کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی، در گفتوگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان گفت تهران آماده از سرگیری گفت‌وگوهای هسته‌ای با آمریکاست. او اما تاکید کرد ایران از شروطی که پیش از حملات آمریکا و اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه تعیین کرده بود، عقب‌نشینی نخواهد کرد.
فایننشال‌تایمز چهارشنبه ۲۸ آبان نوشت این سفر که تا پیش از این علنی نشده بود، بخشی از تعاملات میان موسسه‌های پژوهشی نظامی روسیه و سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی جمهوری اسلامی (سپند) به شمار می‌رود.
آمریکا می‌گوید سپند به‌عنوان زیرمجموعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، برنامه تولید تسلیحات هسته‌ای تهران را هدایت می‌کند.
بر اساس اسنادی که به دست فایننشال‌تایمز رسیده، نشست دست‌اندرکاران برنامه هسته‌ای حکومت ایران و مقام‌های روسی در این سفر محرمانه را می‌توان به‌عنوان نخستین نشانه‌های آمادگی ظاهری مسکو برای همکاری با تهران در حوزه دانش بالقوه مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای ارزیابی کرد.
فایننشال‌تایمز این اسناد را از طریق بررسی سوابق شرکتی، فهرست تحریم‌ها، داده‌های افشاشده این سفر و دیگر مکاتبات راستی‌آزمایی کرده است.
طراحی سلاح هسته‌ای بدون آزمایش انفجاری
ابعاد کامل همکاری‌ها میان تهران و مسکو و سطح انتقال فناوری‌های پیشرفته با کاربرد دوگانه همچنان نامشخص است.
با این حال، جیم لامسون، تحلیلگر پیشین سازمان سیا و پژوهشگر ارشد در مرکز جیمز مارتین برای مطالعات عدم اشاعه تسلیحات اتمی، گفت شواهد حاکی از آن است که متخصصان جمهوری اسلامی سال گذشته در سفر به روسیه «در پی دستیابی به فناوری و دانش لیزری بودند که می‌تواند به آنان کمک کند بدون انجام یک آزمایش انفجاری هسته‌ای، طراحی یک سلاح هسته‌ای را مورد راستی‌آزمایی قرار دهند».
حکومت ایران بارها تاکید کرده برنامه هسته‌ای آن ماهیت «صلح‌آمیز» دارد. روسیه نیز اعلام کرده با دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای مخالف است.
فایننشال‌تایمز در ادامه گزارش خود با استناد به مدارک فاش‌شده نوشت شرکت «دماوندتک»، از شرکت‌های پوششی وابسته به سپند، در نوامبر ۲۰۲۴ ترتیبی داده بود تا گروهی از متخصصان لیزری جمهوری اسلامی از تهران راهی سن‌پترزبورگ شوند.
بر اساس این گزارش، عوامل حکومت ایران در این سفر با نمایندگان شرکت روسی «لیزر سیستمز» دیدار کردند. این شرکت روسی که در حوزه فناوری‌های دارای کاربردهای غیرنظامی و همچنین پروژه‌های محرمانه نظامی فعالیت می‌کند، در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد.
پیش‌تر در مردادماه، فایننشال‌تایمز از سفر هیاتی ایرانی به روسیه و بازدید از موسسه‌های علمی این کشور خبر داده بود.
در میان اعضای این هیات، علی کلوند، از عوامل مرتبط با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، به همراه چهار کارمند دیگر حضور داشتند؛ افرادی که همگی در پوشش شرکت «دماوند تک» فعالیت می‌کردند.
اعضای این گروه با گذرنامه‌های دیپلماتیک سفر کرده بودند؛ گذرنامه‌هایی که برخی از آن‌ها شماره‌های متوالی داشت و همگی در یک روز، تنها چند هفته پیش از انجام این سفر، صادر شده بودند.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایت‌های نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی نابود شده است.
با این حال، دیپلمات‌های غربی بر این باورند که این حملات هرچند خسارت‌های جدی بر جای گذاشت، اما نتوانست زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را منهدم کند و از همین رو، گمانه‌زنی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده تهران همچنان ادامه دارد.
نقش دماوندتک در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی
فایننشال‌تایمز پیش‌تر فاش کرده بود شرکت دماوندتک کوشیده مقادیر محدودی از چند ایزوتوپ رادیواکتیو، از جمله تریتیوم را تامین کند.
این ایزوتوپ به‌طور خاص در افزایش قدرت تخریبی کلاهک‌های هسته‌ای کاربرد دارد و به همین دلیل، صادرات آن به‌شدت محدود شده است
بنا بر اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، دماوندتک نقش کارگزار تدارکاتی را در مجموعه پژوهشی وابسته به نهادهای نظامی جمهوری اسلامی ایفا می‌کند و برای دستیابی به قطعات تحت تحریم، در جست‌وجوی تامین‌کنندگان خارجی است.
نیکول گراجوسکی، پژوهشگر برنامه سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت سفر عوامل جمهوری اسلامی به روسیه «شواهد محکمی است که نشان می‌دهد روسیه در پژوهش‌های مرتبط با سلاح هسته‌ای به ایران کمک می‌کرده و نهادهای دولتی روسیه فناوری با کاربرد دوگانه و دانش مرتبط را [در اختیار تهران] می‌دادند».
سفر یک پژوهشگر نظامی روسیه به ایران
نشریه فایننشال‌تایمز در ادامه نوشت اندری ساوین، پژوهشگر شرکت لیزر سیستمز، فوریه ۲۰۲۵ راهی تهران شد و با نمایندگان دماوندتک و مقام‌های مرتبط با سپند ملاقات کرد.
ساوین استاد دانشگاه دولتی فنی بالتیک است که از مهم‌ترین دانشگاه‌های فنی و نظامی روسیه به شمار می‌رود.
اطلاعات درج‌شده در وب‌سایت شرکت نشان می‌دهد لیزر سیستمز از سرویس امنیت فدرال روسیه (اف‌اس‌بی) اجازه فعالیت در پروژه‌های مرتبط با امور محرمانه دولتی را دریافت کرده و علاوه بر آن، مجوز توسعه تسلیحات را تحت نظارت میدانی و مستقیم وزارت دفاع روسیه در اختیار دارد.
این روزنامه افزود اعضای سپاه پاسداران و چند نهاد امنیتی کلیدی، فرماندهان و چهرههای ارشد در حال رویارویی با یکدیگر هستند.
به نوشته تلگراف، ترس فزایندهای در میان مقام‌های ایرانی و محافل امنیتی وجود دارد که افرادی که احتمالا از سوی اسرائیل تحت فشار قرار گرفتهاند یا با اطلاعات اسرائیل همکاری کردهاند، ممکن است افراد وفادار را به‌طور نادرست به‌عنوان خائن معرفی کنند.
یک مقام ارشد جمهوری اسلامی به این روزنامه گفت: «بسیاری از مقام‌ها، از جمله در سپاه، هر کاری میکنند تا سیستم را قانع کنند کار اشتباهی نکردهاند، چون اکنون برای همه روشن است که اسرائیلیها در چند نهاد به‌شدت نفوذ کردهاند.»
مسعود پزشکیان، رییس جمهوری ایران، ۲۰ آبان خود در جلسه علنی مجلس برای «بررسی میزان اجرای برنامه هفتم توسعه و پیشرفت کشور در سال نخست»، گفت: «در جنگ ۱۲ روزه هیچ ترسی از اینکه چه اتفاقی رخ بدهد نداشتم، اما واهمه داشتم خدایی نکرده اتفاقی برای رهبری رخ بدهد. آنوقت ما با همدیگر دعوا می‌کنیم و اصلا لازم نیست اسرائیل بیاید.»
اوایل آبان هم اعلام خبر برکناری محمدرضا نقدی از معاونت سپاه پاسداران با سه ماه تاخیر، گمانه‌زنی‌ها درباره بازداشت احتمالیاش به اتهام همکاری با اسرائیل را تقویت کرد.
او سالها فرمانده اطلاعاتی در سپاه و نیروی قدس بود و قبلا دو عضو دفترش به جرم جاسوسی برای اسرائیل زندانی و اعدام شدند.
نشریه بریتانیایی ساندیتایمز در مرداد ماه در گزارشی تحقیقی فاش کرد که اسرائیل در یک سال گذشته با اجرای سلسلهای از عملیاتهای پیچیده اطلاعاتی و نظامی، توانست به عمق ساختارهای امنیتی، نظامی و هسته‌ای جمهوری اسلامی نفوذ کند و ضربات بیسابقهای به آن وارد سازد.
بر اساس این گزارش، از ترور فرماندهان حزبالله و حماس تا تخریب تجهیزات و زیرساخت‌های حیاتی در ایران، این عملیاتها به گفته مقام‌های اطلاعاتی اسرائیلی، موازنه قدرت را به نفع تلآویو تغییر دادهاند.
وب‌سایت پولیتیکو چهارشنبه ۲۸ آبان به نقل از منابع آگاه نوشت دن دریسکول، وزیر ارتش و رندی جرج، رییس ستاد ارتش آمریکا، قرار است با ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، فرماندهان ارشد نظامی و شماری از قانونگذاران این کشور دیدار کنند.
این رسانه افزود تلاش برای احیای روند صلح، بررسی راهبرد کلی اوکراین و ارزیابی نیازهای میدانی این کشور از مهم‌ترین اهداف سفر مقام‌های آمریکایی به شمار میروند.
روزنامه والاستریت ژورنال نیز خبر داد انتظار می‌رود دریسکول در تاریخی دیگر با مقام‌های روسیه نیز دیدار کند.
تاکنون کاخ سفید و پنتاگون به این گزارشها واکنشی نشان ندادهاند.
به گزارش والاستریت ژورنال، اقدام دولت دونالد ترامپ در بهکارگیری فرماندهان ارتش برای حلوفصل مناقشه اوکراین با این امید در دستور کار قرار گرفته که شاید مسکو به میانجیگری نظامی واکنش مطلوبتری نشان دهد.
روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین اسفند ۱۴۰۰ کلید زد و از آن زمان، درگیریهای مرگبار میان دو کشور ادامه داشته است. از زمان آغاز جنگ کنونی، روسیه حدود یکپنجم از خاک اوکراین را به تصرف خود درآورده است.
پیش‌تر در ۱۹ آبان، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرده بود مسکو مایل است جنگ اوکراین هرچه زودتر پایان یابد، اما روند حلوفصل این مناقشه در مقطع کنونی متوقف شده است.
سفر «غیرمعمول» مقام‌های ایالات متحده به اوکراین
خبرگزاری رویترز ۲۸ آبان نوشت از زمان آغاز دور دوم ریاستجمهوری ترامپ، سفر مقام‌های ارشد آمریکایی به کییف بسیار محدود بوده و بیشتر تماسها در کشورهای ثالث یا از طریق ارتباط تصویری انجام شده است؛ موضوعی که سفر دریسکول و جرج را «بسیار غیرمعمول» جلوه می‌دهد.
بر اساس این گزارش، سفر مقام‌های بلندپایه نظامی آمریکا به کییف در شرایطی انجام می‌شود که ارتش روسیه در حال پیشروی تدریجی در خاک اوکراین است و حملات موشکی و پهپادی خود علیه شهرها و زیرساخت‌های انرژی اوکراین را شدت بخشیده است.
پایگاه خبری اکسیوس ۲۷ آبان به نقل از مقام‌های آمریکایی و روسی گزارش داد دولت ترامپ به‌طور محرمانه و در مشورت با مسکو، در حال تدوین طرحی جدید برای پایان دادن به جنگ اوکراین است.
در سوی دیگر، متحدان غربی کییف بهدنبال راهکارهای تازهای هستند تا روند تامین تسلیحات و مهمات اوکراین را ادامه دهند.
زلنسکی نیز پیش‌تر خبر داد در چارچوب تلاشها برای احیای مذاکرات صلح با روسیه، ۲۸ آبان راهی ترکیه خواهد شد.
در همین حال، تنشها در منطقه همچنان پابرجاست و نگرانیها از گسترش دامنه درگیری افزایش یافته است.
نیروهای مسلح لهستان، از اعضای ناتو، اعلام کردند پس از حملات هوایی روسیه به مناطق غربی اوکراین در نزدیکی مرز لهستان، هواپیماهای لهستانی و متحدان این کشور صبح ۲۸ آبان برای حفظ امنیت حریم هوایی آن به پرواز درآمدند.
مشاور رهبر جمهوری اسلامی در یک گفت‌وگوی اختصاصی با سی‌ان‌ان که چهارشنبه ۲۸ آبان منتشر شد، اعلام کرد جمهوری اسلامی در صورت «رفتار محترمانه» واشینگتن آماده ورود دوباره به مذاکرات است.
هم‌زمان، دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در نشست خبری مشترک با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که به واشینگتن سفر کرده، گفت جمهوری‌اسلامی به شدت خواهان دستیابی به توافق است: «ما مشغول گفتوگو با آن‌ها هستیم.»
با وجود این اظهارات ترامپ، خرازی به سی‌ان‌ان گفت که دستور کار گفتوگو باید از پیش تعیین شود تا روند و محتوای مذاکرات روشن باشد و تعامل دو طرف بر پایه «احترام متقابل و جایگاه برابر» انجام گیرد.
او افزود: «متاسفانه رییس‌جمهوری آمریکا به گفت‌وگوی دیپلماتیک اعتقاد ندارد و ترجیح می‌دهد برای رسیدن به اهدافش از زور استفاده کند.»
این مقام جمهوری اسلامی تاکید کرد که ایران غنی‌سازی اورانیوم را برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و مصارف پزشکی ادامه خواهد داد و برنامه موشکی تهران که آن را «در حال گسترش» توصیف کرد، بخشی از مذاکرات نخواهد بود.
به گفته خرازی، محور «گفت‌وگوی احتمالی» با واشینگتن «فقط موضوع هسته‌ای» است.
خبرگزاری رویترز پنجم اردیبهشت به نقل از یک مقام ایرانی مطلع از مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا گزارش داد این مذاکرات تنها محدود به برنامه هسته‌ای تهران نیست و شامل برنامه موشکی جمهوری اسلامی نیز می‌شود.
توقف مذاکرات هم‌زمان با حملات اسرائیل و آمریکا
اسرائیل ۲۳ خرداد ماه زمانی که تهران و واشینگتن در میانه مذاکرات برای حل اختلافات بودند، حمله غافلگیرانهای به ایران انجام داد و در ادامه آمریکا نیز وارد این نبرد شد و سه سایت هسته‌ای ایران در فردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار داد؛ نخستین حمله مستقیم آمریکا در داخل خاک ایران.
خرازی گفت حدود پنج ماه پس از این حملات، هنوز میزان خسارت وارده به تاسیسات هسته‌ای ارزیابی نشده است.
پیش‌تر سعید خطیبزاده، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، به سی‌ان‌ان گفت با وجود آسیب شدید به «زیرساختها، ماشینآلات» و «ساختمانها»، برنامه هسته‌ای ایران همچنان «دستنخورده» است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم اعلام کرد که «در حال حاضر» غنی‌سازی در ایران متوقف شده، چون تاسیسات هسته‌ای هدف قرار گرفتهاند.
در گفت‌وگوهای تابستان گذشته با آمریکا، واشینگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی بود، اما تهران بر ادامه غنی‌سازی داخلی تا سطحی که قابلیت استفاده در جنگافزار هسته‌ای را نداشته باشد، اصرار داشت.
خرازی در ادامه گفت موضوع مذاکرات احتمالی نه اصل غنی‌سازی بلکه «درجه غنی‌سازی» خواهد بود.
آمادگی برای درگیری و باز شدن دوباره مسیر یک توافق
رییس شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال بروز رویارویی نظامی دیگری با آمریکا یا اسرائیل، گفت «همه چیز ممکن است»، اما ایران برای چنین شرایطی «آماده» است.
شبکه آمریکایی سی‌ان‌ان پیش از این گزارش داده بود واشینگتن در جریان مذاکرات با تهران پیشنهادی ارائه کرده بود که بر اساس آن در برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران سرمایهگذاری کند و به کنسرسیومی بپیوندد که قرار بود برای مدت نامشخصی بر غنی‌سازی اورانیوم با غنای پایین در داخل ایران نظارت کند.
انتظار میرفت این کنسرسیوم شامل چند کشور خاورمیانه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.
مقام‌های ایرانی در آن دوره نسبت به اصل این ایده «باز» بودند، اما بر حفظ کنترل ظرفیت غنی‌سازی تاکید داشتند.
خرازی در پاسخ به پرسشی درباره امکان دستیابی ایران و آمریکا به تفاهمی درباره برنامه هسته‌ای، از جمله درباره کنسرسیوم احتمالی، گفت: «فکر میکنم بله.»
او افزود اگر «مذاکرات واقعی» میان دو کشور شکل بگیرد، سازوکارهایی وجود دارد که هم ادامه غنی‌سازی ایران را تضمین کند و هم دیگران را مطمئن سازد که تهران بهدنبال سلاح هسته‌ای نیست.
در پایان این مصاحبه، خرازی در پیامی خطاب به ترامپ گفت: «با رویکرد مثبت نسبت به ایران شروع کنید. اگر رویکرد مثبت باشد، قطعا رفتار متقابل نیز مثبت خواهد بود. اما برای این کار باید از هرگونه اعمال فشار علیه ایران خودداری کنند. آن را امتحان کردهاند و اکنون میدانند که این روش قابل قبول و قابل اجرا نیست.»
