ایران‌اینترنشنال
«مرضیه» و «مرتضی» نام دو عروسک نرم و پلاستیکی و به اصطلاح ضد استرسی است که در قالب گوریل و خوک در بازار ایران محبوب شده و در فروشگاه‌های آنلاین فروخته می‌شوند. این دو عروسک به دردسر جدیدی برای تولیدکنندگان و فروشندگان و تهدید تازه‌ای برای حکومت بدل شده‌اند.
دادستانی تهران دوشنبه ۲۱ مهرماه اعلام کرد به ضابطین قوه قضاییه دستور داده تا «عوامل پشت صحنه در تولید، توزیع و تبلیغ عروسک‌های موهن توهین‌کننده به مقدسات، شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی شوند».
دلیل «موهن» خوانده شدن این عروسک‌ها، استفاده از دو نام مذهبی برای آنهاست؛ امری که باعث عصبانیت گروهی از کاربران «ارزشی» در رسانه‌های اجتماعی شده است.
آنها می‌گویند نام‌گذاری عروسک‌هایی که در دست له می‌شوند و به اصطلاح «کتک‌خورند» با القاب امامان و چهره‌های مقدس اسلام، «هنجارشکنی» و «توهین به مقدسات شیعه» است و باید با تولید و توزیع‌کنندگان این عروسک‌ها برخورد شود.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران هم نوشته این کار «قبح‌شکنی از نام‌های مقدس» بوده و پرسیده است: «چرا از نام‌های به اصطلاح مدرن استفاده نکردند؟»
در تاریخ ۲۰ مهر، درخواست آنلاین دیگری در پلتفرم کارزار دات نت، برای جمع‌آوری امضا علیه این عروسک‌ها به راه افتاد. در این کارزار از دادستان کل کشور، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس پلیس فتا خواسته شده این عروسک‌ها فورا جمع و تولیدشان متوقف شود، با عاملان و تصمیم‌گیرندگان این اقدام برخورد شود و از تکرار چنین مواردی در آینده جلوگیری شود.
این نوع نگاه و برخورد، این پرسش را مطرح می‌کند که چرا در جامعه ایران، حتی یک عروسک ساده می‌تواند به بحران فرهنگی تبدیل شود؟
اهمیت عروسک از منظر روان‌شناسی
از نگاه بعضی روانشناسان مثل دونالد وینیکات بریتانیایی، رابطه کودک با عروسک مشابه تداوم رابطه عاطفی با مادر است و می‌تواند در مدیریت اضطراب، ترس و نیاز به امنیت و آرامش، به کودکان کمک کند.
الهام، یک تراپیست ساکن تهران، در این باره به ایران‌اینترنشنال گفت در سالهای اخیر در میان مراجعانش با افزایش سطح استرس، اضطراب و احساس تنهایی روبهرو بوده و معتقد است عروسک‌هایی مثل مرتضی و مرضیه، با طراحی و معرفی درست، میتوانند در کاهش اضطراب روزمره و ایجاد احساس همراهی کمککننده باشند.
او در ادامه توضیحاتش گفت: «عروسک در بعضی شرایط می‌تواند نقش واسطه بین فرد و احساساتش را ایفا کند. وقتی افراد بتوانند این عروسک‌ها را لمس کنند یا حتی فقط در کنار خود داشته باشند، دریچهای دارند که به آنها کمک می‌کند بخشی از انرژی هیجانی منفی خود را تخلیه کنند.»
یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که در دست داشتن یک عروسک توپر و نرم در طول گروه درمانی، به دانشجویان دانشگاه اجازه میدهد تا خود را بهتر آرام کنند.
از باربی تا مرتضی و مرضیه
جمهوری اسلامی همواره با عروسک‌ها بیش از یک اسباببازی برخورد کرده است. ورود عروسک‌های باربی به ایران در دهه ۸۰ خورشیدی با واکنش شدید مقامهای حکومت روبهرو شد که آن را تهدیدی علیه هویت اسلامی و اسباب ترویج بیبند و باری میدانستند.
سال ۱۳۹۰، رسانهها گزارش دادند پلیس نظارت بر اماکن دستور جمع‌آوری عروسک‌های باربی از مغازهها را صادر و فروش آنها را ممنوع کرده است.
جمهوری اسلامی سعی کرد بهعنوان جایگزین فرهنگی، پروژه «سارا و دارا» را طراحی کند.
پریسا، دختر ۲۳ ساله ساکن مشهد، به ایران‌اینترنشنال گفت: «وقتی بچه بودم عاشق باربی بودم. خیلی از دوستان و همکلاسیهایم همین حس را داشتند. دلمان میخواست شبیه باربی در یک دنیای کوچک، زیبا و رها باشیم و خلاقانه بازی کنیم. انگار باربی برای ما چیزی بیشتر از یک عروسک و نماد دنیای آزاد بود.»
اکنون، دو دهه بعد، حکومت همان حساسیتها را در شکل جدیدی بازتولید کرده: نه به بهانه ظاهر غربی، بلکه به خاطر نام‌گذاری طنزآمیز و به زعم خود، «ضد دینی».
عروسک بهعنوان آینه جامعه
الهام، تراپیست ساکن تهران، بر این باور است که عروسک‌ها همانقدر که به رشد کودکان کمک میکنند، میتوانند در میان بزرگسالان آینه روان جمعی باشند و برخورد خشمآلود با شیء بیجان، بازتاب ترس آنهاست.
از این منظر، واکنش تند حکومت به «مرتضی و مرضیه» ممکن است از جنس ترسی باشد که با از دست رفتن کنترل مردم در زمینه حجاب و تغییر سبک زندگی در میان لایههای مختلف در ایران حس می‌کند.
این در حالی است که منتقدان این شیوه برخورد حکومت می‌گویند به جای حذف و برخورد قضایی با موضوعات فرهنگی، باید با گفتوگو و آموزش، فرصتی برای خلاقیت در جامعه فراهم کرد و ظرفیتهایش را به رسمیت شناخت.
