به دنبال حملات اسرائیل به ایران، برخی کارشناسان بر این باورند که تاسیسات غنی‌سازی زیرزمینی نطنز و فردو آسیب قابل توجهی ندیده‌اند. اکنون درگیری‌های نظامی میان اسرائیل و جمهوری اسلامی وارد مرحله جدیدی شده و کارشناسان بین‌المللی درباره تسریع احتمالی برنامه اتمی ایران هشدار می‌دهند.
بر پایه گزارش تحلیلی منتشر شده در واشینگتن پست بر مبنای تصاویر ماهواره‌ای و ارزیابی کارشناسان، حملات اسرائیل علی‌رغم آسیب رساندن به تاسیسات روی زمین، نتوانسته زیرساخت‌های اصلی برنامه هسته‌ای ایران را تخریب کند.
هزاران سانتریفیوژ در اعماق زمین و صدها کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده دست‌نخورده باقی مانده و جمهوری اسلامی همچنان در فاصله کوتاهی از دست‌یابی به سلاح اتمی قرار دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از آغاز این حملات گفت که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی تهدیدی وجودی برای اسرائیل است که باید نابود شود.
او در سخنرانی بامداد جمعه ۲۳ خرداد خود خطاب به مردم اسرائیل گفت: «ما به قلب برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران ضربه زدیم.»
فردو و نطنز؛ هدف‌های اصلی دست‌نخورده؟
ریچارد نفیو، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا با ایران در دولت باراک اوباما و محقق موسسه واشینگتن برای سیاست خاورمیانه، تاکید کرد: «تا زمانی که مطمئن نشوم فردو از بین رفته و تا زمانی که ندانم آن اورانیوم با غنای بالا کجاست و آیا قابل استفاده است، خودمان را در شرایط حساس می‌بینم. این مسئله اکنون اهمیت دارد.»
سایت فردو در حومه شهر قم و در فاصله ۱۶۰ کیلومتری جنوب تهران، پایتخت ایران، عمیق‌ترین و یکی از دو تاسیسات اصلی غنی‌سازی زیرزمینی ایران محسوب می‌شود.
سایت دوم، سایت نطنز است که در استان اصفهان و در ۱۶۰ کیلومتری جنوب فردو قرار دارد.
کارشناسان نظامی معتقدند تنها سلاح قادر به نفوذ و تخریب این سازههای مستحکم زیرزمینی، بمب ۱۴ تنی نافذ آمریکایی موسوم به «اماوپی» است که اسرائیل در حال حاضر آن را در اختیار ندارد.
این بمب هدایت شونده با قابلیت نفوذ به اعماق زمین طراحی شده تا بتواند تاسیسات حیاتی مدفون در زیر زمین را نابود کند.
کلسی داونپورت، مدیر سیاستهای منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، در اینباره به واشینگتن پست گفت: «اسرائیل توانایی آسیب رساندن به تاسیسات هسته‌ای کلیدی ایران را دارد اما تخریب کامل مراکز مستحکم همچون فردو مستلزم کمک نظامی آمریکاست.»
این در حالی است که مقامات آمریکایی بر مستقل بودن عملیات اسرائیل تاکید کردهاند.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه رسمی خود با تاکید بر ماهیت «یکجانبه» حملات اسرائیل، هرگونه مشارکت مستقیم واشینگتن در این عملیات را رد کرد.
آسیب محدود به نطنز
زاخی هانگبی، رییس شورای امنیت ملی اسرائیل، اعلام کرد که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی «نمیتواند از طریق ابزارهای نظامی نابود شود».
او در مصاحبه بامداد جمعه با شبکه ۱۲ اسرائیل گفت: «فقط آمریکاییها میتوانند این کار را انجام دهند.»
هانگبی توضیح داد که منظورش از کمک آمریکا، تامین بمبافکنهای نافذ نیست بلکه اجرای توافقی است که رییسجمهور دونالد ترامپ پیشنهاد داده و در آن، تهران به طور داوطلبانه برنامه هسته‌ای خود را در ازای صلح و لغو تحریمها، متوقف میکند.
حملات اسرائیل به مجتمع نطنز چندین ساختمان روی زمین را تخریب کرده و به شبکه برقرسانی آسیب جدی وارد کرده است. این خسارات باعث قطع سیستم تهویه و برق در بخشهای بالایی و زیرزمینی مجتمع شده است. همچنین یک کارخانه تحقیقاتی کوچک که تنها تاسیسات غنی‌سازی روی زمین ایران بود، به طور کامل از بین رفته است.
دکر اولث، کارشناس تحلیل تصاویر ماهواره‌ای در موسسه سیانای، درباره میزان آسیب گفت: «با تخریب پست اصلی برق، تاسیسات نطنز غیرفعال شده اما این میزان تخریب بر توانایی دراز مدت ایران برای تولید سلاح هسته‌ای تاثیر نمیگذارد. برای رسیدن به این هدف، باید خود سانتریفیوژها نابود شوند.»
نگرانی از غیبت بازرسان
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که ماموریت نظارت بر فعالیتهای غنی‌سازی در سایت‌های فردو و نطنز را برعهده دارد، اکنون با چالش جدی مواجه شده است.
بازرسان این سازمان که کمیت و کیفیت اورانیوم تولیدی ایران را کنترل میکردند، بهدلیل نگرانیهای امنیتی از هر دو مجتمع خارج شدهاند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمعه اعلام کرد که عملیات بازرسی به دلایل امنیتی متوقف شده است.
داونپورت در اینباره هشدار داد: «در شرایطی که ایران به مرز تولید سلاح هسته‌ای نزدیک شده، نظارتهای آژانس برای جلوگیری از سوءاستفاده از مواد هسته‌ای ضروری است. با این حملات، اسرائیل عملا تضمین کرده که این نظارتها برای مدتی متوقف بماند.»
جیم والش، کارشناس مطالعات امنیتی موسسه فناوری ماساچوست، معتقد است این تحولات ممکن است جریانهای تندرو در ایران را تقویت کند.
والش تاکید کرد: «حملات اسرائیل احتمالا آن دسته از مقامات ایرانی را که سالهاست خواهان دست‌یابی سریع به سلاح هسته‌ای هستند، در موضع قویتری قرار میدهد و گرایش سیاسی قطعا به سمت طرفداران تولید بمب هسته‌ای متمایل خواهد شد.»
