امضای تفاهم‌نامه میان فرمانده کل انتظامی و وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی برای باز کردن پای پلیس به مدارس، با انتقادهای گسترده مردم و تشکل‌های صنفی همراه شده است. مخاطبان ایران‌اینترنشنال نیز در پیام‌هایی خواستار لغو فوری این تفاهم‌نامه و استعفای وزیر آموزش و پرورش شدند.
خورخه ماریو برگولیو سال ۲۰۱۳ به جای بندیکت شانزدهم به عنوان پاپ انتخاب شد و لقب فرانسیس را برای خود برگزید. او پس از یک دوره بیماری و در ۸۸ سالگی درگذشت.
رابطه پر فراز و نشیب تهران با واتیکان پس از انقلاب
مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، در شرایطی مرگ او را تسلیت گفت که رابطه تهران با واتیکان چه در دوره حضور پاپ فرانسیس و چه در دوره پاپ‌های گذشته، پس از انقلاب سال ۵۷ پرتنش بوده است.
اولین و آخرین باری که یک پاپ به ایران سفر کرد، سال ۱۳۴۹ و از سوی پاپ پل ششم بود. هفده سال پیش از آن و در اردیبهشت ۱۳۳۲، روابط دیپلماتیک ایران و واتیکان به‌طور رسمی آغاز شده بود.
پس از انقلاب اسلامی، با موضع‌گیری‌های تند و خصمانه روح‌الله خمینی، روابط تهران با واتیکان تنش‌آلود شد و حتی با آنکه محمد خاتمی به‌عنوان نخستین رییس‌جمهوری ایران در سال ۱۳۷۷ به رم سفر و با پاپ ژان پل دوم نیز دیدار کرد، تنش‌ها به صفر نرسید.
نخستین دیدار با پاپ فرانسیس
با آغاز کار پاپ فرانسیس تقریبا هم‌زمان با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، ناظران امیدوار بودند این روابط بهتر از گذشته شود.
ششم بهمن ۹۴ روحانی به واتیکان رفت و با پاپ پشت درهای بسته گفت‌وگو کرد.
بر اساس گزارش‌ها، پاپ از روحانی خواسته بود برای پایان دادن به تروریسم و افراط‌گرایی در خاورمیانه تلاش کند و از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی در قالب برجام استقبال کرده بود.
پس از کشته شدن قاسم سلیمانی با دستور دونالد ترامپ و حمله جمهوری اسلامی به پایگاه آمریکا در عراق و شدت گرفتن تنش‌ها میان تهران واشینگتن، پاپ فرانسیس در دی ۱۳۹۸ خواستار خویشتن‌داری و گفت‌وگوی دو طرف شد.
او در واتیکان گفت: «از همه طرف‌ها می‌خواهم با روشن نگاه داشتن شعله گفت‌وگو و خویشتن‌داری، سایه خصومت را دور کنند... زیرا جنگ، تنها مرگ و تباهی به دنبال دارد.»
سفر به کشورهای همسایه ایران
سفر رهبر کاتولیک‌های جهان به نجف و دیدار او با آیت‌الله علی سیستانی، پرنفوذترین مرجع تقلید شیعیان در عراق، در اسفند ۱۳۹۹ یکی دیگر از لحظه‌های تاریخی دوره فعالیت پاپ فرانسیس برای ایران بود.
این دیدار که پشت درهای بسته برگزار شد، به دلیل بی‌سابقه بودن دیدار یک پاپ با یک مرجع شیعه در نجف، از سوی ناظران «تاریخی» توصیف شد، اما رسانه‌های رسمی در جمهوری اسلامی مانند صداوسیما، اشاره‌ای به آن نکردند.
پاپ فرانسیس دو سال پیش از آن و در سفری به امارات متحده عربی، با امام الازهر، رهبر مسلمانان اهل سنت، دیدار و یک «سند برادری انسانی» امضا کرده بود.
در جریان دیدار پاپ و علی سیستانی، بسیاری از کاربران فارسی‌زبان رسانه‌های اجتماعی به طرح این پرسش پرداختند که چرا او به تعدادی از کشورهای همسایه ایران یعنی امارات متحده عربی، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق سفر کرده، اما به ایران نرفته است.
اواخر اردیبهشت ۱۴۰۰، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت با پاپ در واتیکان دیدار کرد که و بر اساس گزارش رسانه‌های ایرانی، «فلسطین، گفت‌وگوی بین‌ادیانی و تحریم‌های آمریکا» موضوع صحبت‌هایشان بود.
واکنش به سرکوب اعتراضات و افزایش اعدام‌ها
حدود یک سال بعد و پس از قتل حکومتی مهسا ژینا امینی، اعتراضات سراسری «زن، زندگی، آزادی» در ایران شکل گرفت که با سرکوب گسترده نیروهای جمهوری اسلامی مواجه شد.
پاپ فرانسیس ۱۹ دی ۱۴۰۱ در اظهاراتی، اعدام معترضان در ایران را محکوم کرد و خواستار لغو احکام اعدام در قوانین قضایی کشورهای جهان شد.
او در سخنرانی سالانه خود برای دیپلمات‌ها در واتیکان گفت: «مجازات اعدام نمی‌تواند برای عدالت دولتی مورد استفاده قرار گیرد، چرا که بازدارنده نیست و عدالتی برای قربانیان ایجاد نمی‌کند، بلکه تنها عطش برای انتقام را تقویت می‌کند.»
پاپ فرانسیس تاکید کرد: «در جاهایی که اعدام همچنان به‌عنوان مجازات اعمال می‌شود، حق حیات هم در معرض تهدید قرار می‌گیرد که نمونه آن را پس از اعتراضات اخیر در ایران شاهدیم که با هدف احترام و کرامت بیشتر به مقام زن انجام می‌شود.»
این شدیدترین و صریح‌ترین اظهارنظر پاپ درباره سرکوب خیزش انقلابی ایرانیان بود.
او حدود دو هفته قبل از آن و در چهارم دی، برای «آشتی و سازش» در ایران دعا کرده بود.
پاپ فرانسیس در سخنانی به مناسبت کریسمس با اشاره‌ای کوتاه به ایران در کنار دیگر مناطق درگیر خشونت در جهان، برای ایران نیز طلب «آشتی» کرد.
او همچنین به درگیری‌های طولانی‌مدت در خاورمیانه اشاره و برای «آتش‌بس پایدار» در فلسطین و یمن دعا کرد.
تمرکز بر جنگ غزه، عامل پیوند تهران و واتیکان
یکی از آخرین اظهارنظرهای پاپ درباره ایران مربوط به ۲۷ دی ۱۴۰۲ بود که حمله موشکی جمهوری اسلامی به اربیل عراق را محکوم کرد و از همه طرف‌ها خواست از تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه اجتناب کنند.
باوجود اظهارنظرهای نه چندان تند پاپ علیه حکومت، روابط تهران با واتیکان برقرار ماند، اما فلسطین و جنگ غزه اصلی‌ترین محور صحبت مقامات جمهوری اسلامی با پاپ را شامل می‌شد.
رهبر کاتولیک‌های جهان پس از حمله حماس به اسرائیل در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ و شکل‌گیری جنگ غزه پس از آن، بارها خواهان پایان درگیری‌ها شد.
ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهوری وقت، آبان ۱۴۰۲ در تماس تلفنی با پاپ فرانسیس از موضع‌گیری او در حمایت از آتش‌بس فوری در غزه قدردانی کرد.
یک سال بعد و در آبان ۱۴۰۳، پزشکیان، رییس دولت چهاردهم نیز در نامه‌ای به پاپ، خواستار مداخله او برای «جلوگیری از ادامه تجاوزات غیرانسانی اسرائیل به غزه و برقراری صلح» در این منطقه شد.
پاپ فرانسیس که در ماه‌های گذشته به دلیل بیماری ذات‌الریه در بستر بیماری بود و کم‌تر در مراسم و انظار عمومی ظاهر می‌شد، یک روز پیش از مرگ و در یکی از آخرین اظهارنظرهای عمومی‌اش در جریان عید پاک مسیحیان، بار دیگر خواستار آتش‌بس فوری در غزه شد.
ایران‌اینترنشنال دوشنبه اول اردیبهشت از مخاطبان خود پرسید چرا دولت پزشکیان با حضور نیروی انتظامی در مدارس موافقت کرد؟
بسیاری از شهروندان در پیام‌های صوتی خود خواستار لغو فوری تفاهم‌نامه امضا شده میان فرمانده کل انتظامی و وزیر آموزش و پرورش شدند.
شماری از مخاطبان نیز در پیام‌های خود تاکید کردند که پلس حق ورود به مدارس با بهانه‌هایی از جمله «حجاب اجباری» را ندارد و دانش‌آموزان، خانواده‌ها و معلمان با این اقدامات سرکوب‌گرایانه مقابله خواهند کرد.
گروهی از شهروندان نیز در واکنش به این موضوع و این‌که علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش در دولت مسعود پزشکیان خود را سرباز احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور نامید، خواستا استعفای فوری وزیر آموزش و پرورش شدند.
یکی از مخاطبان ایران‌اینترنشنال نیز با ارسال پیام صوتی گفت: «واقعا این کار خجالت‌آور است. در کوچه و خیابان امنیت نداریم و سارقان همه‌جا هستند، آن‌وقت ماموران پلیس را گذاشته‌اند در مدارس برای موی دختران.»
رسانه‌های ایران یک‌شنبه ۳۱ فروردین گزارش دادند که با امضای تفاهم‌نامه مشترکی میان فرمانده کل انتظامی کشور و وزیر آموزش و پرورش، به نیروهای نظامی اختیاراتی در امر آموزش داده شده و آنها می‌توانند برای تحمیل حجاب به دانش‌آموزان در مدارس اقدام کنند.
در واکنش به امضای این تفاهم‌نامه، شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان، دوشنبه اول اردیبهشت به وزیر آموزش و پرورش هشدار داد که فرهنگیان اجازه نمی‌دهند مدارس به پادگان تبدیل شوند.
محمد حبیبی، سخنگوی شورای این تشکل صنفی، با تاکید بر این‌که وزارت آموزش و پرورش، ملک شخصی وزیر یا میدان رژه نیروهای نظامی نیست، هشدار داد: «ورود احتمالی نیروی انتظامی به حریم امن مدارس، اقدامی آشکارا غیرقانونی، سرکوبگرانه و ناقض حقوق دانش‌آموزان و معلمان است.»
محمود بهشتی لنگرودی، معلم، فعال مدنی و زندانی سیاسی سابق، نیز در شبکه اجتماعی ایکس خطاب به وزیر آمورش و پرورش نوشت:«مدرسه جای باتوم و قوای قهریه نیست. کار فرهنگ را به سرهنگ نسپارید. دودش به چشم خودتان خواهد رفت.»
پزشکیان تحت امر خامنه‌ای است
شهروندان بسیاری با ارسال ویدیوها و پیام‌های صوتی به ایران‌اینترنشنال ضمن اعلام مخالفت صریح خود با این تفاهم‌نامه، اعلام کردند که اجازه اجرای آن را به هیچ قیمتی نخواهند داد.
برخی مخاطبان نیز تاکید کردند که مسعود پزشکیان و وزیران دولت او کارهای نیستند و تنها دستورات علی خامنه‌ای برای سرکوب هر چه بیشتر مردم در زمینه حجاب اجاری را اجرا می‌کنند.
یکی از مخاطبان در پیام خود به ایران‌اینترنشنال گفت: «مسعود پزشکیان یک مترسک به تمام معناست. اما آنها حتی اگر مدارس را کنترل کنند، باز جنبش زن، زندگی، آزادی ادامه دارد. وقتی این دختران را در مدارس و خیابانها میبینم به وجودشان افتخار میکنم. ما نمونه کارهای رادان و کهریزک را به یاد داریم و نمیگذاریم زندگی کودکان و نوجوانانمان را نابود کنند.»
یکی از مخاطبان ایران‌اینترنشنال با ارسال ویدیویی میگوید: «ورود پلیس به مدارس، دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است و مسعود پزشکیان آن را اجرا می‌کند. او از ابتدا هم گفته بود که فقط منویات خامنه‌ای را پیش خواهد. خدا او را برای نوکری خامنه‌ای خلق کرده است.»
یکی از مخاطبان نیز با تایید این موضوع گفت: «دولت پزشکیان با دیگر دولتها فرقی ندارد و دستنشانده خامنه‌ای است و برای حفظ بقا هر گونه تصمیمی می‌گیرد.»
ترس حکومت از اعتراضات
یکی از مخاطبان که خود در ایران معلم است، با ارسال پیامی گفت: «دولت فهمیده که دانش‌آموزان هیچ ترسی از دولت و نظام ندارند و اگر اعتراضات شکل بگیرد اول اینها میآیند کف خیابان. مثل کشتهشدگان عزیز جنبش زن، زندگی، آزادی یا مثل زمانی که تا مدتها دانش‌آموزان را در مدارس مسموم می‌کردند تا بترسند.»
شهروند دیگری هم گفت: «دولت میخواهد کاری کند که مجبور نباشد سلاح شیمیایی به کار ببرد و باز دانش‌آموزان را مسموم کنند. شرایط آبستن اعتراضات جدید است. حکومت میداند امسال بسیار در خطر است.»
یکی از مخاطبان هم در این باره گفت: «حکومت میداند برجستهترین و قدرتمندترین قشری که بتواند در آیندهای نزدیک برای سرنگونی حکومت بیشترین تاثیر را بگذارد، دانش‌آموزان و قشر نوجوان هستند. به همین خاطر میخواهد در محیط آموزش و پرورش و مدارش عقاید باطل خود را به نسل آینده تحمیل کند. چون به این مهم رسیده که در این آب و خاک پشتوانه مردمی ندارد.»
یکی از شهروندان با ارسال ویدیویی به ایران‌اینترنشنال میگوید: «میخواهند با ورود پلیس به مدارس، فرهنگ را از بین ببرند. میخواهند باتون و زور را به داخل مدرسهها ببرند.»
کاظمی پیشتر در مراسم انعقاد تفاهم‌نامه با رادان خود را «با افتخار» سرباز او خواند و از «حجاب و عفاف» به‌عنوان یکی از آسیبهای فرهنگی امروز کشور که باید درباره آن کار فرهنگی انجام شود، نام برد.
رادان که به‌عنوان یکی از مهمترین عوامل نقض حقوق بشر در ایران تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا، آمریکا و کاناداست، نیز گفت: «این تعامل بسیار خوب بین دو دستگاه یعنی انتظامی و آموزش و پرورش کافی نیست. اگر آن را کافی و وافی بدانیم به غفلت سوم دچار شدهایم و باز در غفلت سوم هم غافلگیر خواهیم شد.»
رقیه رضایی، عضو تحریریه ایرانوایر در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال گفت: «در عین این‌که این تفاهم‌نامه و پلیسی و نظامی کردن مدارس خیلی دردناک است و قرار است فشارهایی را بر نوجوانان ما اعمال کند، اما این موضوع نشان‌دهنده یک نوع پذیرش شکست حاکمیت در خصوص تحمیل حجاب اجباری است.»
امضای این تفاهم‌نامه میان وزارت آموزش و پرورش و فرمانده کل انتظامی کشور به خوبی نشان میدهد که جمهوری اسلامی قصد دارد برنامههای تازهای برای کنترل و سرکوب هر چه بیشتر دانش‌آموزان در پیش بگیرد.
این موضوع در کنار سابقه نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی در سرکوب مردم و برخوردهای خشن با شهروندان معترض، زنگخطری برای افزایش موارد نقض حقوق دانش‌آموزان در مدارس ایران است.
فشار و تلاش حکومت برای امنیتیسازی مدارس و کنترل و سرکوب دانش‌آموزان معترض و معلمان و فعالان صنفی در دو دهه گذشته سابقهای طولانی داشته است.
این فشارها از زمان آغاز خیزش «زن، زندگی، آزادی» در سال ۱۴۰۱ بر معلمان و دانش‌آموزان معترض به سیاستهای جمهوری اسلامی شدت گرفته است.