با وجود تهدیدها و قانون اخیر مجلس برای تعلیق همکاری با آژانس پس از جنگ ۱۲ روزه، بنا بر آنچه رافائل گروسی اعلام کرده توافق او با عباس عراقچی در مصر، عقب‌نشینی تهران از موضع قبلی خود است و توافق شامل بازرسی آژانس از «همه تاسیسات هسته‌ای» از جمله گزارش درباره مراکز مورد حمله است.
به گفته او، این توافق شامل همه تأسیسات و مراکز در ایران می‌شود و همچنین گزارش‌دهی الزامی درباره همه تأسیساتِ مورد حمله قرار گرفته، از جمله مواد هسته‌ای موجود در آنها را نیز در نظر می‌گیرد.
گروسی اضافه کرد ایران از رویه‌های داخلی تازه‌تصویب‌شده خود پیروی خواهد کرد و این راه را برای بازرسی‌ها و دسترسی‌های لازم باز خواهد کرد.
این توافق جدید در حالی است که پس از جنگ ۱۲ روزه رسانه‌های حکومت، از جمله روزنامه کیهان زیر نظر نماینده خامنه‌ای، و برخی نمایندگان مجلس رافائل گروسی را به «جاسوسی» متهم کرده و همچنین خواستار جلوگیری از حضور بازرسان آژانس شده بودند.
مجلس نیز قانونی را برای تعلیق همکاری‌ها با آژانس تصویب کرد و برخی نمایندگان هشدار دادند در صورت اجرا نشدن آن علیه مسعود پزشکیان اعلام جرم می‌شود.
یک افسر مهاجرت در فرودگاه خمینی تهران، به شرط ناشناس‌ماندن، به ایران‌اینترنشنال گفت: «پیش از جنگ، بیشتر سفرهایی که مدیریت می‌کردیم توریستی بود. اما از زمان جنگ ۱۲ روزه در خرداد، خروج‌ها چند برابر شده است و بسیاری از کسانی که رفته‌اند، هنوز پس از یک یا دو ماه بازنگشته‌اند؛ آنها تصمیم گرفته‌اند دیگر بازنگردند.»
به گفته او، این بار فقط جوانان نیستند که می‌روند؛ افراد میانسال و حتی سالمندان نیز برای در امان ماندن از تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم جنگ کشور را ترک کرده‌اند.
زندگی زیر سایه ترس
پژمان، ۴۶ ساله، طراح دورکار آزاد، به ایران‌اینترنشنال گفت که پس از دو سال زندگی در تفلیس گرجستان به تهران بازگشته و زندگی تازه‌ای ساخته بود؛ درآمدی حدود سه هزار دلار در ماه داشت، آپارتمان بزرگی اجاره کرده و مبلمان و خودرویی خریده بود. اما جنگ با اسرائیل همه چیز را تغییر داد.
او گفت: «این جنگ مرا مجبور کرد تهران را ترک کنم و از خانواده همسرم بخواهم همه چیز را بفروشند و پولش را برایم بفرستند. نمی‌توانم برگردم چون ممکن است مقامات مرا به خاطر کار با شرکت‌های خارجی بازداشت کنند.»
پژمان از دامنه گسترده بازداشت‌ها و اعدام‌ها سخن گفت: «پس از جنگ با اسرائیل، بیش از ۲۰ هزار نفر عمدتا به اتهام همکاری با کشورهای متخاصم یا جاسوسی برای اسرائیل بازداشت شده‌اند.»
او افزود: «برای آنها مهم نیست که شما آزادکاری قانونمند باشید و هیچ ارتباط سیاسی نداشته باشید. یکی از دوستانم بازداشت و به جاسوسی متهم شد. به او گفتند اجازه نداری با شرکت‌های آمریکایی کار کنی.»
همسر پژمان نیز درباره خروج پرشتابشان به ایران‌اینترنشنال گفت: «ماشین را فروختیم، وسایل خانه را فروختیم، همه چیز را فروختیم. هیچ راه دیگری نبود. با هر زنگ در می‌لرزیدیم که مبادا ماموران آمده باشند شوهرم را بازداشت کنند.»
این خانواده اکنون در ترکیه و در انتظار یافتن راهی برای رفتن به آلمان به سر‌می‌برد.
قطعی برق و مشاغل از دست رفته
بهروز، ۵۱ ساله، مترجم آنلاین در تهران، گفت که قطعی‌های روزانه برق و اینترنت، درآمدش از کار با شرکت‌های زبان‌محور بریتانیایی و آمریکایی را نابود کرده است.
او به ایران‌اینترنشنال گفت: «شش ماه پیش روزی پنج تا شش ساعت برای مهاجران و بیماران در بیمارستان‌ها، دادگاه‌ها و خدمات اجتماعی در خارج ترجمه می‌کردم. قطعی برق این را به سه تا چهار ساعت کاهش داد. از زمان جنگ، محدودیت اینترنت هم به آن اضافه شد و حالا به سختی روزی یک یا دو ساعت کار می‌کنم.»
او و خانواده‌اش در حال آماده‌سازی برای فروش آپارتمان خود جهت تامین هزینه‌های مهاجرت از ایران هستند.
بهروز گفت: «باید به جایی امن با اینترنت پایدار بروم. بیشتر شرکت‌هایی که با آنها کار می‌کنم آمریکایی هستند و ممکن است به اتهام همکاری با کشورهای متخاصم بازداشت شوم.»
همسرش برنامه‌ای ناخواسته را توضیح داد: «به یک کشور بدون ویزا مثل ترکیه، ارمنستان یا حتی قطر می‌رویم و سپس پرونده مهاجرتی تشکیل می‌دهیم. این مهاجرتی نبود که می‌خواستیم. این حکومت ما را مجبور کرد.»
او تفاوت درآمدها را چنین شرح داد: «اینجا ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار در ماه می‌دهند. وقتی شوهرم بالاخره کار دورکاری پیدا کرد که ده برابر این رقم می‌داد، روحانیون نگذاشتند زندگی کنیم.»
به گفته او، دلیل محدودیت‌های اینترنتی ترس حاکمیت است: «آنها اینترنت را محدود می‌کنند چون از سرنگونی می‌ترسند. آنها از همه‌چیز و همه‌کس می‌ترسند و مردم را قربانی می‌کنند تا در قدرت بمانند.»
خروجی بی‌بازگشت
از کانترهای فرودگاه تا خانه‌هایی که با عجله تخلیه می‌شوند، مصاحبه‌شوندگان از شکافی قطعی در زندگی خود سخن گفتند؛ آنها به سفری کوتاه نمی‌روند بلکه می‌خواهند برای همیشه ایران را ترک کنند. برای خانواده پژمان، ترس از بازداشت دلیل اصلی بود و برای خانواده بهروز، معیشتی که زیر بار قطعی برق و اینترنت از هم پاشید.
پیامدهای جنگ ۱۲ روزه بسیار گسترش یافته و سفرها را به مهاجرتی بی‌بازگشت تبدیل کرده است؛ خانه‌ها فروخته شده، مدارس رها شده، پس‌اندازها به بلیت تبدیل شده و آینده‌ای تاریک به جا مانده که بسیاری دیگر جرأت بازپس‌گیری آن را ندارند.
الیابایف که مشاور سازمان‌ها، شرکت‌ها و دولت‌هاست، در نشست هوش مصنوعی کالکالیست در اسرائیل گفت هوش مصنوعی به یک دارایی راهبردی تبدیل شده و موازنه‌های قدرت جهانی را دگرگون کرده است.
او افزود: «این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی چقدر به موضوعی مرکزی بدل شده است.»
الیابایف گفت که در جنگ اخیر میان اسرائیل و جمهوری اسلامی، علاوه بر دست‌اندرکاران برنامه هسته‌ای در ایران، دانشمندان هوش مصنوعی نیز هدف حمله اسرائیل قرار گرفتند
مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، اوایل شهریور در مصاحبه تلویزیونی با صداوسیما گفت اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه تصور می‌کرد جمهوری اسلامی سقوط می‌کند و با تکیه بر «هوش مصنوعی» پیش‌بینی کرده بود مردم در روز سوم به خیابان‌ها بیایند.
جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر و هم‌زمان با قدرت گرفتن ابزارهای هوش مصنوعی در جهان، هم‌زمان رویکرد تشویقی و سلبی نسبت به این فن‌آوری نوین داشته است.
پیشرفت جمهوری اسلامی در هوش مصنوعی: بزرگ‌نمایی یا واقعیت؟
آیا ادعای این کارشناس اسرائیلی درباره دست‌یابی جمهوری اسلامی به پیشرفت‌هایی در حوزه هوش مصنوعی بزرگ‌نمایی است یا بر واقعیت استوار است؟
فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد امور دفاعی و امنیتی در موسسه واشینگتن، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال توضیح داد که دانشگاه‌های ایران طی سال‌های اخیر در رشته‌های کامپیوتر و برنامه‌نویسی دانشجویان نخبه‌ای تربیت کرده‌اند.
او گفت: «هرچند ایران سابقه طولانی در عرصه هوش مصنوعی ندارد، اما به نظر می‌رسد جوانان نخبه ایرانی در دانشگاه‌های معتبر کشور پیشرفت‌هایی در این زمینه داشته‌اند.»
به گفته ندیمی، جمهوری اسلامی نیز همچون بسیاری از دولت‌ها علاقه‌مند است از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در صنایع دفاعی، نظامی و امنیتی بهره ببرد و این احتمال وجود دارد که برخی پروژه‌های پژوهشی دانشگاهی با حمایت مالی نهادهای دولتی، نظامی یا امنیتی انجام شده باشند.
او یادآور شد: «اغلب دانشمندان کشته‌شده در جنگ ۱۲ روزه از متخصصان هسته‌ای بودند، اما دست‌کم یکی از قربانیان، دکتر مجید تجن‌جاری، جوان ۳۵ ساله و نخبه‌ای بود که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کرد، آکادمی آیولِرن را در این زمینه تاسیس کرده و به تدریس هوش مصنوعی مشغول بود.»
به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، مجید تجن‌جاری بر اثر حملات بامداد ۲۳ خرداد جان باخت.
در اطلاعیه رسمی موسسه آیولِرن که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، آمده است که موج شدید ناشی از انفجار ساختمانی روبه‌روی خانه او در محله مرزداران تهران که محل سکونت یکی از دانشمندان هسته‌ای بود، موجب جراحات سنگین و خون‌ریزی شدید در ناحیه کبد او شد و سرانجام شدت آسیب‌ها به ایست قلبی او در بیمارستان انجامید.
اگرچه این بیانیه هرگونه همکاری تجن‌جاری با نهادهای نظامی را رد می‌کند، ندیمی معتقد است همچنان نمی‌توان احتمال همکاری او با بخش‌های دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی را به‌کل منتفی دانست؛ احتمالی که می‌تواند توضیح دهد چرا او به یکی از اهداف حملات اسرائیل بدل شد.
ندیمی همچنین توضیح داد که بنا بر شنیده‌ها، دانشگاه‌های نظامی ایران، از جمله دانشگاه امام حسین و مالک اشتر، و حتی برخی دانشگاه‌های غیرنظامی مانند شریف و بهشتی که همکاری‌های نزدیکی با صنایع دفاعی دارند، در حال توسعه هوش مصنوعی برای بهبود هدایت و دقت تسلیحات هستند.
او افزود: این فعالیت‌ها به حوزه تسلیحاتی محدود نمی‌شود و پروژه‌هایی در زمینه رمزگشایی و نفوذ به شبکه‌های مخابراتی و اطلاعاتی را هم در بر می‌گیرد.
به گفته او، در این مسیر بهره‌گیری از محاسبات کوانتومی می‌تواند فرآیند شکستن رمزهای پیچیده و دسترسی به داده‌های حفاظت‌شده را با سرعتی بسیار بیشتر از روش‌های متعارف ممکن سازد.
هوش مصنوعی بخشی از دکترین ملی کشورهاست
الیابایف گفت اسرائیل در برخی موارد در رقابت جهانی هوش مصنوعی از دیگر کشورها عقب مانده است و با اشاره به فرصت بزرگ برای تغییر، افزود: «همه کشورها در حال پیشروی هستند و ما باید در صف مقدم باشیم. پژوهش‌گران، شرکت‌ها و موقعیت مناسبی داریم اما نباید دست روی دست بگذاریم.»
این کارشناس با اشاره به رویکرد قدرت‌های بزرگ جهانی نسبت به هوش مصنوعی گفت که جهان پس از عرضه موفق چت جی‌پی‌تی، شاهد ظهور مدل‌های غربی مانند میدجورنی، نمونه چینی دیپ‌سیک و همچنین تلاش امارات متحده عربی برای راه‌اندازی یک مدل زبانی بومی بود.
به گفته او، این آغاز یک رقابت ژئوپلیتیک تازه بود: «تا پیش از آن رقابت بر سر ارتباطات، فضا و ماهواره بود اما ناگهان هوش مصنوعی به بخشی راهبردی از دکترین ملی کشورها تبدیل شد.»
الیابایف به فعالیت ایران در این زمینه نیز اشاره کرد و گفت جمهوری اسلامی در حال «توسعه سلاح‌های جدید مبتنی بر هوش مصنوعی» است و قطعات رایانه‌ای را از بازار سیاه برای ساخت ابررایانه‌ها قاچاق می‌کند.
مرداد سال گذشته علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، گفته بود در تازه‌ترین تجهیزات موشکی و پهپادی سپاه، از هوش مصنوعی استفاده شده است.
تنگسیری همچنین تاکید کرده بود سپاه پاسداران در فرآیند «افزایش دقت و نقطه‌زنی» تجهیزات موشکی و راداری و پهپادی، از دانش هوش مصنوعی بهره گرفته است.
روزنامه وال‌استریت ژورنال بهمن سال گذشته به نقل از مقام‌های آمریکایی و پژوهش‌های امنیتی جدید گزارش داد هکرهای وابسته به جمهوری اسلامی از فن‌آوری هوش مصنوعی برای تشدید حملات سایبری خود علیه اهدافی در آمریکا و سایر کشورها استفاده می‌کنند.
پیش از آن و در خرداد ۱۴۰۳، اوپن اِی‌آی هشدار داد حساب‌های کاربری وابسته به جمهوری اسلامی از فن‌آوری هوش مصنوعی این شرکت برای ترویج پروپاگاندای مرتبط با حکومت ایران استفاده می‌کنند.
آمریکا اردیبهشت ۱۴۰۳ اعلام کرد با هدف جلوگیری از دسترسی کشورهای ایران، چین، روسیه و کره شمالی به مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی ساخت ایالات متحده، به دنبال اعمال محدودیت‌هایی در این حوزه است.
