سازمان ابتکار آزادی هنری (AFI) و صداهای بدون مرز (VU) در آستانه دومین سالگرد قتل حکومتی مهسا ژینا امینی، گزارشی از مشارکت و نقش هنرمندان در خیزش زن، زندگی، آزادی منتشر کردند و به بررسی پرونده ۱۵ هنرمند پرداختند که در این مدت، از سوی جمهوری اسلامی تحت فشار و سرکوب قرار گرفتند.
دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی از هفته آینده باید یک‌سال تحصیلی را با پنج کتاب «آموزش قرآن»، «فارسی»، «ریاضی»، «علوم تجربی» و «نگارش فارسی» بگذرانند. کتاب‌های درسی که از دسترس تبلیغات ایدئولوژیک جمهوری اسلامی دور نمانده است، حتی تصویرسازی‌های این کتاب‌ها.
بررسی ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهد در کتاب‌های فارسی، قرآن، علوم تجربی و نگارش فارسی، تصویرسازی کتاب‌های سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ نسبت به کتاب‌های سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹، طی چهار سال تغییراتی داشتند.
کتاب قرآن
در صفحه ۵۲ کتاب قرآن پایه اول، چاپ ۱۴۰۳، یکی از پنجربه‌های مسجد جای خود را به تصویری از قاسم سلیمانی داده است. پیش از این اضافه شدن محتوای مربوط به سلیمانی در کتب درسی پایه‌های بالاتر مورد توجه قرار گرفته بود.
علاوه بر این در صفحه ۷۶ همین کتاب، دختری که در کنار پسربچه‌ای در حال غذا دادن به کبوترها بود، در چاپ جدید کتاب، چادر به سر کرده است.
کتاب فارسی
اولین طرح کتاب فارسی چاپ ۱۴۰۳، «به خانه ما خوش آمدید» است. در چاپ ۱۴۰۳ این کتاب، پدر خانواده که در چاپ ۱۳۹۸، صورت خود را اصلاح کرده بود، ته‌ریش دارد. کتاب قرآن که در چاپ ۱۳۹۸، در طبقه زیر تلویزیون قرار داد، روی تلویزیون رفته است. در قفسه کتاب، جای شاهنامه فردوسی با دایره المعارف عوض شده است.
در صفحه شش این کتاب، تصویر لب و دهان زنی که تا سال ۱۳۹۸ در این کتاب بود، تغییر داده شده است. در تصویرسازی صفحه ۱۱ هم برای پدر خانواده ریش کشیده شده است.
همین اتفاق برای پدر بزرگ در نگاره ۱۰ با عنوان «نوروز در خانه ما» افتاده است. در این نگاره برای پیرمرد ریش و برای پدر ته‌ریش گذاشته شده است.
در کتاب نگارش، مانند سایر کتاب‌ها، در صفحه اول زیر «بسم الله» یک صلوات اضافه شده است. در چاپ ۱۴۰۳ کتاب نگار، تمام تصویرسازی‌ها از «بابا» با ریش انجام شده است، در حالی‌که در چاپ‌های قدیمی، تصویر بابا با صورت اصلاح‌شده نمایش داده شده بود.
علوم تجربی
در صفحه ۸۹ کتاب علوم تجربی چاپ سال ۱۴۰۳، به تصویر خودرو پراید در کتاب‌های سال گذشته با یک خودرو دنا عوض شده است. همچنین تصویر موشک که در چاپ‌های قدیمی بدون نام و به نظر خارجی بود، با یک تصویر از موشکی ایرانی در کنار پرچم جمهوری اسلامی که روی آن نوشته شده «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰» عوض شده است.
این تغییرات با توجه به مواضع جمهوری اسلامی تا حدودی قابل درک است، اما طراحان کتاب، تصویر اسبی سفید که در چاپ دوره‌های قبل وجود داشت را هم با یک اسب قهوه‌ای زین شده عوض کردند.
همچنین در صفحه ۲۲ این کتاب، از دانش‌آموزان خواسته شده «خوراکی‌هایی» را که برای زنگ تفریح همراه آورده‌اند دسته بندی کنند.
کتاب چاپ ۱۴۰۳، تنوع و حجم خوراکی‌ها را کاهش داده و به آنها نان و پنیر اضافه کرده است.
در صفحه ۵۹ کتاب علوم چاپ جدید، جای دختربچه‌ای که در کتاب‌های قدیمی بالاتر از پسربچه‌بود تغییر داده شده است.
حساسیت‌های خامنه‌ای و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
در جمهوری اسلامی، متولی تالیف کتاب‌های درسی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، زیر نظر وزارت آموزش و پرورش است. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روی موضوع محتوای کتاب‌های درسی حساسیت دارد.
از سال ۱۳۷۹ که برای اولین بار خامنه‌ای روی محتوای کتاب‌های درسی حساس شد، تا امروز، هر از چندی در سخنرانی‌های خود طعنه‌ای به محتوای کتاب‌های درسی می‌زند. سال ۱۴۰۱، او رسما به وزیر آموزش و پرورش فرمان داد محتوای کتاب‌های درسی را تغییر دهد.
هرچند اعضای این شورا توسط رییس جمهوری منصوب می‌شوند، اما معمولا از چهره‌های معتمد جمهوری اسلامی انتخاب می‌شوند.
بهمن ۱۴۰۰ در زمان ریاست جمهوری ابراهیم رییسی، یک روحانی به نام علی لطیفی، به ریاست این شورا منصوب شد و تاکنون نیز این سمت را بر عهده دارد.
افزایش ۵۰ درصدی قیمت کتاب‌های درسی
علاوه بر محتوا و تصاویر کتاب‌های درسی، قیمت آنها هم به طور میانگین در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ نسبت به سال قبل حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است. قیمت کتاب‌های پای اول ابتدایی که سال گذشته ۴۷ هزار تومان بود، در سال ۱۴۰۳ به ۷۱ هزار تومان افزایش یافته است.
قیمت کتاب‌های پایه دوم ابتدایی از از ۵۲ به ۷۸ هزار تومان رسیده است؛ قیمت کتاب‌های پایه سوم، چهارم و پنجم ابتدایی از ۵۸ به ۸۷ هزار تومان افزایش یافته است؛ قیمت کتاب‌های پایه ششم ابتدایی از ۶۹ هزار، به ۱۰۲ هزار تومان رسیده است.
قیمت کتاب‌های متوسطه اول و دوم هم به میزان مشابهی افزایش داشته است.
این دو سازمان از جمهوری اسلامی خواستند که از اعمال غیرقانونی خود دست بردارد و قوانین خود را با استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر هماهنگ کند.
آنها همچنین خواستار ایجاد محیطی در ایران شدند که در آن هر فردی، از جمله هنرمندان و فعالان فرهنگی، بتوانند بدون ترس از آسیب یا انتقام‌جویی، به‌طور آزادانه از حقوق و آزادی‌های خود بهره ببرند.
در بخشی از این گزارش صد صفحه‌ای، به ۲۶ نمونه از آثار هنری خلق شده از جنبش مهسا پرداخته شد که نمایشی از سوگواری، مبارزه ایرانیان برای رسیدن به آزادی، یا افشای فساد و نقض حقوق بشر از سوی جمهوری اسلامی بود.
شناسایی قوانین، سیاست‌ها و اقداماتی که جمهوری اسلامی برای سرکوب هنرمندان به کار می‌برد، بخشی دیگر از این گزارش تفصیلی است.
یافته‌های این گزارش نشان داد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از شهریور ۱۴۰۱ به‌طور قابل توجهی تلاش‌های خود را برای سرکوب بیان هنری و کنترل بر هنرمندان برجسته افزایش داده است.
این سرکوب از جمله از طریق نظارت آنلاین، ایجاد تیم‌های ویژه برای نظارت بر افراد مشهور، ممنوعیت کار و تهدید به اقدام قانونی انجام شده است.
روز دوشنبه ۱۹ شهریور، رسول صدرعامل، سخنگوی خانه سینما، از باز بودن پرونده قضایی برای ۳۰۰ سینماگر به‌دلیل حمایت از اعتراضات سراسری خبر داد و اعلام کرد که امسال جشن خانه سینما به دلیل عدم فعالیت همین هنرمندان برگزار نمی‌شود.
قوه قضاییه روز سه‌شنبه سخنان صدرعاملی را تکذیب و اعلام کرد تعداد هنرمندانی با پرونده باز، کمتر از ۳۰ نفر است.
در جریان اعتراضات، بازداشت برخی هنرمندان از جمله ترانه علیدوستی، کتایون ریاحی، هنگامه قاضیانی، لیلا نقد پری، سهیلا گلستانی، حمید پورآذری و نیک یوسفی واکنش‌های گسترده بین‌المللی به همراه داشت.
اواسط آذر سال ۱۴۰۱ نیز مهدی کوهیان، عضو کمیته پیگیری هنرمندان بازداشتی اعلام کرده بود حدود ۴۰ نفر از هنرمندان کشور طی کمتر از سه ماه از آغاز خیزش انقلابی، در ارتباط با آن بازداشت شده‌اند.
او همچنین از لیست ۱۵۰ نفره هنرمندانی خبر داده بود که در جریان اعتراضات «احضار، بازداشت، تفهیم اتهام و ممنوعالخروج» شدند یا محدودیتهایی به شکلهای مختلف برایشان ایجاد شد.
گزارش ایافآی و وییو یادآوری کرد که جمهوری اسلامی در دو سال گذشته، اقدام به دستگیری، متهم کردن و محاکمه هنرمندان به زیر مجموعهای از اتهامات مبهم و گسترده مانند «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «ترغیب و تشویق مردم به اعمال منافی عفت» کرده است.
با گذشت حدود دو سال پس از شروع جنبش زن، زندگی، آزادی، بسیاری از هنرمندان ایرانی که از اعتراضات مردمی حمایت کردند، هم‌چنان در معرض خطر پیگرد قرار دارند.
روایت یک هنرمند از شکنجه و حبس در سلول انفرادی
یلدا معیری که در حین عکاسی از نخستین تجمعهای اعتراضی پس از قتل مهسا ژینا امینی بازداشت شد، به این دو نهاد گفت که هیچ توضیحی برای دستگیریاش به او داده نشد.
پس از آنکه ماموران معیری را شناختند، او را از دیگر زنان معترض جدا کرده و برای مدتی طولانی در سلول انفرادی نگه داشتند.
معیری که اکنون در آمریکاست، توضیح داد که پیش از این نیز چندین بار در طول فعالیت حرفهای خود به‌طور خودسرانه بازداشت و شکنجه شده است.
او تاکید کرد که تجربه قرار گرفتن در سلول انفرادی، هم‌چنان بر سلامت روانیاش تاثیر عمیقی گذاشته است.
سازمان دیدهبان حقوق بشر اوایل اردیبهشت امسال در گزارشی اعلام کرده بود نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشتشدگان را در جریان خیزش مهسا مورد تجاوز، شکنجه و تعرض جنسی قرار دادند.
پیشتر و در آذرماه ۱۴۰۲، سازمان عفو بینالملل در گزارشی ۱۲۰ صفحه‌ای به تجاوز ماموران سپاه، بسیج، وزارت اطلاعات و بخشهای مختلف پلیس به زنان، مردان و کودکان در جریان خیزش انقلابی مردم ایران پرداخت و روایتهایی را از برخی از قربانیان منتشر کرد.
بر اساس این گزارش که از اظهارات ۴۵ معترض بازداشتی، شامل زنان، مردان و کودکان از ۱۲ تا ۴۸ ساله تهیه شده، هدف از این خشونتها و شکنجهها این بوده که «معترضان ساکت شده و از درون بشکنند.»
کمیته مستقل حقیقتیاب سازمان ملل در نخستین گزارش خود درباره اعتراضات که در اسفندماه سال گذشته منتشر شد، موارد تجاوز و سایر اشکال خشونت جنسی و مبتنی بر جنسیت، از جمله تجاوز گروهی و تجاوز با اشیا، وارد کردن شوک الکتریکی به اندام تناسلی، برهنهسازی اجباری و لمس و دستمالی بدن زنان و دختران را تایید کرد.