محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در مصاحبه با رویترز در پاسخ به سوالی در مورد افزایش فشار بین‌المللی برای خلع سلاح نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی در منطقه از جمله حزب‌الله، گفت که وضعیت عراق با لبنان متفاوت است.
او گفت که دولت در حال بررسی چارچوبی است که گروه‌های مسلح غیرقانونی سلاح‌های خود را تحویل دهند، اما این روند باید همزمان با پایان ماموریت نظامی ائتلاف بین‌المللی انجام شود.
نخست وزیر عراق افزود: «در کشور ما نهادهای دولتی در مورد جنگ و صلح تصمیم می‌گیرند و هیچ طرفی نمی‌تواند عراق را به جنگ یا درگیری بکشاند.»
نیوزویک با اشاره به سخنان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در خصوص اختلاف ذاتی با آمریکا نوشت: «این موضع‌گیری نشان‌دهنده تداوم بن‌بست میان تهران و واشینگتن است، بن‌بستی که پیامدهایی جهانی دارد و بر بازار نفت، امنیت منطقه و توازن قدرت در خاورمیانه تاثیر می‌گذارد.»
این نشریه افزود: «در پی درگیری‌های اخیر از جمله حملات اسرائیل به اهدافی در ایران و حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای، تنش‌ها بیش از پیش بالا گرفته و تلاش‌های دیپلماتیک بارها بی‌نتیجه مانده است.»
به نوشته این نشریه، خامنه‌ای با رد هرگونه همکاری، تاکید کرده بدون تغییرات بنیادی در سیاست‌های آمریکا، کاهش تنش‌ها بعید است و احتمال بی‌ثباتی بیشتر در منطقه وجود دارد و و در صورت توقف روند دیپلماسی، احتمال درگیری نظامی دوباره در منطقه وجود دارد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، گفت ذخایر اورانیوم با غنای بالا زیر آوار مدفون است و بار دیگر تاکید کرد تهران با دولت دونالد ترامپ درباره غنی‌سازی صفر و توان موشکی مذاکره نخواهد کرد.
عراقچی در مصاحبه با شبکه الجزیره که مشروح آن دوشنبه ۱۲ آبان منتشر شد، اعلام کرد جمهوری اسلامی برای «مذاکرات عادلانه و از موضع برابر و براساس قاعده برد-برد و منافع متقابل» کاملا آماده است.
او افزود: «از نظر من توافق در موضوع هسته‌ای کاملا امکان‌پذیر است و هیچ لکنتی وجود ندارد... موضع مذاکره هم فقط هسته‌ای است.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسش خبرنگار الجزیره درباره شروط چهارگانه آمریکا مبنی بر مذاکره مستقیم، توقف کامل غنی‌سازی، محدودسازی برنامه موشکی و قطع حمایت‌ها از گروه‌های نیابتی در منطقه، آنها را «غیرعاقلانه و غیرعادلانه» خواند.
در روزهای گذشته گزارش‌هایی در برخی رسانه‌های خارجی مبنی بر پیام واشینگتن به تهران برای از سرگیری مذاکرات منتشر شده است.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت مسعود پزشکیان، ۱۱ آبان بدون اشاره به نام هیچ کشوری تایید کرد وزارت خارجه جمهوری اسلامی پیام‌هایی را درباره مذاکرات دریافت کرده است.
عراقچی در مصاحبه با الجزیره با اشاره به شروط مذاکره گفت: «غنی‌سازی صفر امکان ندارد... چیزی که آنها در جنگ به دست نیاوردند، در مذاکره هم نمی‌توانند به دست بیاورند... ما در مورد توان موشکی خودمان با هیچ‌کس مذاکره نمی‌کنیم؛ هیچ انسان عاقلی خودش را خلع سلاح نمی‌کند.»
ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی زیر آوار مدفون است
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره محل نگهداری ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد گفت: «آنها در همان جایی هستند که قبل از حمله قرار داشتند. از قبل جنگ ما به آنها دست نزده‌ایم.»
او اضافه کرد: «بیشتر آنها یا بهتر است بگوییم تقریبا همه آنها زیر آوار هستند و ما قصدی برای خارج کردن آنها از زیر آوار نداریم تا زمانی که شرایطش مهیا شود.»
جمهوری اسلامی بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا در اختیار دارد که پس از حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص سرنوشت آنها مطرح شده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۲۷ مهر اعلام کرد جمهوری اسلامی عمده ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را در تاسیسات هسته‌ای اصفهان، فردو و نطنز نگهداری می‌کند که بازرسان آژانس اجازه دسترسی به آنها را ندارند.
او بعدتر و در هفتم آبان هشدار داد بازرسان آژانس در اطراف محل‌های نگهداری ذخایر اورانیوم شاهد تحرکاتی بوده‌اند.
عراقچی در مصاحبه با الجزیره گفت هنوز مشخص نیست از مجموع ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده، چه میزان سالم مانده و چه مقدار از بین رفته است، زیرا تا زمانی که ذخایر از زیر آوار بیرون کشیده نشوند، امکان ارزیابی وجود ندارد.
عراقچی همچنین میزان خسارات حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی را «زیاد» خواند و افزود ساختمان‌ها، تجهیزات و ماشین‌آلات در جریان این حملات از بین رفتند.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشتر هشدار داده بود در صورت تصمیم جمهوری اسلامی برای نظامی‌سازی برنامه هسته‌ای خود، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران می‌تواند برای ساخت حدود ۱۰ بمب اتمی کافی باشد.
میدل‌ایست فروم، اندیشکده مستقر در ایالات متحده، در مقاله‌ای تازه نوشت که جنگ ۱۲روزه از هم گسیختگی استراتژیک جمهوری اسلامی را سرعت داد، به افزایش سرکوب داخلی، چرخش حکومت به سوی ملی‌گرایی و بازسازی نهادی انجامید و همزمان حکومت را در برابر بحران‌های آینده آسیب‌پذیرتر کرد.
این مقاله، جنگ ۱۲روزه میان جمهوری اسلامی با اسرائیل و آمریکا را برخلاف تبلیغات رسمی حکومت ایران «یک شکست تحقیرآمیز» خوانده که «ضعف‌های ساختاری جمهوری اسلامی به‌ویژه سپاه پاسداران» را آشکار کرد.
سعید گلکار، پژوهشگر میهمان در مرکز «دموکراسی، توسعه و حاکمیت قانون» دانشگاه استفورد و دانشیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تنسی، علت این شکست را «ماهیت ایدئولوژیک نظام» خوانده و آن را شکلی از «زوال عقلانیت» توصیف کرده است.
بخش مفصلی از این مقاله به پیامدهای جنگ ۱۲روزه می‌پردازد؛ پیامدهایی که از نظر نویسنده ساختار سیاسی و ایدئولوژی جمهوری اسلامی را دگرگون کرد و اثری عمیق بر آینده این حکومت گذاشت.
از نظر نویسنده بزرگ‌ترین پیامد «تخریب زیرساخت‌های نظامی و هسته‌ای» و فروپاشی سیاست جمهوری اسلامی برای «رهبری محور مقاومت و ایفای نقش ام‌القرای جهان اسلام» بود.
«فرسایش اقتدار علی خامنه‌ای» و به دنبال آن «تمرکززدایی در تصمیم‌گیری»، «بازگشتن چهره‌های حذف‌شده» به‌ویژه «عملگرایان» به عرصه قدرت، «تشکیل شورای دفاع ملی»، «تحریک احساسات ملی‌گرایانه» برای بازیابی مشروعیت از دست‌رفته و «شدت گرفتن سرکوب داخلی» پیامدهای مهم دیگری است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.
بازگشت نخبگان سیاسی، اما نه همه آنها
در بخشی از این مقاله می‌خوانیم که هرچند خامنه‌ای پس از جنگ برای جلوگیری از فروپاشی درونی نظام چهره‌های حذف‌شده ای مانند علی لاریجانی را به مرکز قدرت بازگرداند و مرگ بسیاری از فرماندهانش، از جمله حسین سلامی، چاره‌ای جز بازگشت عملگرایان به هسته قدرت برای او باقی نگذاشت، اما در ادامه، واکنش‌های قوه قضائیه و سپاه به این تغییرات سبب شد «امید به اصلاح ساختاری در برابر سلطه تندروها» به ناامیدی بینجامد.
چرخش به سوی ملی‌گرایی
نویسنده با اشاره به کارزار تبلیغاتی سپاه پاسداران با بهره‌گیری از اسطوره آرش کمانگیر و پیوند زدن این اسطوره با مفهوم «پرتاب موشک به سوی اسرائیل»، بر این باور است که تلاش‌های این نهاد و شخص خامنه‌ای که خود را مدافع «افتخار ملی» جلوه داد، سبب «تضعیف هویت انقلابی» شد و شکاف میان «تبلیغات و واقعیت» را بیش از پیش برای مردم آشکار کرد.
سه سناریو پیش روی جمهوری اسلامی
گلکار که در این مقاله میان جمهوری اسلامی و ایران به عنوان پیکره‌ای مجزا از حکومت تفکیک قائل شده، بر این باور است که در این «نقطه سرنوشت‌ساز» سه سناریو پیش روی «جمهوری اسلامی» قرار دارد:
سناریو اول، اصلاحات تاکتیکی محدود و پیش بردن راهبرد «بقا از طریق تشدید سرکوب و انتظار برای تغییر دولت‌های آمریکا و اسرائیل» از سوی خامنه‌ای است.
در حالت دوم حکومت با تداوم سرکوب و فریبِ اجتماعی قدرت خود را حفظ می‌کند، اما ناتوان از اصلاح ساختاری است و با بی‌نتیجه ماندن مذاکرات، انزوای سیاسی و اقتصادی عمیق‌تر می‌شود.
سناریو سوم نیز دور دیگری از حملات اسرائیل و آمریکا به ایران و شورش‌های داخلی است که از نظر نویسنده احتمال وقوع آن نسبت به دو گزینه دیگر کمتر است و رخداد آن در صورتی محتمل خواهد بود که «انسجام نخبگان» جمهوری اسلامی از هم بپاشد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، گفت که محور ایران «ضربه عظیمی» خورده و کشورش در بسیاری از نقاط آن را درهم شکسته است. او تاکید کرد اسرائیل تلاش می‌کند امکان بازسازی این محور را در جبهه‌های مختلف سلب کند.
نخست وزیر اسرائیل یکشنبه ۱۱ آبان در آغاز نشست هیئت دولت اضافه کرد اسرائیل در چهار کانون فعالیت می‌کند که عبارت‌اند از تلاش برای بازگرداندن گروگان‌ها، از بین بردن حماس در غزه، دفاع از نیروهای اسرائیل و ضربه زدن به کسانی که قصد آسیب به آنها را دارند و نهایتا خلع سلاح حماس و عاری‌سازی غزه از سلاح.
او با اشاره به حملات حوثی‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی در یمن گفت: «تهدید حوثی‌ها یک موضوع کوچک به نظر می‌رسد، اما یک تهدید بسیار بزرگ هماهنگ با ایران است. حوثی‌ها توانایی تولید موشک‌های بالستیک را دارند و این مسئله می‌تواند با گذشت زمان توسعه یابد.»
اندکی پس از حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس علیه اسرائیل، حوثی‌ها اعلام کردند که برای همبستگی با فلسطین، کشتی‌رانی در آب‌های یمن را هدف قرار خواهند داد.
اواخر مهرماه، اندیشکده استیمسون، فعال در حوزه روابط و امنیت بین‌الملل، در تحلیلی نوشت که در پی صلح غزه جمهوری اسلامی پشتیبانی تسلیحاتی خود به حوثی‌های یمن را افزایش داده و این گروه احتمالا از ظرفیت نظامی خود علیه اسرائیل استفاده خواهد کرد.
خلع سلاح حماس
نتانیاهو درباره خلع سلاح حماس و نوار غزه گفت این اصلی است که اسرائیل از آن حمایت می‌کند و با دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا در مورد آن توافق دارند.
او افزود: «ما بر اساس یک چارچوب روشن عمل می‌کنیم. البته اگر این کار از طریق یک راه انجام نشود، از طریق راه دوم انجام خواهد شد و همه می‌دانند راه دوم چیست و چه کسی آن را انجام خواهد داد.»
رییس‌جمهوری آمریکا ۲۷ مهر در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌نیوز هشدار داد اگر حماس به تعهد خود برای خلع سلاح عمل نکند، آمریکا دست به اقدام خواهد زد.
ترامپ در ادامه گفت که هدف دولت او «پایان دادن به تهدیدهای امنیتی در منطقه از طریق خلع سلاح کامل حماس» است، اما این روند باید با همکاری سایر طرف‌ها پیش برود.
ترامپ پیش از آن در جریان دیدارش با رییس‌جمهور آرژانتین، گفته بود: «حماس باید خلع‌سلاح شود؛ در غیر این صورت ما آن را خلع‌سلاح خواهیم کرد و این کار سریع و شاید به‌صورت خشونت‌آمیز انجام شود.»
حزب‌الله در حال تحمل ضربات است
نخست وزیر اسرائیل همچنین به ضربات کشورش به حزب‌الله لبنان هم اشاره کرد.
او افزود حزب‌الله تلاش می‌کند تا مسلح شود و بهبود یابد و اسرائیل انتظار دارد دولت لبنان کاری را که متعهد شده یعنی خلع سلاح حزب‌الله را انجام دهد.
نتانیاهو گفت: «بدیهی است که ما حق دفاع از خود را طبق شرایط آتش‌بس اجرا خواهیم کرد. ما اجازه نخواهیم داد لبنان تبدیل به جبهه جدیدی علیه ما شود و تا جایی که لازم باشد اقدام خواهیم کرد.»
اسرائیل و لبنان آذرماه ۱۴۰۳ برای برقراری آتش‌بس و اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد به توافق دست یافتند. اما حملات اسرائیل در آن سوی مرز به صورت پراکنده ادامه داشته است.
طبق آتش‌بسی که به بیش از یک سال خصومت بین اسرائیل و حزب‌الله پایان داد، لبنان موافقت کرد که فقط نیروهای امنیتی دولتی باید در این کشور سلاح حمل کنند و این به معنای خلع سلاح کامل حزب‌الله خواهد بود.
حزب‌الله که زمانی حزب سیاسی غالب در لبنان بود، در جنگ سال گذشته اسرائیل که منجر به کشته شدن هزاران جنگجو و حسن نصرالله، رهبر دیرینه‌اش شد، به شدت تضعیف شد. این گروه به آتش‌بس متعهد شده و با توقیف انبارهای تسلیحات بدون محافظ در جنوب لبنان مخالفت نکرده و از زمان آتش‌بس راکت یا تسلیحات دیگری به سمت اسرائیل شلیک نکرده است.
با این حال، اصرار دارد که خلع سلاح فقط در مورد جنوب لبنان اعمال می‌شود و به طور ضمنی اشاره کرده که در صورت اقدام دولت علیه این گروه، ممکن است درگیری ایجاد شود.
نتانیاهو در پایان سخنانش گفت: «ما همچنان با محوری در حال مبارزه هستیم که با وجود شکسته شدن و ضربه خوردن، سعی در تجدید برنامه‌های خود برای نابودی اسرائیل دارد. ما توانایی انجام این کار را از آنها سلب خواهیم کرد.»
رسانه‌های اسرائیل از صدور کیفرخواست علیه یوسف عین‌الی، مرد جوان ۲۳ ساله، به اتهام ارسال عکس‌ها و اطلاعات هتل‌های منطقه بحرالمیت (دریای مرده) و مناطق توریستی اسرائیل به ماموران امنیتی جمهوری اسلامی خبر دادند.
بنا بر این گزارش‌ها، ماموران امنیتی جمهوری اسلامی همچنین از عین‌الی خواسته بودند اطلاعاتی را در مورد ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، کسب کند، اما مشخص نیست که او این اقدام را انجام داده است.
ماموران امنیتی جمهوری اسلامی از این مرد جوان خواسته بودند در مورد گروه‌های تبهکار در اسرائیل و برخی سربازان ارتش اسرائیل اطلاعات جمع‌آوری کند.
او از اواخر سال ۲۰۲۴ با ماموران ایرانی در تماس بوده و در ازای دریافت پول برای آنها جاسوسی می‌کرده است.
به نوشته رسانه‌ها، ماموران جمهوری اسلامی تلاش کردند عین‌الی را متقاعد کنند تا یک نارنجک در خانه‌ای بیندازد، خودرو آتش بزند و از پایگاه‌های ارتش عکس بگیرد.
ماه گذشته نیز، پلیس اسرائیل و سازمان امنیت داخلی (شین‌بت) در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند دو اسرائیلی که مظنون به جاسوسی برای جمهوری اسلامی هستند در ماه‌های اخیر بازداشت شدند و کیفرخواستی علیه آنها را آماده شده است.
این دو نفر بخشی از مجموعه‌ای از ده‌ها اسرائیلی بودند که طی دو سال گذشته به اتهام جاسوسی برای جمهوری اسلامی بازداشت و محاکمه شده‌اند.
پیشتر نیز یعقوب پرل، شهروند دوتابعیتی آمریکایی-اسرائیلی، به جاسوسی برای تهران متهم شد.
او متهم است که مقامات بلندپایه اسرائیلی از جمله هرتزی هالوی رییس سابق ستاد ارتش، و بن‌گویر را تحت نظر قرار داده است.
یک هفته پیش از آن نیز دادگاه منطقه‌ای اورشلیم الیمِلخ استرن، طلبه ۲۲ ساله حریدی از بیت‌شمش را به جاسوسی برای جمهوری اسلامی محکوم کرد.
طبق گزارش‌ها، طی دو سال اخیر حکومت ایران از طریق شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تلگرام، موفق شده تعدادی از شهروندان عادی اسرائیل را برای ماموریت‌های اطلاعاتی و حتی طرح‌های ترور جذب کند.
این روند که به گفته شین‌بت، پس از حمله ۷ اکتبر حماس شدت گرفته است، بخشی تازه از جنگ پنهان ایران و اسرائیل است که دهه‌هاست ادامه دارد.
افزایش شمار این افراد باعث شده اسرائیل بخشی جدید در زندان دامون حيفا را به آنها اختصاص دهد.
