روزنامه اسرائیل‌هیوم در تحلیلی با اشاره به بحران آب در ایران و همچنین نارضایتی از حکومت به اعتراض دو مخالف جمهوری اسلامی در متروی تهران و با لباس ارتش نوشت این اقدام‌ها ظهور «سرکشی علیه حکومت از درون بدنه نظامی و امنیتی» و «شکاف در قلب دستگاه امنیتی» است.
این روزنامه نوشت که این امکان که حکومت نتواند آب مورد نیاز ساکنان خود را تامین کند این سوال را مطرح می‌کند: آیا حکومتی که توان تامین یک نیاز حیاتی را ندارد می‌تواند دوام بیاورد؟ در ادامه اشاره شده که برخی تحلیلگران می‌گویند حکومتی که زمین زیر پای خود را لرزان می‌بیند، ممکن است «فرار به جلو» کند و برای متحد کردن مردم خشمگین، یک رویارویی یا جنگ خارجی به‌راه بیندازد.
اسرائیل‌هیوم در ادامه اشاره کرد ترکیب «مرگبار» بحران‌های داخلی (آب و اقتصاد) و فراخوان‌های اعتراض از درون ارتش نشان می‌دهد جمهوری اسلامی در نقطه تصمیم قرار گرفته است؛ «نقطه‌ای که در آن یک خیزش گسترده دیگر سناریویی نظری نیست، بلکه احتمالی واقعی است که هر روز تقویت می‌شود.»
مدیر کشتی گفت: «ما خانواده‌های آن‌ها را مطلع کرده‌ایم و کشتی اکنون آزاد است تا فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد.»
مقام‌های جمهوری اسلامی پیش از این تایید کردند که سپاه پاسداران این نفتکش با پرچم جزایر مارشال را به‌دلیل «تخلفات مربوط به محموله» توقیف کرده است.
روابط عمومی نیروی دریایی سپاه اعلام کرده بود این نفتکش حامل ۳۰ هزار تن محموله مواد پتروشیمی به مقصد سنگاپور بوده که با دستور قضایی توقیف شده است.
فرماندهی مرکزی ایالات متحده، سنتکام پیشتر گفت توقیف نفتکش تالارا از سوی نیروهای سپاه پاسداران، «نقض آشکار قوانین بین‌المللی» است.
سنتکام با بیان این‌که نیروهای سپاه پاسداران با بالگرد وارد نفتکش تالارا شدند و آن را به آب‌های سرزمینی ایران منتقل کردند، تاکید کرد: «از ایران می‌خواهیم مبنای حقوقی این اقدام را برای جامعه جهانی توضیح دهد. نیروهای آمریکایی همچنان هوشیار خواهند ماند و در کنار شرکا و متحدان خود برای تقویت صلح و ثبات منطقه تلاش خواهند کرد.»
آسوشیتدپرس پیشتر گزارش داده بود یک پهپاد نیروی دریایی آمریکا ساعت‌ها بر فراز منطقه‌ای که تالارا در آن بوده، گشت‌زنی می‌کرده و شاهد توقیف آن بوده است.
کلمبیا شیپ‌منجمنت ۲۴ آبان در بیانیه‌ای اعلام کرد تماس با این نفتکش حدود ساعت ۸:۲۲ به وقت محلی و در فاصله تقریبی ۲۰ مایل دریایی از ساحل خورفکان امارات متحده عربی قطع شده است.
توقیف کشتی‌ها در خلیج فارس و دریای عمان
جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته بارها اقدام به توقیف کشتی‌های خارجی در دریای عمان و خلیج فارس کرده است.
۲۵ تیر‌ماه، رییس کل دادگستری استان هرمزگان از توقیف یک نفتکش خارجی در دریای عمان به اتهام «قاچاق سوخت» خبر داد.
مجتبی قهرمانی اعلام کرد این کشتی را ابتدا «به دلیل نقص مدارک قانونی مربوط به محموله این شناور» بازرسی و سپس به اتهام «حمل دو میلیون لیتر سوخت قاچاق» توقیف کرده‌اند.
او به مالک کشتی یا پرچم کشوری که با آن در سفر بوده، اشاره‌ای نکرد.
هشت مرداد ۱۴۰۳، سپاه پاسداران از توقیف نفتکش پِرل‌جی با پرچم کشور آفریقایی توگو و بازداشت ۹ خدمه آن در آب‌های شمال خلیج فارس، حوالی میدان نفتی آرش خبر داد و کشتی را به حمل «بیش از ۷۰۰ هزار لیتر نفت قاچاق» متهم کرد.
همچنین مقام‌های جمهوری اسلامی در دهه‌های گذشته به‌طور مکرر تهدید کرده‌اند تنگه هرمز را که یکی از شریان‌های اصلی جریان انرژی جهان به شمار می‌رود، خواهند بست. موضوعی که حساسیت منطقه و جهان را نسبت به وقایع این محدوده جغرافیایی افزایش داده است.
مشاور رهبر جمهوری اسلامی در یک گفت‌وگوی اختصاصی با سی‌ان‌ان که چهارشنبه ۲۸ آبان منتشر شد، اعلام کرد جمهوری اسلامی در صورت «رفتار محترمانه» واشینگتن آماده ورود دوباره به مذاکرات است.
هم‌زمان، دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در نشست خبری مشترک با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که به واشینگتن سفر کرده، گفت جمهوری‌اسلامی به شدت خواهان دستیابی به توافق است: «ما مشغول گفتوگو با آن‌ها هستیم.»
با وجود این اظهارات ترامپ، خرازی به سی‌ان‌ان گفت که دستور کار گفتوگو باید از پیش تعیین شود تا روند و محتوای مذاکرات روشن باشد و تعامل دو طرف بر پایه «احترام متقابل و جایگاه برابر» انجام گیرد.
او افزود: «متاسفانه رییس‌جمهوری آمریکا به گفت‌وگوی دیپلماتیک اعتقاد ندارد و ترجیح می‌دهد برای رسیدن به اهدافش از زور استفاده کند.»
این مقام جمهوری اسلامی تاکید کرد که ایران غنی‌سازی اورانیوم را برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و مصارف پزشکی ادامه خواهد داد و برنامه موشکی تهران که آن را «در حال گسترش» توصیف کرد، بخشی از مذاکرات نخواهد بود.
به گفته خرازی، محور «گفت‌وگوی احتمالی» با واشینگتن «فقط موضوع هسته‌ای» است.
خبرگزاری رویترز پنجم اردیبهشت به نقل از یک مقام ایرانی مطلع از مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا گزارش داد این مذاکرات تنها محدود به برنامه هسته‌ای تهران نیست و شامل برنامه موشکی جمهوری اسلامی نیز می‌شود.
توقف مذاکرات هم‌زمان با حملات اسرائیل و آمریکا
اسرائیل ۲۳ خرداد ماه زمانی که تهران و واشینگتن در میانه مذاکرات برای حل اختلافات بودند، حمله غافلگیرانه‌ای به ایران انجام داد و در ادامه آمریکا نیز وارد این نبرد شد و سه سایت هسته‌ای ایران در فردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار داد؛ نخستین حمله مستقیم آمریکا در داخل خاک ایران.
خرازی گفت حدود پنج ماه پس از این حملات، هنوز میزان خسارت وارده به تاسیسات هسته‌ای ارزیابی نشده است.
پیشتر سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، به سی‌ان‌ان گفت با وجود آسیب شدید به «زیرساخت‌ها، ماشین‌آلات» و «ساختمان‌ها»، برنامه هسته‌ای ایران همچنان «دست‌نخورده» است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم اعلام کرد که «در حال حاضر» غنی‌سازی در ایران متوقف شده، چون تاسیسات هسته‌ای هدف قرار گرفته‌اند.
در گفت‌وگوهای تابستان گذشته با آمریکا، واشینگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی بود، اما تهران بر ادامه غنی‌سازی داخلی تا سطحی که قابلیت استفاده در جنگ‌افزار هسته‌ای را نداشته باشد، اصرار داشت.
خرازی در ادامه گفت موضوع مذاکرات احتمالی نه اصل غنی‌سازی بلکه «درجه غنی‌سازی» خواهد بود.
آمادگی برای درگیری و باز شدن دوباره مسیر یک توافق
رییس شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال بروز رویارویی نظامی دیگری با آمریکا یا اسرائیل، گفت «همه چیز ممکن است»، اما ایران برای چنین شرایطی «آماده» است.
شبکه آمریکایی سی‌ان‌ان پیش از این گزارش داده بود واشینگتن در جریان مذاکرات با تهران پیشنهادی ارائه کرده بود که بر اساس آن در برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران سرمایه‌گذاری کند و به کنسرسیومی بپیوندد که قرار بود برای مدت نامشخصی بر غنی‌سازی اورانیوم با غنای پایین در داخل ایران نظارت کند.
انتظار می‌رفت این کنسرسیوم شامل چند کشور خاورمیانه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.
مقام‌های ایرانی در آن دوره نسبت به اصل این ایده «باز» بودند، اما بر حفظ کنترل ظرفیت غنی‌سازی تاکید داشتند.
خرازی در پاسخ به پرسشی درباره امکان دستیابی ایران و آمریکا به تفاهمی درباره برنامه هسته‌ای، از جمله درباره کنسرسیوم احتمالی، گفت: «فکر می‌کنم بله.»
او افزود اگر «مذاکرات واقعی» میان دو کشور شکل بگیرد، سازوکارهایی وجود دارد که هم ادامه غنی‌سازی ایران را تضمین کند و هم دیگران را مطمئن سازد که تهران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست.
در پایان این مصاحبه، خرازی در پیامی خطاب به ترامپ گفت: «با رویکرد مثبت نسبت به ایران شروع کنید. اگر رویکرد مثبت باشد، قطعا رفتار متقابل نیز مثبت خواهد بود. اما برای این کار باید از هرگونه اعمال فشار علیه ایران خودداری کنند. آن را امتحان کرده‌اند و اکنون می‌دانند که این روش قابل قبول و قابل اجرا نیست.»
فایننشال‌تایمز چهارشنبه ۲۸ آبان نوشت این سفر که تا پیش از این علنی نشده بود، بخشی از تعاملات میان موسسه‌های پژوهشی نظامی روسیه و سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی جمهوری اسلامی (سپند) به شمار می‌رود.
آمریکا می‌گوید سپند به‌عنوان زیرمجموعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، برنامه تولید تسلیحات هسته‌ای تهران را هدایت می‌کند.
بر اساس اسنادی که به دست فایننشال‌تایمز رسیده، نشست دست‌اندرکاران برنامه هسته‌ای حکومت ایران و مقام‌های روسی در این سفر محرمانه را می‌توان به‌عنوان نخستین نشانه‌های آمادگی ظاهری مسکو برای همکاری با تهران در حوزه دانش بالقوه مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای ارزیابی کرد.
فایننشال‌تایمز این اسناد را از طریق بررسی سوابق شرکتی، فهرست تحریم‌ها، داده‌های افشاشده این سفر و دیگر مکاتبات راستی‌آزمایی کرده است.
طراحی سلاح هسته‌ای بدون آزمایش انفجاری
ابعاد کامل همکاری‌ها میان تهران و مسکو و سطح انتقال فناوری‌های پیشرفته با کاربرد دوگانه همچنان نامشخص است.
با این حال، جیم لامسون، تحلیلگر پیشین سازمان سیا و پژوهشگر ارشد در مرکز جیمز مارتین برای مطالعات عدم اشاعه تسلیحات اتمی، گفت شواهد حاکی از آن است که متخصصان جمهوری اسلامی سال گذشته در سفر به روسیه «در پی دستیابی به فناوری و دانش لیزری بودند که می‌تواند به آنان کمک کند بدون انجام یک آزمایش انفجاری هسته‌ای، طراحی یک سلاح هسته‌ای را مورد راستی‌آزمایی قرار دهند».
حکومت ایران بارها تاکید کرده برنامه هسته‌ای آن ماهیت «صلح‌آمیز» دارد. روسیه نیز اعلام کرده با دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای مخالف است.
فایننشال‌تایمز در ادامه گزارش خود با استناد به مدارک فاش‌شده نوشت شرکت «دماوندتک»، از شرکت‌های پوششی وابسته به سپند، در نوامبر ۲۰۲۴ ترتیبی داده بود تا گروهی از متخصصان لیزری جمهوری اسلامی از تهران راهی سن‌پترزبورگ شوند.
بر اساس این گزارش، عوامل حکومت ایران در این سفر با نمایندگان شرکت روسی «لیزر سیستمز» دیدار کردند. این شرکت روسی که در حوزه فناوری‌های دارای کاربردهای غیرنظامی و همچنین پروژه‌های محرمانه نظامی فعالیت می‌کند، در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد.
پیشتر در مردادماه، فایننشال‌تایمز از سفر هیاتی ایرانی به روسیه و بازدید از موسسه‌های علمی این کشور خبر داده بود.
در میان اعضای این هیات، علی کلوند، از عوامل مرتبط با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، به همراه چهار کارمند دیگر حضور داشتند؛ افرادی که همگی در پوشش شرکت «دماوند تک» فعالیت می‌کردند.
اعضای این گروه با گذرنامه‌های دیپلماتیک سفر کرده بودند؛ گذرنامه‌هایی که برخی از آن‌ها شماره‌های متوالی داشت و همگی در یک روز، تنها چند هفته پیش از انجام این سفر، صادر شده بودند.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایت‌های نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی نابود شده است.
با این حال، دیپلمات‌های غربی بر این باورند که این حملات هرچند خسارت‌های جدی بر جای گذاشت، اما نتوانست زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را منهدم کند و از همین رو، گمانه‌زنی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده تهران همچنان ادامه دارد.
نقش دماوندتک در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی
فایننشال‌تایمز پیشتر فاش کرده بود شرکت دماوندتک کوشیده مقادیر محدودی از چند ایزوتوپ رادیواکتیو، از جمله تریتیوم را تامین کند.
این ایزوتوپ به‌طور خاص در افزایش قدرت تخریبی کلاهک‌های هسته‌ای کاربرد دارد و به همین دلیل، صادرات آن به‌شدت محدود شده است
بنا بر اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، دماوندتک نقش کارگزار تدارکاتی را در مجموعه پژوهشی وابسته به نهادهای نظامی جمهوری اسلامی ایفا می‌کند و برای دستیابی به قطعات تحت تحریم، در جست‌وجوی تامین‌کنندگان خارجی است.
نیکول گراجوسکی، پژوهشگر برنامه سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت سفر عوامل جمهوری اسلامی به روسیه «شواهد محکمی است که نشان می‌دهد روسیه در پژوهش‌های مرتبط با سلاح هسته‌ای به ایران کمک می‌کرده و نهادهای دولتی روسیه فناوری با کاربرد دوگانه و دانش مرتبط را [در اختیار تهران] می‌دادند».
سفر یک پژوهشگر نظامی روسیه به ایران
نشریه فایننشال‌تایمز در ادامه نوشت اندری ساوین، پژوهشگر شرکت لیزر سیستمز، فوریه ۲۰۲۵ راهی تهران شد و با نمایندگان دماوندتک و مقام‌های مرتبط با سپند ملاقات کرد.
ساوین استاد دانشگاه دولتی فنی بالتیک است که از مهم‌ترین دانشگاه‌های فنی و نظامی روسیه به شمار می‌رود.
اطلاعات درج‌شده در وب‌سایت شرکت نشان می‌دهد لیزر سیستمز از سرویس امنیت فدرال روسیه (اف‌اس‌بی) اجازه فعالیت در پروژه‌های مرتبط با امور محرمانه دولتی را دریافت کرده و علاوه بر آن، مجوز توسعه تسلیحات را تحت نظارت میدانی و مستقیم وزارت دفاع روسیه در اختیار دارد.
