خبرگزاری رویترز به‌نقل از پنج منبع آگاه که نامشان را اعلام نکرد، گزارش داد که سوریه و اسرائیل در تماس مستقیم با یکدیگر هستند و طی هفته‌های اخیر چند دیدار چهره‌به‌چهره برگزار کرده‌اند که هدف آن‌ها کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری در مناطق مرزی میان دو دشمن دیرینه بوده است.
این تماس‌ها تحولی قابل‌توجه در روابط کشورهایی محسوب می‌شود که برای چندین دهه دشمن یکدیگر بوده‌اند. این گفت‌وگوها در شرایطی انجام می‌شود که ایالات متحده دولت جدید اسلام‌گرای سوریه را به برقراری رابطه با اسرائیل ترغیب می‌کند و اسرائیل نیز شدت حملات هوایی خود علیه خاک سوریه را کاهش داده است.
رویترز به‌نقل از دو منبع سوری، دو منبع غربی و یک منبع اطلاعاتی منطقه‌ای، این گفت‌وگوهای مستقیم را ادامه رایزنی‌های غیررسمی از طریق واسطه‌ها خوانده است. این رایزنی‌های غیررسمی و با واسطه از زمان سرنگونی بشار اسد به‌دست شورشیان اسلام‌گرای هیئت تحریر الشام در ماه دسامبر آغاز شده است.
با توجه به حساسیت موضوع برای دو کشوری که هیچ‌گونه رابطه رسمی با یکدیگر ندارند و تاریخی پرفرازونشیب از خصومت میانشان وجود دارد، این منابع خواستند نامشان فاش نشود. رویترز گزارش داده که این نخستین‌بار است که درباره گفت‌وگوهای مستقیم بین سوریه و اسرائیل و دامنه این مذاکرات گزارشی منتشر می‌شود.
در سوی سوری، این منابع گفتند که این تماس‌ها به رهبری احمد دلاتی، مقام ارشد امنیتی سوریه، انجام شده است. دلاتی پس از سقوط اسد به‌عنوان فرماندار استان قنیطره منصوب شد؛ استانی که در مجاورت بلندی‌های جولان قرار دارد. در همین هفته، او همچنین مسئولیت امور امنیتی در استان سویدا ــ زادگاه اقلیت دروزی سوریه ــ را نیز بر عهده گرفت.
با این حال، دلاتی در بیانیه‌ای که شبکه دولتی الاخباریه سوریه آن را منتشر کرد، هرگونه مشارکت خود در مذاکرات مستقیم با اسرائیل را قاطعانه تکذیب کرد و گفت: «به‌طور قاطع شرکت خود را در هرگونه جلسه مذاکره مستقیم با طرف اسرائیلی رد می‌کنم. رهبری سوریه به اتخاذ تمام تدابیر لازم برای حفاظت از ملت سوریه و دفاع از حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی جمهوری با استفاده از همه ابزارهای قانونی ادامه خواهد داد.»
رویترز نتوانست هویت شرکت‌کنندگان در این مذاکرات از سوی اسرائیل را مشخص کند، اما دو منبع گفتند که نمایندگان اسرائیل از میان مقام‌های امنیتی بوده‌اند.
سه منبع دیگر نیز تایید کردند که چند دور نشست حضوری در مناطق مرزی، از جمله در مناطقی تحت کنترل اسرائیل برگزار شده است.
وزارت امور خارجه اسرائیل و مقامات سوری هنوز واکنشی به درخواست‌های رویترز برای اظهارنظر در این‌باره نشان نداده‌اند.
اوایل ماه جاری، احمد الشرع، رییس‌جمهوری موقت سوریه، وجود گفت‌وگوهای غیرمستقیم با اسرائیل را تایید کرد و هدف آن‌ها را کاهش تنش‌ها دانست؛ اعترافی قابل توجه که پس از گزارش رویترز مبنی بر نقش میانجی‌گری امارات متحده عربی در این مذاکرات بیان شد.
اسرائیل بلندی‌های جولان را از زمان جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل اشغال کرده و پس از سرنگونی اسد در دسامبر، بخش‌های بیشتری از خاک سوریه را نیز تصرف کرده است. اسرائیل این اقدامات را با نگرانی از پیشینه افراطی حاکمان جدید سوریه توجیه می‌کند.
در سال‌های گذشته، اسرائیل کارزاری از بمباران‌های هوایی را علیه زیرساخت‌های نظامی سوریه آغاز کرده و هم‌زمان در تلاش بوده تا ایالات متحده را برای حفظ وضعیت ضعف و تجزیه در سوریه، متقاعد کند.
با این حال، در هفته‌های اخیر شدت بمباران‌ها و انتقادات اسرائیل کاهش یافته است.
در ۱۴ مه، دیدار دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، با احمد الشرع در ریاض، مسیر دهه‌ها سیاست سنتی آمریکا درباره سوریه را تغییر داد و پیامی روشن به دولت راست‌گرای اسرائیل داد که باید برای رسیدن به تفاهم‌هایی با احمد الشرع تلاش کند.
منبع اطلاعاتی منطقه‌ای دیدار ترامپ با احمد الشرع را نقطه عطفی در بازنگری سیاست آمریکا دانست؛ تحولی که استراتژی اسرائیل در دوران پس از اسد، بهره‌برداری از تکه‌تکه‌شدن سوریه، را به چالش کشیده است.
در راه تفاهم‌های گسترده‌تر؟
در ماه مه که آرامشی نسبی در منطقه حاکم بود، درگیری‌ها در استان سویدا نیز کاهش یافت. این منطقه ماه گذشته صحنه نبردهای خونینی میان شبه‌نظامیان دروزی، که برخی از آن‌ها از حمایت اسرائیل برخوردارند، و جنگجویان سنی‌مذهب بود.
در جریان این خشونت‌ها، اسرائیل چند حمله هوایی انجام داد که یکی از آن‌ها در نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری سوریه در دمشق بود. اسرائیل این حمله را هشداری به تهدیدات علیه جامعه دروزی، شاخه‌ای از اسلام با پیروانی در سوریه، لبنان و اسرائیل، قلمداد کرد.
در حالی که مذاکرات مستقیم فعلاً بر مسائل امنیتی و جلوگیری از درگیری و کاهش نفوذ اسرائیل به روستاهای مرزی سوریه متمرکز است، دو منبع گفتند که این گفت‌وگوها ممکن است زمینه‌ساز تفاهمات سیاسی وسیع‌تری نیز باشد.
یکی از منابع آشنا با مذاکرات غیررسمی به رویترز گفت: «در حال حاضر، این گفت‌وگوها در جهت صلح‌اند، به معنای نبود جنگ، نه لزوماً عادی‌سازی روابط.»
ترامپ پس از دیدار با احمد الشرع گفت که رییس‌جمهوری سوریه آماده است تا در نهایت روابط با اسرائیل را عادی کند، گرچه این روند به زمان نیاز خواهد داشت.
الشرع درباره این اظهارات سکوت اختیار کرده و صرفاً تاکید کرده است که از بازگشت به مفاد توافق آتش‌بس ۱۹۷۴ که منطقه حائل سازمان ملل در بلندی‌های جولان را ایجاد کرد، حمایت می‌کند.
رهبران جدید سوریه بارها تلاش کرده‌اند نشان دهند که تهدیدی برای اسرائیل محسوب نمی‌شوند. آن‌ها با نمایندگان جامعه یهودیان در دمشق و خارج از کشور دیدار کرده‌اند و همچنین دو عضو ارشد گروه جهاد اسلامی فلسطین را که در حمله هفت اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس علیه اسرائیل نقش داشتند، بازداشت کرده‌اند.
در نامه‌ای که ماه گذشته از سوی وزارت امور خارجه سوریه به وزارت امور خارجه ایالات متحده ارسال شده و نسخه‌ای از آن به رویت رویترز رسیده، آمده است: «ما اجازه نخواهیم داد سوریه به منبع تهدید برای هیچ طرفی، از جمله اسرائیل، تبدیل شود.»
در تازه‌ترین اقدام حسن نیت، رهبری جدید سوریه با تحویل مجموعه‌ای از وسایل شخصی «الی کوهن»، جاسوس اسرائیلی که سال‌ها پیش در سوریه کشته شد، موافقت کرد.
اگرچه حجم تجارت ایرلند با این شهرک‌ها اندک است، میشل مارتین، نخست‌وزیر ایرلند، این اقدام را «حرکتی نمادین» خواند که در ادامه به رسمیت شناختن رسمی کشور فلسطین در سال گذشته، همراه با چند کشور معدود اروپایی دیگر انجام می‌شود.
به گزارش رویترز، سایمون هریس، وزیر امور خارجه ایرلند، سه‌شنبه گفت این لایحه که واردات کالا از شهرک‌ها را ممنوع می‌کند، احتمالا شامل خدمات نخواهد بود و در هفته‌های آینده در کمیته‌ای پارلمانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
نسخه نهایی لایحه پس از بررسی‌های پارلمانی احتمالا اواخر امسال برای رای‌گیری به مجالس بالادست و پایین‌دست ارائه خواهد.
هریس گفت: «این اقدام در بسیاری از جهات، حرکتی کوچک است اما ضروری است که همه کشورها برای افزایش فشارها و فراهم کردن شرایط لازم برای برقراری آتش‌بس، هر آنچه در توان دارند انجام دهند.»
او ابراز امیدواری کرد که کشورهای دیگر نیز اقدامات مشابهی انجام دهند.
اتحادیه اروپا نیز هفته گذشته اعلام کرد که توافق‌نامه‌ای را که روابط سیاسی و اقتصادی‌اش با اسرائیل را تنظیم می‌کند، مورد بازنگری قرار خواهد داد.
ایرلند و اسپانیا حدود یک سال پیش به‌طور مشترک خواستار بازنگری در این توافق‌نامه شده بودند.
لایحه‌ای که محدودیت‌هایی بر تجارت با شهرک‌های اسرائیلی اعمال می‌کند، نخستین بار در سال ۲۰۱۸ از سوی یک نماینده مستقل ایرلندی پیشنهاد شد، اما دولت وقت آن را مسکوت گذاشت چرا که سیاست تجاری اتحادیه اروپا، در اختیار کشورهای عضو نیست.
با این حال، دولت در اواخر سال گذشته اعلام کرد که نظر مشورتی دادگاه عالی سازمان ملل در ماه ژوییه مبنی بر غیرقانونی بودن اشغال سرزمین‌های فلسطینی از سوی اسرائیل، به آن اجازه می‌دهد که در این موضوع پیش برود.
بیشتر بخوانید: وزیر خارجه اسپانیا خواهان وضع تحریم‌های جهانی علیه اسرائیل شد
تغییر لحن برلین درباره غزه و تهدید اسرائیل
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، نیز سه‌شنبه با هشدار نسبت به نقض قوانین بشردوستانه، اعلام کرد که برلین از صدور سلاح‌هایی که در چنین مواردی استفاده شوند، خودداری خواهد کرد.
او و فریدریش مرتس، صدراعظم ، در شدیدترین موضع‌گیری خود تاکنون درباره جنگ غزه، انتقادات تندی را علیه اسرائیل مطرح کردند.
آلمان، که از زمان حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس، هم‌راستا با ایالات متحده از اقدامات اسرائیل حمایت کرده بود، اکنون هم‌زمان با بازنگری سیاست اتحادیه اروپا در قبال اسرائیل، تغییر لحن داده است.
کشورهای بریتانیا، فرانسه و کانادا نیز تهدید به اقدامات مشخص در قبال بحران غزه کرده‌اند. وادفول در گفت‌وگو با شبکه WDR گفت حمایت تاریخی آلمان از اسرائیل نباید ابزاری برای توجیه جنگ و خشونت در غزه شود.
او وضعیت این منطقه را به‌دلیل بمباران‌های گسترده و کمبود مواد غذایی و دارویی، «غیرقابل تحمل» توصیف کرد.
مرتس نیز در نشستی خبری در فنلاند، حملات هوایی اسرائیل به غزه را «غیرقابل درک» دانست و گفت این اقدام دیگر «قابل توجیه برای مبارزه با تروریسم» نیست.
این اظهارات در کشوری مانند آلمان که به‌دلیل میراث هولوکاست نازی‌ها سیاست «مسئولیت ویژه» در قبال اسرائیل را دنبال می‌کند، تغییر لحن مهمی به شمار می‌رود.
وادفول تاکید کرد: «حمایت ما از حق موجودیت اسرائیل نباید در خدمت درگیری جاری در غزه قرار گیرد.»
او گفت در شرایط کنونی آلمان باید با دقت درباره گام‌های بعدی بیندیشد.
وادفول افزود که فعلا هیچ سفارش جدید تسلیحاتی برای اسرائیل مطرح نیست.
وادفول گفت تصمیم درباره صادرات سلاح به عهده شورای امنیت ملی به ریاست مرتس است و جلسات آن محرمانه برگزار می‌شود.
این موضع‌گیری پس از فشارهای حزب سوسیال‌دموکرات، شریک ائتلافی دولت، برای توقف صادرات سلاح به اسرائیل صورت گرفته است.
اظهارات مرتس در حالی بیان شد که او در انتخابات فوریه با وعده میزبانی از بنیامین نتانیاهو در خاک آلمان، علی‌رغم حکم بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی، پیروز شد.
مرتس در فنلاند گفت: «حملات نظامی گسترده اسرائیل دیگر برای من منطقی ندارد.»
رون پروسور، سفیر اسرائیل در برلین، در واکنش گفت که به نگرانی‌های آلمان گوش می‌دهد، اما تعهدی ارائه نکرد.
نظرسنجی مؤسسه سی‌وی نشان می‌دهد ۵۱ درصد مردم آلمان با صادرات سلاح به اسرائیل مخالف‌اند.
بر اساس یافته‌های نظرسنجی موسسه برتلزمن، تنها ۳۶ درصد آلمانی‌ها دیدگاه مثبتی نسبت به اسرائیل دارند و فقط یک‌چهارم آن‌ها مسئولیتی ویژه در قبال این کشور احساس می‌کنند؛ در حالی که ۶۴ درصد اسرائیلی‌ها معتقدند آلمان چنین تعهدی دارد.
بیشتر بخوانید: پزشکان بدون مرز درباره وضعیت «بسیار وخیم» آوارگان فلسطینی در کرانه باختری هشدار داد
تعلیق مذاکرات تجاری بریتانیا با اسرائیل و تحریم شهرک‌نشینان کرانه باختری
بریتانیا نیز سه‌شنبه مذاکرات تجارت آزاد با اسرائیل را تعلیق و تحریم‌هایی علیه شهرک‌نشینان کرانه باختری وضع کرد؛ تصمیمی که کمتر از یک روز پس از هشدار لندن به اسرائیل درباره توقف حملات جدید در غزه اتخاذ شد.
این تصمیم در حالی اتخاذ می‌شود که فشارها از سوی متحدان نزدیک اسرائیل، از جمله ایالات متحده، بر این کشور در حال افزایش است؛ به‌ویژه در پی محاصره سه‌ماهه غزه که خطر قحطی را به دنبال داشته است.
دیوید لمی، وزیر امور خارجه بریتانیا، گفت که دولت نمی‌تواند مذاکرات درباره ارتقاء توافق تجاری با دولتی را ادامه دهد که «سیاست‌هایی فاحش» در غزه و کرانه باختری دنبال می‌کند.
او تصریح کرد: «تاریخ درباره آن‌ها قضاوت خواهد کرد. جلوگیری از کمک‌رسانی، گسترش جنگ و نادیده‌گرفتن هشدارهای دوستان غیرقابل‌دفاع است و باید متوقف شود.»
لمی اعلام کرد که بریتانیا تحریم‌هایی علیه «سه فرد، دو پایگاه غیرقانونی شهرک‌نشینان و دو سازمان حامی خشونت علیه فلسطینیان» اعمال خواهد کرد.
او افزود شهرک‌سازی‌های غیرقانونی با حمایت مستقیم دولت اسرائیل در حال گسترش‌اند. سخنگوی وزارت خارجه اسرائیل این تحریم‌ها را «بی‌اساس و تأسف‌برانگیز» خواند و گفت که مذاکرات تجاری نیز در هر حال پیشرفت نداشت.
در همین راستا، زیپی هوتوفلی، سفیر اسرائیل در بریتانیا، به وزارت امور خارجه احضار شد و هیمیش فالکونر، وزیر امور خاورمیانه بریتانیا، محاصره ۱۱ هفته‌ای کمک‌ها به غزه را «ظالمانه و غیرقابل دفاع» خواند.
همچنین، کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت این بلوک در حال بازنگری توافق تجاری خود با اسرائیل است و اکثریت کشورها خواستار ارسال پیام صریح درباره وضعیت غیرقابل تحمل غزه هستند.
در حالی که برخی نمایندگان پارلمان بریتانیا از سخنان لمی استقبال کردند، برخی دیگر خواستار اقدامات شدیدتر، از جمله تحریم اقتصادی اسرائیل و به رسمیت شناختن کشور فلسطین شدند.
عده‌ای نیز از او خواستند اقدامات اسرائیل را «نسل‌کشی» بنامد، اما لمی آن را «افراط‌گرایانه» و «هولناک» توصیف کرد. او تأکید کرد که مخالفت با گسترش جنگ به معنای حمایت از حماس نیست.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، که پیش‌تر رنج کودکان غزه را «کاملاً غیرقابل‌تحمل» خوانده بود، نیز بار دیگر خواستار آتش‌بس شد.
او همراه با امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، و مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، تهدید به «اقدامات مشخص» علیه دولت بنیامین نتانیاهو کرد. استارمر گفت تنها راه آزادی گروگان‌ها و توقف بحران انسانی، آتش‌بس فوری است.
در همین حال، تنش بین فرانسه و اسرائیل نیز افزایش یافته و امانوئل مکرون از توقف ارسال سلاح به اسرائیل حمایت کرده است. فرانسه همچنین خواستار منع حضور شرکت‌های دفاعی اسرائیل در نمایشگاه یوروناوال شده است.
ایالات متحده، فرانسه، اتحادیه اروپا، بریتانیا و کانادا پیش‌تر تحریم‌هایی را علیه شهرک‌نشینان و گروه‌های حامی خشونت اعمال کرده بودند، اما این اقدامات بازدارندگی چندانی نداشته است. فلسطینی‌ها می‌گویند ارتش اسرائیل در برابر این خشونت‌ها واکنش کافی نشان نمی‌دهد و هدف نهایی این حملات، اخراج سیستماتیک آنان از سرزمین‌هایشان است.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، سه‌شنبه ششم خرداد در واکنش به ادامه تهاجم روسیه به اوکراین در پستی در شبکه اجتماعی تروثسوشال نوشت: «پوتین نمیفهمد که اگر من نبودم، خیلی وقت پیش اتفاقات واقعا وحشتناکی برای روسیه میافتاد. او با آتش بازی می‌کند.»
این دومین واکنش ترامپ به حملات اخیر روسیه به اوکراین از روز یکشنبه است.
او پیش‌تر در واکنش به حملات هوایی گسترده روسیه، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه را «کاملا دیوانه» توصیف کرده بود.
کرملین دوشنبه اعلام کرد اظهارات اخیر ترامپ ممکن است ناشی از «فشارهای احساسی» باشد و هم‌زمان از رییس‌جمهوری آمریکا برای کمک به آغاز مذاکرات صلح اوکراین قدردانی کرد.
تصرف چهار روستا در منطقه سومی
ارتش روسیه در جدیدترین پیشروی میدانی خود، چهار روستا در شمال شرق اوکراین را تصرف کرده است. این روستاها شامل نوونکه، باسیوکا، وسلیوکا و ژوراوکا در منطقه سومی هستند.
اوله هریهروف، فرماندار سومی، با تایید این خبر در فیسبوک نوشت که ساکنان این مناطق از پیش تخلیه شده بودند.
وزارت دفاع روسیه دوشنبه اعلام کرده بود کنترل روستای بیلوودی را به دست گرفته که نشان‌دهنده پیشروی بیشتر در جنگی است که اکنون وارد چهارمین سال خود شده است.
مقام‌های اوکراینی می‌گویند نیروهای روس در هفته‌های اخیر تلاش کرده‌اند با حمایت پهپادها و با حملات نقطهزن، عمق بیشتری در منطقه سومی ایجاد کنند.
روسیه قصدی برای پایان جنگ ندارد
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، سه‌شنبه اعلام کرد تهاجم روسیه به اوکراین به‌دلیل عدم تمایل مسکو به آغاز مذاکرات صلح با کییف، احتمالا ادامه خواهد یافت.
مرتس در نشست خبری مشترک با پتری اورپو، نخست‌وزیر فنلاند، در شهر تورکو در این کشور گفت: «جنگها معمولا به‌دلیل فرسایش اقتصادی یا نظامی یک طرف یا هر دو طرف به پایان میرسند و در این جنگ، هنوز بهوضوح فاصله زیادی با رسیدن به چنین وضعیتی داریم.»
ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، دوشنبه هشدار داد که روسیه در حال آمادهسازی برای تهاجم جدید در مناطق سومی، خارکیف و زاپوریژیا است.
او گفت: «شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهند آن‌ها به دنبال عملیات تهاجمی تازه هستند. روسیه قصد دارد به جنگ ادامه دهد.»
