهانی در ژنو، شادی امین، مدیر شبکه ششرنگ و فعال در حوزه حقوق افراد همجنسگرا و تراجنسیتی، از کشورهای عضو خواسته بود از حقوق جامعه الجیبیتیکیو در ایران حمایت کنند.
در حالی است که همجنسگرایی در ایران جرمی است که مجازات مرگ در پی دارد، ۹ کشور عضو از جمهوری اسلامی خواستند همجنسگرایی را جرمانگاری نکند.
امین گفت: «جامعه حقوق بشری ایران نباید دیگر روی دولت آمریکا حساب باز کند. جوامع مردمی باید خود دست به کار شوند، زیرا آنچه دولت آمریکا انجام داده غیرقابلقبول است.»
واکنش جمهوری اسلامی به انتقادها
هیئت نمایندگی ایران به سرپرستی کاظم غریبآبادی، معاون امور بینالملل و حقوقی وزارت امور خارجه، در این نشست گفت که پیشرفتهای قابل توجهی در بهبود زندگی ایرانیان انجام شده است.
غریبآبادی همچنین هرگونه انتقاد از وضعیت حقوق بشر در ایران را سیاسی قلمداد کرد.
در سال ۲۰۲۴، هیئت حقیقتیاب سازمان ملل متحد اعلام کرد شواهدی از قتل، شکنجه و تجاوز در ایران یافته و جمهوری اسلامی را به ارتکاب جنایت علیه بشریت متهم کرد.
