وزیر دفاع اوکراین به سربازان روسی: سلاحتان را زمین بگذارید تا عفو کامل و پاداش مالی بگیرید

مذاکرات بین هیات های اوکراین و روسیه روز دوشنبه نهم اسفند در مرز بلاروس و اوکراین برگزار شد و پس از شش ساعت پایان یافت. در همین حال میخائیل پودولیاک، مشاور رییس جمهوری اوکراین اعلام کرد که هیات‌ها برای مشورت به پایتخت‌های خود باز می‌گردند.

او توضیحی درباره نتیجه این مذاکرات نداد و اعلام کرد که طرفین تعدادی از موضوعات کلیدی را شناسایی کرده بودند که «تصمیمات خاصی» باید در مورد آنها اتخاذ شود. اعلام شده که دو کشور برای دور دوم مذاکرات برنامه‌ریزی می‌کنند.

پودولیاک برخورد طرف روسی را همچنان «به شدت مغرضانه» توصیف کرد و مذاکرات را مشکل خواند.

در همین حال ولادیمیر مدینسکی، رییس هیات روسیه، اعلام کرد که دور بعدی مذاکرات در مرز لهستان و بلاروس برگزار خواهد شد.

پیشتر رسانه‌های روسیه با انتشار فیلم‌هایی خبر دادند نشست هیات‌های دو کشور در نزدیکی مرز اوکراین در سواحل رودخانه پریپیات در منطقه گوملسکی برگزار می‌شود.

کانال تلویزیونی دولتی بلاروس هم گزارش داد که به دلایل امنیتی، مکان دقیق مذاکرات اعلام نشده است.

تعدادی از مقام‌های اوکراین و سفیر این کشور در آلمان نسبت به نتایج مذاکرات ابراز بدبینی کرده‌اند. ولودیمیر زلنسکی، رییس‌ جمهوری اوکراین نیز اعلام کرده بود که به نتایج مذاکرات خوشبین نیست اما باید اجازه داد هیات‌ها کار خود را انجام دهند.

الکسیچ رسنیکوف، وزیر دفاع اوکراین، رییس هیات مذاکره این کشور است و اوکراین خواستار آتش‌بس فوری و خروج نیروهای روسیه شده است.

همزمان با این مذاکرات، رییس‌جمهوری اوکراین درخواست این کشور را برای پیوستن به اتحادیه اروپا امضا کرد. او پیشتر از این اتحادیه خواسته بود که درخواست الحاق اوکراین را به صورت ویژه و فوری بررسی کند.

دولت آمریکا هم در چارچوب تحریم‌های جدید خود علیه مسکو، شهروندانشان را از هرگونه معامله‌ای که بانک مرکزی روسیه، صندوق ثروت ملی و وزارت دارایی این کشور در آن دخیل باشد، منع کرد.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه نهم اسفند اعلام کرد که تهاجم روسیه به اوکراین نشان می‌دهد وظیفه اتحادیه اروپا کاهش وابستگی به نفت و گاز روسیه و حرکت به سمت منابع تجدیدپذیر است.

او تاکید کرد که انتقال پول به سوئیس اکنون به الیگارش‌های روسیه کمکی نمی‌کند و این واقعا خبر خوبی است.

سوئیس در تحریم روسیه به اتحادیه اروپا پیوست و اعلام کرد که دارایی‌های مقامات و شرکت‌های تحریم‌شده را مسدود می کند. این کشور اعلام کرده که تحریم‌های مالی علیه ولادیمیر پوتین، میخائیل میشوستین، نخست وزیر و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه اجرا خواهد شد.

وزیر اقتصاد فرانسه نیز خبر داد که این کشور فهرستی از شخصیت‌های روسی وابسته به دولت برای مصادره اموال آنان تهیه کرده است.

بریتانیا هم گفت که بنادر این کشور به کشتی‌های دارای پرچم روسیه، ثبت روسیه یا در مالکیت یا تحت کنترل روسیه اجازه دسترسی نخواهند داد.

کرملین در واکنش اعلام کرد ولادیمیر پوتین پس از اعمال تحریم‌های گسترده علیه مسکو در گفت‌وگو با مقامات ارشد درباره اقتصاد، غرب را «امپراتوری دروغ» خوانده است.

روسیه همچنین در اقدامی تلافی‌جویانه پس از اعمال تحریم گسترده علیه بخش هوانوردی این کشور، خطوط هوایی ۳۶ کشور از جمله بریتانیا، آلمان، اسپانیا، ایتالیا و کانادا را از استفاده از حریم هوایی روسیه منع کرد.

به دلیل تحریم‌های هوایی علیه روسیه، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، سفرش به ژنو را لغو کرد.

روز دوشنبه همچنین رییس جمهور فرانسه در تماس تلفنی با پوتین خواستار پایان دادن به حملات به غیرنظامیان، حفظ زیرساخت‌های غیرنظامی و حفظ دسترسی به جاده‌ها در اوکراین شد.

به گزارش کرملین، پوتین در پاسخ به مکرون راه حل بحران اوکراین را «بی‌طرفی و غیرنظامی سازی این کشور (عدم پیوستن به ناتو)» و به رسمیت شناخته شدن حاکمیت روسیه بر شبه‌جزیره کریمه اعلام کرد.

روز دوشنبه همچنین دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست اضطراری مجمع عمومی درباره حمله روسیه به اوکراین گفت که ایده درگیری اتمی غیرقابل تصور است.

او اعلام کرد که موضوع اوکراین به‌لحاظ تاریخی پیچیده است و جنگی که شاهد آنیم نیز پیامد مسائل دخیل در همین موضوع پیچیده است.

با توجه به چنین اظهاراتی و در نظر گرفتن پیشینه روابط دو کشور چین و روسیه، تصور اینکه چین در حمله روسیه به اوکراین پشت این کشور را بگیرد آسان است. اما ممکن است این تصور آنچنان هم درست نباشد. برخی صاحب‌نظران در زمینه امور سیاسی می‌گویند روابط بد روسیه با غرب، همین حالا هم این کشور را به‌سوی رابطه با شرق و چین کشانده و درباره عواقب آتی ناشی از پیوند محکم دو قدرتمندترین کشور خودکامه جهان هشدار داده و آن را نگران‌کننده خوانده‌اند.

اما تشخیص موضع چین در حمله روسیه به اوکراین، آسان و مقوله‌ سفید‌وسیاه نیست و منافع و مضراتی با هم برای این کشور به دنبال دارد. چنین جنگی دست‌کم برای مدتی توجه جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا را متوجه اوکراین و روسیه خواهد کرد تا چین و تایوان و این طبیعتا به نفع چین است.

اما در یک نگاه کلی، جنگ به راه انداختن روسیه علیه اوکراین، چین را بر سر دوراهی صعب‌العبوری قرار داده است. از یک سو تیتر رسانه‌های چینی حاکی از کوبیدن بر طبل سیاست خارجه حامی‌ روسیه است. چین از اینکه بیانیه‌هایی مبهم در حمایت از روسیه صادر کند و با آن ناتو و واشینگتن رو بکوبد راضی است و از گلایه درباره خشونت غرب و خطرات جنگ سرد جدید هم دست نمی‌کشد. از سوی دیگر، به‌گفته کارشناس یک اتاق فکر در پکن «چین در نهایت به‌دنبال روابط خوب با غرب است».

اما نکته اینجاست که محرکه بنیادین جغرافیایی‌-سیاسی نهان در حمله پوتین به اوکراین، در نظر دولت چین که به «وسواس حاکمیتی» مبتلاست، مطرود است. این ایده که یک منطقه با ساکنان اقلیتی و قومی بخواهد به‌راحتی ادعای استقلال کند و استقلال آن از سوی یک قدرت برتر هسته‌ای به رسمیت شناخته شود، کابوس پکن است و چین را دائما از بابت مخالفانش در مناطقی همچون تبت، سین‌کیانگ و هنگ‌کنگ نگران می‌کند. چین خوش ندارد که دیپلماسی بین‌الملل چنین راهی را در پیش بگیرد.

چین در آن واحد نمی‌خواهد که پیوندهای راهبردی روبه‌رشد با دولت پوتین و روابط تجاری‌اش با ملل ثروتمند غربی که در موضعشان در برابر حمله روسیه به اوکراین هم‌رای و هم‌زبان شده‌اند را نابود کند.

البته تا زمانی که پوتین تا روز دوم اسفندماه، استقلال دونتسک و لوهانسک، واقع در شرق اوکراین را به رسمیت نشناخته بود، روابط چین و روسیه در حال رشد بود. چهارم فوریه ۲۰۲۲ و همزمان با آغاز المپیک زمستانی پکن، پوتین و همتای چینی‌ او شی جین پینگ، در دفاع از مواضع یکدیگر، بیانیه مشترکی در راهبرد چین-روسیه در روابط بین‌الملل منتشر کرده بودند. اگرچه پوتین در افتتاحیه المپیک زمستانی ۲۰۲۲ و در بحبوحه تحریم دیپلماتیکی مهمان افتخاری چین بود، حالا خود با حمله به اوکراین، به‌نوعی به موی دماغ چین تبدیل شده است.

خارزار حاکمیت

دولت چین می‌داند که محاسباتش با روسیه نمی‌خواند. پکن سال‌هاست که با پافشاری بر اصل «برتری حاکمیت ملی» خود را از موج انتقادات درباره وضعیت حقوق‌ بشر داخلی و همچنین درگیری عمومی در مجادلات خارجی، دور نگه داشته است.

در پنجاه‌وهشتمین کنفرانس امنیتی مونیخ و تنها چندین روز پیش از اقدام پوتین در به رسمیت شناختن دو جمهوری خودخوانده دونتسک و لوهانسک، وانگ یی، وزیر خارجه چین بر تعهد پکن به حاکمیت و تمامیت ارضی تاکید کرد و گفت که در این زمینه «اوکراین استثنا نیست».

یک کارشناس در این زمینه می‌گوید که حمله روسیه به اوکراین، اهداف رقابت‌جویانه پکن در سطح بین‌الملل را در موقعیت بسیار دشواری قرار داده است.

او افزود که چین در تلاش است تا بین سه هدف اصلی که در نظر دارد توازنی بیابد اما این‌ اهداف در کنار هم گرد نمی‌آید؛ یک رابطه راهبردی با روسیه، دوم تعهد به اصول سیاست خارجه‌ دیرپای این کشور که حول «عدم دخالت» شکل گرفته و سوم تمایل به محدودسازی «صدمات جانبی» به منافع چین در اثر آشفتگی اقتصادی و تحریم‌های ثانویه آمریکا و اتحادیه اروپا.

چین که درخواست‌های مکررش برای گفت‌وگو و خویشتنداری در بحران اوکراین به گوش کرملین فرو نرفته، نگران جانبداری آشکارا از روسیه است. پکن پیش‌تر و در به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه جدایی‌طلب آبخاز و اوستیای جنوبی در سال ۲۰۰۸ نیز دنباله‌رو مسکو نبود.

حمله روسیه به اوکراین موضوع تایوان را هم برای چین پیش کشیده است. سوال درباره تایوان یک‌ روز پس از اعلام به‌رسمیت‌شناسی دونتسک و لوهانسک، در کنفرانس خبری وزارت خارجه چین مطرح شد.

سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ گفت: «تنها یک چین در جهان وجود دارد و تایوان بخشی جدایی‌ناپذیر از قلمرو چین است». او بدون تایید این که دونباس، واقع در شرق اوکراین، باید به‌عنوان بخشی مستقل از این کشور شناخته شود، به گفتن این که «چین در حال بررسی تحولات در اوکراین است» بسنده کرد.

می‌توان گفت موضع چین درباره اوکراین همواره یکسان بوده؛ این که تاکید دائم چین بر «حاکمیت ملی» با حمایت این کشور از پوتین در تضاد خواهد بود.