ادامه کشمکش‌ها پس از آتش‌بس؛ هند آب را به ابزار فشار بر پاکستان تبدیل می‌کند
دولت هند در حال بررسی طرحی است که در چارچوب آن، میزان بهره‌برداری این کشور از آب یکی از رودخانه‌های مرزی که به سمت مزارع پاکستان جریان دارد، به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. به گفته منابع آگاه، این اقدام بخشی از واکنش تلافی‌جویانه دهلی‌نو به حمله مرگبار اخیر در کشمیر است.
دوم اردیبهشت، حمله مسلحانه به گروهی از گردشگران در منطقه پهلگام در کشمیر تحت کنترل هند ۲۶ کشته برجای گذاشت.
دهلی‌نو این حمله را «تروریستی» خواند و مشارکت خود را در پیمان سال ۱۹۶۰ آب‌های سند که استفاده از رودخانه‌های این حوضه را تنظیم می‌کند، به حالت تعلیق درآورد.
اسلام‌آباد دست داشتن در این حمله را رد کرده، اما پیمان حق‌آبه رود سند هنوز احیا نشده است.
هفته گذشته، این دو کشور همسایه مجهز به سلاح هسته‌ای پس از شدیدترین درگیری‌ها طی چند دهه اخیر، با برقراری آتش‌بس موافقت کردند.
دهلی‌نو به‌دنبال استفاده ابزاری از آب علیه اسلام‌آباد
خبرگزاری رویترز جمعه ۲۶ اردیبهشت به نقل از شش منبع آگاه گزارش داد پس از حمله اخیر به گردشگران در کشمیر، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، دستور داده پروژه‌های عمرانی روی رودخانه‌های چناب، جهلم و سند با شتاب بیشتری اجرا شوند.
این در حالی است که این رودخانه‌ها طبق توافق‌نامه آب سند، عمدتا برای بهره‌برداری در اختیار پاکستان قرار دارند.
یکی از مهم‌ترین طرح‌های در دست بررسی، دو برابر کردن طول کانال رانبییر در رود چناب است؛ کانالی که از ایالت جامو و کشمیر هند آغاز و وارد استان پنجاب پاکستان می‌شود.
گسترش کانال رانبییر؛ اهرم فشار
بر اساس اسناد رسمی و اظهارات منابع آگاه، دولت هند در حال بررسی طرحی برای افزایش توان انحراف آب از رود چناب به میزان ۱۵۰ متر مکعب در ثانیه است. در حال حاضر این رقم تنها ۴۰ متر مکعب در ثانیه است.
با این حال، کارشناسان می‌گویند اجرای چنین پروژه‌ای به سال‌ها زمان نیاز دارد.
کانال رانبییر که قدمتش به قرن نوزدهم بازمی‌گردد، در زمان امپراتوری بریتانیا و پیش از امضای پیمان تقسیم آب سند ایجاد شده است.
هند بدون اعلام رسمی در حال اقدام است
نهادهای دولتی هند، از جمله دفتر نخست‌وزیری، تاکنون به پرسش‌ها درباره این پروژه‌ها واکنشی نشان نداده‌اند.
مودی پیش‌تر در اظهاراتی تند گفته بود: «آب و خون نمی‌توانند با هم جاری شوند.»
سخنگوی وزارت خارجه نیز تاکید کرده تا زمانی که پاکستان به حمایت خود از «تروریسم فرامرزی» پایان ندهد، اجرای پیمان رود سند از سر گرفته نخواهد شد.
اسلام‌آباد: تعلیق معاهده غیرقانونی است
در پاسخ، مقام‌های پاکستانی از جمله اسحاق دار، وزیر امور خارجه این کشور، اعلام کرده‌اند این تصمیم هند غیرقانونی است و اسلام‌آباد همچنان این معاهده را معتبر می‌داند.
پاکستان هشدار داده تلاش برای توقف یا انحراف جریان آب را «اقدامی جنگی» تلقی خواهد کرد.
حدود ۸۰ درصد از مزارع پاکستان به سیستم رودخانه سند وابسته هستند و قطع جریان آب می‌تواند ضربه‌ای جدی به اقتصاد و امنیت غذایی این کشور وارد کند.
تغییرات در بالادست؛ تهدیدی برای پایین‌دست
دولت هند همچنین در حال بررسی چند پروژه آبی دیگر، از جمله ساخت سدهای ذخیره‌سازی عظیم بر روی شاخه‌های رودخانه چناب و جهلم، است.
این نخستین بار خواهد بود که دهلی‌نو دست به اجرای پروژه‌هایی با ظرفیت قابل‌توجه ذخیره‌سازی در حوضه رود سند می‌زند.
بر اساس یکی از اسناد داخلی دولت هند که به مشاهده رویترز رسیده، دهلی‌نو به‌طور جدی در حال طراحی شبکه‌ای برای توزیع آب به ایالت‌های شمالی خود است؛ شبکه‌ای که ممکن است مسیرهای جریان آب به پاکستان را دستخوش تغییر کند.
کارشناسان بین‌المللی معتقدند هند در تلاش است از موضوع آب برای اعمال فشار سیاسی بر اسلام‌آباد استفاده کند، به‌ویژه در مساله مناقشه‌برانگیز کشمیر.
هپی‌مون جیکوب، استاد روابط بین‌الملل در دهلی‌نو، در همین رابطه گفت تمرکز جدید هند بر پیمان آب، نشان‌دهنده محدود شدن دامنه مذاکرات با پاکستان و تمرکز بر ابزارهای فنی برای اعمال فشار سیاسی است.
نگرانی‌های منطقه‌ای از پیامدهای این رویکرد
وزیر دارایی پاکستان هشدار داده «آب نباید به سلاح تبدیل شود» و گفته اسلام‌آباد آماده پیگیری حقوقی این موضوع در مجامع بین‌المللی از جمله دیوان لاهه است.
هم‌زمان، کارشناسان بین‌المللی هشدار داده‌اند این رویکرد ممکن است به چین نیز به‌طور غیررسمی چراغ سبز دهد تا از منابع آبی به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر هند استفاده کند.