ناترازی میان عرضه و مصرف سوخت، اصلاح قیمت بنزین را به یکی از تصمیمات اجتناب‌ناپذیر دولت در ایران تبدیل شده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت چند سناریو برای بازنگری در نظام قیمتی بنزین آماده کرده و احتمال افزایش قیمت تا ۵ هزار تومان برای هر لیتر در حال بررسی است.
به گزارش خبرآنلاین و اقتصادآنلاین، دولت در ماه‌های اخیر بررسی طرحی برای اصلاح قیمت بنزین را در دستور کار قرار داده است. مقام‌های اقتصادی می‌گویند هدف از این تصمیم، کاهش مصرف، جبران ناترازی انرژی و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها است.
سناریوی اول: قیمت چندنرخی
یکی از گزینه‌های اصلی دولت برای اصلاح نظام قیمتی سوخت، اجرای طرح چندنرخی بنزین است. به گزارش رسانه‌های ایران، در این سناریو، قیمت بنزین بر اساس نوع مصرف و سطح درآمد خانوارها در سه سطح تعیین می‌شود: بنزین یارانه‌ای با نرخ حدود ۳ تا ۴ هزار تومان برای مصرف روزمره و خانوارهای کم‌درآمد، بنزین نیمه‌یارانه‌ای با نرخ ۶ تا ۷ هزار تومان برای «مصارف غیراستراتژیک»، و در نهایت بنزین آزاد یا وارداتی با نرخ حدود ۱۰ هزار تومان برای «خودروهای لوکس و استفاده‌های غیرضروری». به گفته کارشناسان، این سیستم چندنرخی می‌تواند از یک سو عدالت در دسترسی به سوخت را تقویت کند و از سوی دیگر با ایجاد انگیزه صرفه‌جویی، به کاهش مصرف و مهار قاچاق سوخت کمک کند.
سناریوی دوم: گسترش استفاده از سی‌ان‌جی
بنابر این گزارش‌ها، دولت همچنین قصد دارد زیرساخت‌های سوخت جایگزین، به‌ویژه گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی)، را برای خودروهای عمومی و تاکسی‌ها گسترش دهد تا «فشار مالی خانوارها کمتر شود» و وابستگی به بنزین کاهش یابد. رسانه‌های ایران به نفل از کارشناسان می‌گویند این اقدام می‌تواند به کنترل تورم، کاهش مصرف بنزین و بهبود کیفیت هوا کمک کند.
سناریوی سوم: «بنزین به نفر»
یکی از طرح‌های مورد بحث، توزیع سهمیه بنزین بر مبنای فرد به‌جای خودرو است. در این طرح هر فرد ماهانه ۳۰ لیتر سهمیه دریافت می‌کند و در صورت عدم استفاده، می‌تواند آن را به قیمت آزاد بفروشد. این مدل با هدف کاهش نابرابری در بهره‌مندی از یارانه سوخت طراحی شده و به افراد فاقد خودرو امکان می‌دهد از یارانه انرژی بهره‌مند شوند.
سناریوی چهارم: توسعه خودروهای برقی
در راستای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، دولت طرح‌هایی برای توسعه خودروهای برقی و گسترش ایستگاه‌های شارژ در دست اجرا دارد. به گفته کارشناسان، این سیاست در بلندمدت می‌تواند وابستگی به بنزین را کاهش داده و اثر افزایش قیمت بر بودجه خانوار را تعدیل کند.
برآورد قیمت جدید
به نوشته رسانه‌ها در ایران، با توجه به تورم انباشته حدود ۲۴۰ درصدی طی سال‌های گذشته، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند قیمت بنزین یارانه‌ای از ۱۵۰۰ تومان به حدود ۵۰۰۰ تومان و نرخ آزاد از ۳۰۰۰ تومان به حدود ۱۰ هزار تومان افزایش یابد. این سطوح قیمتی در حال حاضر به‌عنوان سناریوی جدی دولت و مجلس مطرح است. هرچند دولت اصرار دارد هرگونه تصمیم برای افزایش قیمت بنزین را منکر شود. چندی پیش نیز گزارشی در مورد مصوبه هیات دولت در رسانه‌ها منتشر شد که یک سخنگوی دولتی با وجود انتشار تصاویر مصوبه، به تکذیب آن اقدام کرد.
تبعات احتمالی
رسانه‌ها در ایران از پیش‌بینی‌هایی روایت می‌کنند که حاکی است اجرای همزمان این طرح‌ها می‌تواند تورمی بین ۵ تا ۱۰ درصد ایجاد کند، اما در عین حال به کاهش قاچاق، صرفه‌جویی انرژی و جبران کسری بودجه کمک کند.
زمان تصمیم
با نزدیک شدن به زمان تدوین بودجه سال ۱۴۰۵، بحث افزایش قیمت بنزین به یکی از محورهای اصلی تصمیمات اقتصادی دولت تبدیل شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند تجربه آبان ۱۳۹۸ نشان داده است که اجرای چنین تصمیم‌هایی بدون اطلاع‌رسانی شفاف و گفت‌وگو با مردم می‌تواند با واکنش اجتماعی گسترده همراه شود.
از این‌رو رسانه‌ها در ایران ادعا کردند که انتظار می‌رود دولت مسعود پزشکیان با مشورت کارشناسان اقتصادی و مجلس، اصلاح قیمت سوخت را «به‌گونه‌ای اجرا کند که هم عدالت اجتماعی رعایت شود و هم فشار تورمی بر خانوارها به حداقل برسد.» بنابر این گزارش‌ها، تصمیم نهایی در این باره قرار است تا پیش از ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۵ اعلام شود.
