خبرگزاری رویترز گزارش داد نفتکش‌های «ناوگان سایه» که ده‌ها میلیارد دلار نفت ایران و روسیه را به آسیا منتقل کرده و از تحریم‌های غرب گریخته‌اند، از سوی یک شرکت بیمه در نیوزیلند بیمه شده‌اند که یک خانواده بریتانیایی آن را اداره می‌کند.
رویترز در گزارش تحقیقی مفصلی که سه‌شنبه شش آبان منتشر شد، نوشت «مریتایم میوچوال» که از سوی پل رنکین ۷۵ ساله، اهل بریتانیا و خانواده‌اش اداره می‌شود، از دو دهه پیش همه‌چیز را -از یدک‌کش تا کشتی باری- بیمه کرده اما بیمه‌های آن در سال‌های اخیر به نفتکش‌هایی رسیده که کشورهای غربی تحریمشان کرده‌اند.
بررسی هزاران سند کشتیرانی، معاملات نفتی، داده‌های بیمه و حمل‌ونقل و مصاحبه با چندین منبع آگاه نشان می‌دهد این شرکت با فراهم کردن بیمه لازم برای ورود نفتکش‌ها به بنادر، به یکی از بازیگران اصلی در بازار خرید و فروش نفت تحریمی تبدیل شده است.
به گزارش رویترز، تا ژوییه ۲۰۲۴ حدود ۶۲۱ نفتکش از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا تحریم شده‌اند که دست‌کم ۹۷ مورد از آن‌ها در مقطعی بیمه مریتایم میوچوال داشته‌اند.
از این میان، ۴۸ کشتی در روز تحریم همچنان تحت پوشش بیمه این شرکت بوده‌اند.
مریتایم میوچوال می‌گوید از سال ۲۰۲۲ بیمه ۹۲ کشتی را به دلیل تحریم لغو کرده است.
در یک نمونه، دولت آمریکا در ۲۴ فوریه ۲۰۲۵ نفتکش «فنگ‌هوانگ» متعلق به شرکتی در هنگ‌کنگ را تحریم کرد اما داده‌ها نشان دادند این کشتی یک هفته بعد هنگام ورود به بندر ناخودکا در روسیه اعلام کرده بیمه مریتایم میوچوال دارد.
این شرکت گفته است از ۱۴ فوریه بیمه آن را آغاز و پس از تحریم در ۱۰ روز بعد لغو کرده است.
پلیس نیوزیلند ۲۴ مهر دفاتر این شرکت را در اوکلند و کرایست‌چرچ تفتیش و مدارک مالی‌شان را ضبط کرد اما هنوز اتهامی علیه‌شان مطرح نشده است.
بیمه‌ای حیاتی برای ناوگان سایه
مریتایم میوچوال نوعی بیمه به نام حمایت و غرامت (P&I) ارائه می‌دهد که خسارت‌های احتمالی به اشخاص، اموال یا محیط زیست را پوشش می‌دهد، نه خود کشتی یا محموله را.
هزینه سالانه چنین بیمه‌ای برای نفتکش‌های بزرگ ممکن است به بیش از ۲۰۰ هزار دلار برسد.
دیوید تننباوم، کارشناس تحریم‌ها، گفت: «بدون این بیمه، نفتکش‌ها عملا از کار می‌افتند. حتی بنادر ایران و روسیه هم اجازه ورود کشتی‌های بدون بیمه را نمی‌دهند.»
بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از سوی رویترز و اندیشکده «مرکز پژوهش انرژی و هوای پاک» در فنلاند، از ۲۳۱ نفتکشی که از سال ۲۰۱۸ تحت پوشش مریتایم میوچوال بوده‌اند، ۱۳۰ مورد پس از اعمال تحریم‌ها علیه تهران و مسکو، نفت یا فرآورده‌های انرژی ایران و روسیه را حمل کرده‌اند.
ارزش این محموله‌ها دست‌کم ۳۴.۹ میلیارد دلار برآورد شده است.
در بسیاری از روزها، بیش از ۳۰ نفتکش بیمه‌شده از سوی این شرکت هم‌زمان مشغول جابه‌جایی نفت ایران و روسیه بوده‌اند.
همکاری با ایران
رنکین در سال ۲۰۰۴ دفتر مرکزی مریتایم میوچوال را در آوکلند تاسیس کرد. دو سال بعد از آن، طبق اسناد ویکی‌لیکس، به مقامات نیوزیلندی گفت که دیگر کشتی‌های کره شمالی را بیمه نمی‌کند.
دو سال پیش از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران در ۲۰۱۶، این شرکت که برخی آن را «باشگاه P&I نیوزیلند» می‌نامند، به‌دنبال جذب مشتریان ایرانی بود.
در وب‌سایت شرکت ایرانی «شیراز مارین» اسلایدی منتشر شد که دفتر مرکزی نیوزیلند و تجربه چند ده‌ساله مریتایم میوچوال را تبلیغ می‌کرد.
بر اساس نامه‌ای با امضای رنکین، مریتایم میوچوال از ژانویه ۲۰۱۷ به شیراز مارین اجازه داده بود «در ایران منافع انجمن را ترویج دهد و اعضای جدید را معرفی کند».
پس از بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا در نوامبر ۲۰۱۸، درآمد مریتایم میوچوال جهش یافت.
اسناد ثبت‌شده در نیوزیلند نشان می‌دهد فروش بیمه شرکت از سال ۲۰۱۹ به‌طور میانگین سالانه ۴۱ درصد رشد کرد و در سال ۲۰۲۴ به ۱۰۸.۵ میلیون دلار رسید.
اوج رشد در سال ۲۰۲۳ و نخستین سال پس از تحریم‌های روسیه بود. در همان سال صادرات نفت ایران نیز به ۴۲ میلیارد دلار، نزدیک به سطح پیش از تحریم‌ها رسید.
در سپتامبر ۲۰۲۳ شرکت ایرانی شیراز مارین در اینستاگرام خود نوشت نماینده رسمی باشگاه P&I نیوزیلند در ایران است.
مریتایم میوچوال در پاسخ به رویترز «قویا» هرگونه تلاش فعالانه برای جذب ناوگان سایه را رد کرد و رشد درآمدش را نتیجه افزایش تعداد کشتی‌های بزرگ پس از رفع محدودیت‌های بیمه‌گران اتکایی دانست.
پنهان‌کاری و جعل مسیر حرکت کشتی‌ها
بر اساس داده‌های سازمان غیردولتی «گلوبال فیشینگ واچ»، کشتی‌های بیمه‌شده از سوی مریتایم میوچوال بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ دست‌کم ۲۷۴ بار سامانه موقعیت‌یاب خود را خاموش کرده یا داده‌های جعلی ارسال کرده‌اند.
این روش به «اسپوفینگ» معروف است و برای پنهان کردن مسیر واقعی کشتی‌ها به کار می‌رود.
بیورن برگمن، تحلیل‌گر این سازمان، گفت: «عجیب است شرکتی از کشوری که با تحریم‌های آمریکا و اروپا همکاری دارد، این همه کشتی را بیمه می‌کند که موقعیت خود را جعل می‌کنند.»
آغاز تحقیقات بین‌المللی
اکتبر ۲۰۲۴، ایمیلی از یکی از فعالان صنعت دریانوردی نیوزیلند به رییس بانک مرکزی این کشور رسید و در آن از مقام ناظر خواسته شد درباره فعالیت شرکت مریتایم میوچوال تحقیق کند، زیرا «از نام نیوزیلند برای ایجاد ظاهر آبرومند سوءاستفاده می‌کند».
به دنبال این هشدار، بانک مرکزی و چند نهاد دولتی تحقیق مشترکی را آغاز کردند.
به گفته یک منبع آگاه، این تحقیقات در همکاری با استرالیا، بریتانیا و آمریکا انجام شده و می‌شود و محور آن بررسی «احتمال نقض تحریم‌ها، کوتاهی در پیشگیری از تامین مالی تروریسم و معرفی گمراه‌کننده شرکت به‌عنوان بیمه‌گر رسمی در نیوزیلند» است.
نیوزیلند در اکتبر جاری تحریم‌هایی علیه تهران اعمال کرد که از شرکت‌ها می‌خواهد در هرگونه همکاری با ایران، به‌ویژه در بخش انرژی، «هوشیاری کامل» داشته باشند.
وزارت خارجه نیوزیلند تایید کرد نهادهای دولتی با مریتایم میوچوال درباره «مسائل نظارتی» در تماس هستند.
وزارت خزانه‌داری بریتانیا از ارائه اطلاعات درباره پایبندی این شرکت به تحریم‌های تهران و مسکو خودداری کرد و گفت انتشار چنین اطلاعاتی می‌تواند به روابط بین‌المللی لندن آسیب بزند و «به افراد دارای نیت مجرمانه در دور زدن تحریم‌ها کمک کند».
مریتایم میوچوال هرگونه نقض قوانین بین‌المللی را رد کرد و گفت تحت «استانداردهای سختگیرانه انطباق» فعالیت می‌کند.
با این حال بر اساس یافته‌های رویترز، بیمه‌های این شرکت سال‌هاست نقشی اساسی در فعالیت ناوگان سایه ایفا و در عمل به جمهوری اسلامی و روسیه کمک کرده است تا از دل تحریم‌ها، نفت خود را روانه بازار جهانی کنند.
در ماه‌های گذشته تمرکز بر تحریم شبکه‌های مرتبط با فروش نفت تحریمی جمهوری اسلامی شدت بیشتری گرفته است.
از اواخر تیر تا اواخر مرداد، اتحادیه اروپا، آمریکا و بریتانیا، حسین شمخانی، فرزند علی شمخانی، چهره برجسته سیاسی در جمهوری اسلامی و بخشی از «امپراتوری عظیم کشتیرانی» وابسته به او را تحریم کردند.
