طبق یادداشتی که ارتش اسرائیل در غزه پیدا کرده و نیویورک تایمز به نسخه‌ای از آن دست یافته است، حماس پیش از حمله ۷ اکتبر به نیروهایش دستور داده بود با هدف ایجاد ترس و بی‌ثباتی در اسرائیل، سربازان و جوامع غیرنظامی اسرائیل را هدف قرار دهند و تصاویر اعمال خشونت‌آمیز خود را منتشر کنند.
ارتش اسرائیل این یادداشت را از تونل مورد استفاده محمد سنوار، برادر یحیی سنوار، به دست آورده و جامعه اطلاعاتی اسرائیل معتقد است که این دستور را یحیی سنوار نوشته است.
مقام‌های اسرائیلی می‌گویند این یادداشت نشان می‌دهد که بر خلاف ادعاهی حماس، سنوار از ابتدا می‌خواست نیروهایش غیرنظامیان اسرائیلی را هدف قرار دهند.
باوجود محکومیت رسمی جنگ غزه از سوی رهبران عرب، اسناد محرمانه‌ای که توسط واشینگتن پست و کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) منتشر شده نشان می‌دهد که چند کشور کلیدی عربی در طول جنگ، همکاری امنیتی خود با ارتش اسرائیل را گسترش داده‌اند.
در مرکز این همکاری، نه روند صلح فلسطین، بلکه مهار [حکومت] ایران و متحدان منطقه‌ای آن قرار داشته است.
بر اساس این اسناد که از فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) به بیرون درز کرده‌اند، ایالات متحده طی سه سال گذشته میانجی دیدارها و رزمایش‌های مشترکی میان افسران بلندپایه اسرائیلی و نظامیان شش کشور عربی شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اردن، بحرین و قطر بوده است. هدف اصلی این نشست‌ها — که در بحرین، مصر، قطر و اردن برگزار شده — بررسی تهدیدات مشترک، از جمله برنامه موشکی ایران، شبکه‌های شبه‌نظامی متحد تهران در منطقه، و عملیات گروه‌های مورد حمایت حکومت ایران در تونل‌های غزه بوده است.
ایران، محور اتحاد پنهان
در یکی از اسناد فاش‌شده آمده است: «ایران و گروه‌های نیابتی‌اش محور شرارت در منطقه‌اند.» این سند همراه با نقشه‌ای منتشر شده که بر فراز غزه و یمن — جایی که نیروهای مورد حمایت تهران حضور دارند — تصاویر موشک‌ها نقش بسته است.
اسناد دیگر نشان می‌دهد که همکاری‌ها تحت عنوان «ساختار امنیت منطقه‌ای» شکل گرفته است؛ پروژه‌ای که هدف آن، ایجاد سامانه دفاع هوایی و اطلاعاتی مشترک برای مقابله با حملات احتمالی حکومت ایران و متحدانش است.
در قالب این طرح، کشورهای عربی و اسرائیل در سال ۲۰۲۲ در یک کنفرانس امنیتی توافق کردند سامانه‌های راداری و اطلاعاتی خود را با سامانه‌های آمریکا یکپارچه کنند. تا سال ۲۰۲۴، سنتکام موفق شده بود بیشتر این کشورها را به شبکه‌های خود متصل کند تا داده‌های راداری و حسگرهایشان را در اختیار ارتش آمریکا و در مقابل، تصویر مشترکی از وضعیت هوایی منطقه دریافت کنند.
نقش قطر و عربستان در همکاری علیه جمهوری اسلامی
قطر و عربستان — دو کشوری که هنوز روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارند — در پشت صحنه نقش کلیدی در این همکاری ضدحکومت ایران ایفا کرده‌اند.
در ماه مه ۲۰۲۴، افسران ارشد اسرائیلی و عربی در پایگاه نظامی العدید در قطر گرد هم آمدند تا درباره مقابله با تهدیدات تهران و عملیات گروه‌های نیابتی آن گفت‌وگو کنند. به نوشته این اسناد، هیأت اسرائیلی مستقیماً به پایگاه آمریکایی منتقل شد تا از ورود از مبادی غیرنظامی و احتمال افشای عمومی سفر جلوگیری شود.
در یکی دیگر از نشست‌ها که در سال ۲۰۲۵ برگزار شد، مقام‌های سعودی و آمریکایی گزارشی از وضعیت سوریه، نقش حکومت ایران در حمایت از دولت اسد و فعالیت گروه‌های نیابتی ایران مانند حوثی‌های یمن ارائه کردند.
تناقض در رفتار سیاسی و امنیتی کشورهای عربی
این همکاری‌ها در حالی گسترش یافته که رهبران عرب در سطح سیاسی، جنگ اسرائیل در غزه را به‌شدت محکوم کرده‌اند. امیر قطر در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر گذشته، حملات اسرائیل را «جنگی نسل‌کشانه علیه مردم فلسطین» توصیف کرد و عربستان نیز اسرائیل را به «گرسنگی دادن» و «پاکسازی قومی فلسطینیان» متهم کرد.
اما در سطح امنیتی، همان کشورها در حال تبادل اطلاعات با اسرائیل برای مقابله با حکومت ایران بوده‌اند. اسناد سنتکام تصریح می‌کند که «این همکاری‌ها به‌منزله تشکیل ائتلاف جدید نیست» و تمامی نشست‌ها باید «در محرمانگی کامل» برگزار شوند.
از دفاع هوایی تا عملیات اطلاعاتی علیه جمهوری اسلامی
در یکی از گزارش‌های سنتکام، طرحی برای ایجاد «مرکز ترکیبی امنیت سایبری خاورمیانه» تا سال ۲۰۲۶ مطرح شده که قرار است مقر آموزش و تمرین عملیات دفاع سایبری در منطقه باشد. سندی دیگر پیشنهاد ایجاد «مرکز همگرایی اطلاعات» را می‌دهد تا کشورهای شریک بتوانند عملیات اطلاعاتی علیه حکومت ایران و متحدانش را «سریع‌تر و هماهنگ‌تر» اجرا کنند.
ژنرال‌های آمریکایی این همکاری را ادامه توافق‌های موسوم به «پیمان ابراهیم» می‌دانند که از زمان عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی با اسرائیل در سال ۲۰۲۰ آغاز شد. با این حال، تحلیل‌گران معتقدند که همکاری‌های امنیتی صرفاً جنبه تاکتیکی دارد و لزوماً به همگرایی سیاسی منجر نخواهد شد.
واکنش کارشناسان: ائتلافی شکننده بر پایه ترس از تهران
امیل خُییم، مدیر برنامه امنیت منطقه‌ای در اندیشکده بین‌المللی مطالعات استراتژیک، در گفت‌وگو با واشینگتن پست گفته است: «ایران چسبی است که این همکاری‌ها را کنار هم نگه می‌دارد، اما این چسب موقتی است. حمله اسرائیل به قطر نشان داد که این اتحاد پنهان چقدر شکننده است.»
توماس ژونو، استاد دانشگاه اتاوا نیز گفت: «کشورهای عرب خلیج‌فارس از رفتار غیرقابل پیش‌بینی اسرائیل بیم دارند، اما در عین حال به آمریکا و اسرائیل برای مهار ایران وابسته‌اند. همین دوگانگی باعث شده همکاری‌هایشان با تل‌آویو در سطح نظامی ادامه یابد، در حالی که در سطح سیاسی علیه آن موضع می‌گیرند.»
افشای این اسناد نشان می‌دهد که ترس از گسترش نفوذ ایران بیش از هر عامل دیگری، کشورهای عربی را به همکاری با اسرائیل واداشته است — همکاری‌ای که در ظاهر وجود ندارد، اما در عمق نهادهای نظامی و اطلاعاتی منطقه ریشه دوانده است.
در حالی که جنگ غزه در مسیر آتش‌بس قرار گرفته، این «اتحاد پنهان ضدایرانی» احتمالاً در آینده به یکی از ابزارهای کلیدی واشینگتن برای بازتعریف نظم امنیتی خاورمیانه تبدیل خواهد شد.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه سابق آمریکا، با اشاره به عواملی که به دستیابی به توافق آتش‌بس غزه منجر شد، گفت که حماس «منزوی» شده و متوجه شده است که دیگر «ایران، حزب‌الله و حوثی‌ها» به یاری آن نمی‌آیند.
وزیر خارجه آمریکا در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن با انتشار پیامی در شبکه ایکس، از امید برای پایان جنگ سخن گفت و از ترامپ، استیو ویتکاف و جرد کوشنر برای «نقش‌آفرینی در دستیابی به آتش‌بس و ایجاد امکان صلح پایدار» قدردانی کرد.
او در بخش دیگری از پیام خود نوشت کشورهای عربی و ترکیه با اقدامات اخیر خود نشان داده‌اند که ادامه وضعیت گذشته را نمی‌پذیرند و همین امر به انزوای حماس انجامیده است.
او افزود: «حماس نیز درک کرده که نیروهای نجات‌دهنده‌ای مانند ایران، حزب‌الله و حوثی‌ها به کمکش نخواهند آمد.»
به گفته بلینکن، اسرائیل به اهداف جنگی خود از جمله «نابودی حماس به‌عنوان یک نیروی نظامی سازمان‌یافته» رسیده است، هرچند این هدف با بهای سنگینی برای غیرنظامیان فلسطینی همراه بوده است.
جرد کوشنر، داماد و نماینده ویژه دونالد ترامپ، روز شنبه در تجمعی حمایتی از گروگان‌های اسرائیلی در تل‌آویو از تلاش‌های ترامپ و استیو ویتکاف در چارچوب آتش‌بس غزه قدردانی کرد و گفت که ترامپ خواستار ایجاد خاورمیانه‌ای «باثبات و شکوفا» است.
کوشنر در سخنان خود با اشاره به نقش ترامپ گفت: «او متعهد به تحقق صلح، بازگشت گروگان‌ها به خانه، تأمین امنیت و ثبات اسرائیل و ایجاد خاورمیانه‌ای باثبات و شکوفا است.»
پس از اظهارات او، حاضران در تجمع با شعار «ترامپ، متشکریم» از رئیس‌جمهوری آمریکا استقبال کردند.
سفارت قطر در مصر اعلام کرد سه کارمند دیوان امیری قطر، عالی‌ترین نهاد حکومتی این کشور، در سانحه رانندگی نزدیک شهر ساحلی شرم‌الشیخ مصر جان باختند.
به‌گفته این سفارت، دو تن دیگر نیز در این حادثه زخمی شده‌اند و در بیمارستان شهر تحت درمان قرار دارند.
پیش‌تر، دو منبع امنیتی به خبرگزاری رویترز گفته بودند خودروی حامل دیپلمات‌های قطری در یکی از پیچ‌های جاده‌ای در حومه شهر واژگون شده است.
این سانحه چند روز پس از آن رخ داد که مقام‌هایی از قطر، ترکیه و مصر در مذاکرات غیرمستقیم در شرم‌الشیخ شرکت کردند. این مذاکرات به توافق اسرائیل و حماس درباره فاز نخست طرح ترامپ برای پایان جنگ غزه منجر شد.
شهر شرم‌الشیخ دوشنبه میزبان یک نشست بین‌المللی ابرای نهایی‌سازی این توافق است.
به گزارش اورشلیم‌پست، سفر اخیر وزیر خارجه سوریه به بیروت نشانه‌ای از تلاش دمشق برای بازسازی روابط با لبنان و در عین حال مهار نفوذ حزب‌الله در مرزهای دو کشور است.
این در حالی است که اسرائیل همچنان به حملات خود علیه مواضع حزب‌الله ادامه می‌دهد، اقدامی که به گفته تحلیل‌گران به طور غیرمستقیم به نفع سوریه تمام می‌شود، زیرا مانع از گسترش قدرت این گروه در منطقه می‌شود.
بر اساس این گزارش، اسعد حسن الشیبانی، وزیر خارجه سوریه، روز جمعه به همراه وزیر دادگستری، مظهر الویس، و رئیس سازمان اطلاعات عمومی، حسین السلامه، وارد بیروت شد و با نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان، دیدار کرد. هدف این دیدار، گفت‌وگو درباره روابط دوجانبه، همکاری‌های اقتصادی و امنیتی، و هماهنگی بیشتر میان دمشق و بیروت عنوان شده است. خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) اعلام کرد دو طرف درباره «توسعه همکاری‌های مشترک و بررسی آخرین تحولات منطقه‌ای» گفت‌وگو کرده‌اند.
شيبانی در این دیدار تاکید کرده است که سوریه به دنبال ایجاد روابط تجاری و سرمایه‌گذاری با لبنان است، به‌ویژه در مرحله بازسازی پس از جنگ، و این روند می‌تواند به سود اقتصاد لبنان نیز باشد. یکی از محورهای مذاکرات نیز بازگشت داوطلبانه پناهجویان سوری از لبنان به کشورشان بوده است.
اورشلیم‌پست می‌نویسد روابط میان سوریه و لبنان سابقه‌ای طولانی و پرتنش دارد؛ از دهه ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۰۵ سوریه عملاً لبنان را در اشغال خود داشت و نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست داخلی آن ایفا می‌کرد. پس از خروج نیروهای سوری، نفوذ حزب‌الله در لبنان افزایش یافت و این گروه از خاک سوریه برای انتقال سلاح و نیرو استفاده کرد. در جریان جنگ داخلی سوریه نیز حزب‌الله در کنار حکومت بشار اسد جنگید و با وجود تلفات سنگین، جایگاهی مؤثر در ساختار نظامی و امنیتی سوریه پیدا کرد.
تحلیل‌گر اورشلیم‌پست می‌نویسد حملات اسرائیل در پاییز گذشته که باعث تضعیف حزب‌الله شد، به شورشیان سوری تحت رهبری «هیات تحریرالشام» فرصت داد تا حمله گسترده‌ای را علیه نیروهای اسد آغاز کنند؛ حمله‌ای که در دسامبر ۲۰۲۴ تا دمشق پیش رفت.
در حال حاضر، دولت جدید سوریه در تلاش است روابط خود را با بیروت بازسازی کند و مانع از آن شود که حزب‌الله لبنان از خاک سوریه برای مقاصد نظامی یا قاچاق استفاده کند. در همین حال، دولت لبنان نیز وعده داده است که برنامه خلع سلاح حزب‌الله را پیش ببرد، هرچند هنوز به این وعده عمل نکرده است.
از سوی دیگر، حزب‌الله روز شنبه در بیانیه‌ای حمله هوایی اسرائیل به منطقه المصیلح در جنوب لبنان را محکوم کرد و آن را «بخشی از هدف‌گیری‌های عامدانه غیرنظامیان و زیرساخت‌های اقتصادی» دانست. روزنامه لبنانی الاخبار که به مواضع حزب‌الله نزدیک است، این بیانیه را منتشر کرده است.
به نوشته اورشلیم‌پست، این تحولات نشان می‌دهد دمشق درصدد است ضمن بهبود روابط با لبنان، تعادل تازه‌ای در تعامل خود با حزب‌الله برقرار کند؛ تلاشی که می‌تواند معادلات قدرت در مرزهای سوریه و لبنان را در ماه‌های آینده دگرگون کند.
