هفته گذشته، از ۷ تا ۱۳ سپتامبر، مجموعه‌ای از تحولات مهم در خاورمیانه رخ داد که می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای منطقه داشته باشد. از حمله هوایی اسرائیل به قطر گرفته تا تخریب برج‌های غزه، تحولات سازمان ملل و تنش‌های فزاینده در روابط اسرائیل با همسایگان و متحدان.
روبیو شنبه ۲۲ شهریور پیش از عزیمت به اسرائیل به خبرنگاران گفت ایالات متحده و دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری این کشور، از حمله اخیر اسرائیل به قطر «خشنود نیستند».
اسرائیل ۱۸ شهریور در حمله‌ای هوایی رهبران حماس در دوحه را هدف قرار داد. با این حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ۲۲ شهریور به‌صورت تلویحی اذعان کرد مقام‌های ارشد حماس از این حمله جان سالم به در برده‌اند.
مقام‌های آمریکایی پیش‌تر حمله اسرائیل به قطر را اقدامی تنش‌زا توصیف کرده و گفته بودند این عملیات نه منافع ایالات متحده را تامین کرد و نه منافع اسرائیل را.
روبیو: روابط آمریکا و اسرائیل تحت تاثیر حمله به قطر قرار نمی‌گیرد
روبیو در ادامه سخنان خود تاکید کرد روابط آمریکا با اسرائیل تحت تاثیر عملیات دوحه قرار نخواهد گرفت، اما واشینگتن با طرف اسرائیلی درباره اینکه این حمله چگونه می‌تواند بر خواست ترامپ برای بازگرداندن همه گروگان‌ها، نابودی حماس و پایان جنگ در غزه اثر بگذارد، گفت‌وگو می‌کند.
وزیر امور خارجه آمریکا گفت: «آنچه رخ داده، رخ داده است. ما با آن‌ها دیدار خواهیم کرد. ما درباره آینده‌ای که در پیش است، صحبت خواهیم کرد.»
او افزود: «هنوز ۴۸ گروگان وجود دارند که سزاوار آزادی فوری، یک‌باره و کامل هستند. و هنوز کار دشوار پس از پایان این جنگ باقی می‌ماند: بازسازی غزه به گونه‌ای که کیفیت زندگی مورد انتظار همه مردم این منطقه را فراهم آورد.»
پس از سفر به اسرائیل، روبیو قرار است هفته آینده در سفر ترامپ به بریتانیا او را همراهی کند.
بر اساس آخرین برآوردهای مقام‌های اسرائیلی، حدود ۲۰ گروگان دیگر در غزه در اسارت به سر می‌برند و پیکر حدود ۲۸ گروگان نیز در اختیار حماس قرار دارد.
قطر به همراه ایالات متحده و مصر از میانجی‌های اصلی برای دستیابی به توافق آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌های در بند حماس است.
حمله اسرائیل به قطر که از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌رود، با محکومیت گسترده دیگر کشورهای عربی روبه‌رو شد و مذاکرات آتش‌بس را به بن‌بست کشاند.
۲۱ شهریور، روبیو در کاخ سفید با محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، دیدار کرد.
ترامپ نیز در همان تاریخ در نیویورک با نخست‌وزیر قطر شام صرف کرد.
سفر روبیو به اسرائیل در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک انجام می‌شود؛ جایی که انتظار می‌رود کشورهایی از جمله فرانسه و بریتانیا، فلسطین را به‌عنوان کشور مستقل به رسمیت بشناسند.
اسرائیل به‌شدت با چنین اقدامی مخالفت کرده و واشینگتن هشدار داده است که این امر می‌تواند به تقویت حماس بینجامد.
روبیو نیز تاکید کرده که چنین روندی ممکن است به الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری به اسرائیل منجر شود؛ اقدامی که برخی اعضای کابینه نتانیاهو به‌‌دنبال آن هستند.
نتانیاهو ۲۰ شهریور توافقی را امضا کرد که شامل پیشبرد طرح‌های توسعه شهرک‌سازی در کرانه باختری است.
هفته گذشته، امارات متحده عربی هشدار داد که چنین اقدامی عبور از خطوط قرمز ابوظبی است و به تضعیف «پیمان ابراهیم» که روابط امارات و اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ عادی‌سازی کرد، خواهد انجامید.
نتانیاهو شنبه ۲۲ شهریور به‌صورت غیرمستقیم گفت رهبران حماس همچنان زنده هستند و باید بار دیگر هدف قرار گیرند.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «سران تروریست حماس که در قطر زندگی می‌کنند، هیچ اهمیتی به مردم غزه نمیدهند. آن‌ها همه تلاشها برای آتش‌بس را مسدود کردند تا جنگ را بیپایان ادامه دهند.»
نتانیاهو افزود: «خلاص شدن از شر آن‌ها بهمعنای برطرف شدن مانع اصلی در راه آزادی همه گروگان‌ها و پایان جنگ خواهد بود.»
جنگ کنونی غزه با حمله بیسابقه و مرگبار حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و با وجود تلاشها برای رسیدن به یک توافق میان دو طرف، نبرد همچنان ادامه دارد.
گزارش‌های پیشین از احتمال شکست حمله اسرائیل به رهبران حماس
۲۰ شهریور روزنامه بریتانیایی تلگراف گزارش داد شک و تردیدهای مقامات اطلاعاتی اسرائیل درباره کشته شدن رهبران حماس در حمله اخیر به دوحه افزایش یافته است.
این روزنامه نوشت مقامات ارشد اطلاعاتی اسرائیل نسبت به موفقیت حمله اخیر به قطر مشکوک هستند.
یک منبع ناشناس اطلاعاتی نیز به کانال ۱۲ اسرائیل گفت: «در حال حاضر هیچ نشانهای وجود ندارد که تروریستها کشته شده باشند.»
همچنین گزارش‌های مشابهی در دیگر رسانههای عبریزبان از جمله شبکه عمومی کان و روزنامه یدیعوت آحارونوت منتشر شده بود.
کانال ۱۲ اسرائیل همچنین پیش‌تر گزارش داد عملیات دوحه شکست خورده، زیرا رهبران حماس برای نماز رفته و تلفنهای خود را در همان مکان گذاشته بودند، و این باعث شد نیروهای اطلاعاتی اسرائیل گمان کنند آن‌ها هنوز در ساختمان حضور دارند.
حماس پس از حمله اسرائیل در بیانیهای اعلام کرد رهبران ارشد این گروه جان سالم به در برده‌اند، اما پنج عضو سطح پایینتر کشته شدهاند، از جمله پسر خلیل الحیه، رهبر حماس در غزه و مذاکرهکننده ارشد آن و همچنین سه محافظ و رییس دفتر الحیه.
با این حال، حماس هیچ مدرکی دال بر زنده بودن رهبرانش در دوحه ارائه نکرد. این گروه در گذشته نیز عموما از تایید علنی و سریع ناکامیهای خود پرهیز کرده است.
برای نمونه، تایید مرگ یحیی سنوار، طراح اصلی حملات هفتم اکتبر، با چند هفته تاخیر صورت گرفت.
به گزارش اورشلیم‌پست، همه این رویدادها چشم‌انداز منطقه را در مسیر تازه‌ای قرار داده‌اند. مهم‌ترین رویداد هفته حمله روز سه‌شنبه اسرائیل به دوحه بود؛ حمله‌ای که می‌تواند معادلات منطقه را تغییر دهد.
هرچند گزارش‌های ضدونقیضی درباره هدف و نتایج این حمله منتشر شد، اما این اقدام خشم قطر را برانگیخته و خطر تضعیف توافق‌های ابراهیم را افزایش داده است. این در حالی است که تنها چند هفته تا پنجمین سالگرد این توافق‌ها باقی مانده، اما امارات و بحرین تمایلی به جشن گرفتن آن ندارند.
در همین هفته، ارتش اسرائیل سیاست تخریب برج‌های مرتفع در غزه را تشدید کرد. وزیر دفاع اسرائیل هشدار داد که شهر غزه ممکن است به سرنوشت بیت‌حنون و رفح دچار شود.
اگرچه مقام‌های اسرائیلی این اقدامات را بخشی از مبارزه با زیرساخت‌های حماس معرفی می‌کنند، اما به نوشته اورشلیم‌پست، بسیاری از تحلیل‌گران این روند را بیشتر شبیه دکترین نظام‌مند تخریب ساختمان‌های غیرنظامی می‌دانند.
در همین حال، ویدیوهایی از غزه منتشر شد که نشان می‌داد حماس همچنان با سرکوب خشونت‌بار بازداشت‌شدگان به ایجاد رعب و وحشت ادامه می‌دهد. بنیاد بشردوستانه غزه (جی‌اچ‌اف) نیز اعلام کرد تهدیدهای حماس مانع فعالیت‌های امدادرسانی شده و این سازمان را وادار به تعطیلی یکی از مراکز توزیع کمک کرده است.
جنگ در غزه نیز همچنان قربانی می‌گیرد. روز دوشنبه چهار سرباز اسرائیلی در این منطقه کشته شدند. همزمان در اورشلیم، شش نفر در یک حمله تروریستی جان باختند. با بیش از ۹۰۰ سرباز کشته‌شده در طول جنگ، جامعه اسرائیل به گفته اورشلیم‌پست تا حدودی به این تلفات مکرر عادت کرده است.
تحولات دیپلماتیک هم در هفته گذشته پررنگ بود. روز جمعه مجمع عمومی سازمان ملل «اعلامیه نیویورک» را با ۱۴۲ رأی مثبت تصویب کرد؛ متنی که حماس را محکوم کرده و خواستار خلع سلاح آن شد. آمریکا و اسرائیل از مخالفان این طرح بودند.
با این حال، بسیاری از کشورهای اروپایی به سمت به رسمیت شناختن دولت فلسطین حرکت می‌کنند. این اقدام همزمان با موضعگیری بنیامین نتانیاهو بود که بار دیگر تاکید کرد «هیچ دولت فلسطینیای تشکیل نخواهد شد» و از ساختوساز در منطقه حساس «ایوان» در شرق اورشلیم حمایت کرد؛ پروژهای که منتقدان میگویند موجب دوپارهشدن کرانه باختری خواهد شد.
اورشلیم‌پست نوشت حمله به قطر تنها چند روز پس از «آخرین هشدار» ترامپ به حماس انجام شد. هدف این هشدار وادار کردن حماس به پذیرش توافقی بود که در دوحه مورد بررسی قرار میگرفت.
هنوز مشخص نیست حمله اسرائیل با هدف از بین بردن مخالفان توافق صورت گرفته یا نه، اما به هر حال، این اقدام امیدها برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی را کمرنگتر کرده است.
پیامدهای حمله فراتر از قطر رفت. العربیه گزارش داد مصر همکاری امنیتی خود با اسرائیل را «تا اطلاع ثانوی» کاهش داده است. مقام‌های عراقی هم درباره احتمال گسترش حملات اسرائیل هشدار دادند و به دنبال ائتلافی علیه تلآویو هستند. در همین حال، نخست‌وزیر قطر برای رایزنی به واشینگتن رفت.
با وجود این فضای پرتنش، یک خبر مثبت نیز منتشر شد: آزادی الیزابت تسورکوف، پژوهشگر اسرائیلی–روسی، پس از بیش از ۹۰۰ روز بازداشت در عراق. او چند روز بعد به اسرائیل بازگشت و در بیمارستانی در تلآویو تحت درمان قرار گرفت. نقش دولت ترامپ در آزادی او پررنگ توصیف شده است.
به نوشته اورشلیم‌پست، مجموع این تحولات نشان می‌دهد منطقه در هفتهای بیسابقه شاهد بحرانهای متوالی بود؛ از تضعیف روابط اسرائیل با مصر و امارات گرفته تا حمله به قطر، ادامه جنگ در غزه، کشتهشدن سربازان اسرائیلی، حملههای تروریستی در اورشلیم و تصمیم سازمان ملل برای شناسایی فلسطین.
در شرایطی که جنگ و آشوب پس از ۷ اکتبر همچنان ادامه دارد، بسیاری از این رویدادها در هیاهو پنهان ماندهاند اما پیامدهای آن‌ها می‌تواند مسیر آینده خاورمیانه را تغییر دهد.
