با افزایش تحریم‌های غرب علیه روسیه، این کشور در آستانه نکول و ناتوانی در پرداخت به موقع بدهی‌های خود قرار دارد. کارمن راینهارت، اقتصاددان ارشد بانک جهانی، هشدار داد روسیه و متحدش بلاروس بسیار به نکول نزدیک هستند.
هفته جاری سررسید پرداخت ۱۱۷ میلیون دلار بدهی روسیه و زمانی است که مشخص می‌شود این کشور از پس پرداخت این بدهی به دلار برمی‌آید یا خیر. در حالی‌که روسیه بدهی‌های نسبت کمی دارد و سیستم مالی آن نسبت به سایر کشورها کمتر با سایر نقاط جهان یکپارچه شده است، برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که نکول قریب‌الوقوع بدهی روسیه می‌تواند تبعات غیر قابل پیش‌بینی داشته باشد.
روزنامه بریتانیایی گاردین در مقاله‌ای به مساله نکول روسیه و تاثیر آن بر اقتصاد روسیه و جهان پرداخته است.
نکول چیست؟
نکول زمانی رخ می‌دهد که وام گیرنده نتواند به موقع بدهی خود را طبق توافق بین طرفین پرداخت کند.
بانک کانادا و بانک انگلستان، که نکول‌های دولتی جهانی را بررسی می‌کنند، ارزش کل بدهی‌های دولتی را در سرتاسر جهان ۴۴۳/۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ تخمین زدند که حدود ۰/۵ درصد از بدهی عمومی جهان است.
آرژانتین، بلیز، اکوادور و سورینام دولت‌هایی هستند که اخیر نکول کرده‌اند و توانایی پرداخت بدهی‌های ارزی خود را ندارند. برخی کشورها مانند آمریکا و بریتانیا همواره خوش‌حساب بوده‌اند با این حال، هر دو در گذشته مواردی از نکول داشته‌اند؛ بریتانیا در سال ۱۶۷۲ در زمان سلطنت چارلز دوم و آمریکا در سال ۱۸۶۲ در زمان جنگ داخلی آمریکا.
روسیه در ۱۶ مارس دو سررسید پرداخت بدهی یا پرداخت سود دارد، اما یک مهلت ۳۰ روزه خواهد داشت، به این معنی که نکول به طور رسمی دست‌کم تا آوریل اتفاق نمی‌افتد.
آخرین بار چه زمانی روسیه نکول کرد؟
روسیه قبلا در طول انقلاب ۱۹۱۷ و در سال ۱۹۹۸، زمانی که اقتصاد این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ضعیف بود و هزینه‌های جنگ در چچن به این معنی بود که این کشور قادر به پرداخت بدهی‌های خود نبود، نکول کرده است. اما حتی در آن زمان، روسیه قادر بود بدهی‌های ارزی خود را پرداخت کند.
بحران موسوم به روبل باعث آسیب جدی به اقتصاد کشورهای همسایه شد و شوک بزرگی به سیستم مالی جهانی وارد کرد، از جمله زیان‌های هنگفتی برای صندوق تامین سرمایه آمریکا برای مدیریت سرمایه بلند مدت.
خطر نکول چیست؟
روسیه در سال‌های اخیر در واکنش به تحریم‌های غرب به علت الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، با وجود مازاد بودجه و کاهش اتکای خود به دلار آمریکا، موقعیت مالی خود را تقویت کرده است.
بر اساس گزارش موسسه مالی بینالمللی، بدهی‌های خارجی روسیه از حدود ۷۳۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به حدود ۴۸۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. از این میزان، ۱۳۵ میلیارد دلار باید ظرف یک سال به طلبکاران پرداخت شود. اما میزان بدهی خود دولت نسبت ناچیز است.
روسیه ۴۰ میلیارد اوراق قرضه به صورت دلار و یورو دارد که برای اقتصاد روسیه در مقایسه با کشورهای دیگر ناچیز است. سرمایه‌گذاران خارج از روسیه نیز ۲۸ میلیارد دلار از بدهی این کشور را به صورت روبل در اختیار دارند. این مشکل برای شرکت‌های روسی که اوراق قرضه بینالمللی آنها اندکی کمتر از ۱۰۰ میلیارد دلار است، بزرگ‌تر است.
چرا ممکن است روسیه نکول کند؟
تحریم‌های غرب علیه بانک مرکزی روسیه و بزرگترین وام‌دهندگان این کشور باعث ایجاد اختلال در تراکنش‌های مالی شده است. مسکو در واکنش به این موضوع، سیاست کنترل سرمایه، از جمله تعلیق پرداخت بدهی‌های دولتی به سرمایه‌گذاران خارجی را اعمال کرده است.
وزارت دارایی روسیه اعلام کرده بدهی‌های دولتی را به طور کامل و به موقع پرداخت می‌کند. با این حال، ولادیمیر پوتین گفته نهادهای روسی می‌توانند بدهی‌های ارزی خود را به روبل با نرخ ارز تعیین‌شده توسط بانک مرکزی روسیه به ساکنان «کشورهایی که درگیر فعالیت‌های خصمانه هستند» پرداخت کنند.
اگر تحریم‌ها غرب اعمال نمی‌شد، روسیه با انباشت ۶۳۰ میلیارد دلار ذخیره در بانک‌های خارجی می‌توانست بدهی‌های ارزی خود را پرداخت کند. اما آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا با مسدود کردن دارایی‌های بانک مرکزی روسیه ، بسیاری از این ذخایر را غیرقابل دسترس کرده‌اند.
آژانس رتبه‌بندی فیچ (Fitch) در اوایل هفته پیش اعلام کرد رتبه بدهی دولتی روسیه به دومین سطح پایین خود رسیده و گفت که نکول «قریب‌الوقوع» است.
تبعات نکول برای روسیه چه خواهد بود؟
نکول به دلیل آسیب به اعتبار بدهکاران وام گرفتن را در آینده سخت‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند. اما روسیه همین‌حالا نیز پس از حمله به اوکراین در صحنه جهانی منزوی شده است. دولت‌های غربی اکنون مانع از ورود سرمایه‌های جدید دولت روسیه به بازارهای سرمایه، از جمله بازار سرمایه لندن و نیویورک شده‌اند.
بر اساس گزارش موسسه مالی بینالمللی، تحریم‌هایی که هزینه تامین مالی را افزایش می‌دهند، احتمال به موقعیت مالی دولت ضربه می‌زند و به طور بالقوه مسکو را مجبور به کاهش هزینه‌ها یا افزایش مالیات می‌کند.
تبعات نکول در خارج از روسیه چه خواهد بود؟
هدف قرار دادن سیستم مالی روسیه برای اعمال فشار اقتصادی در داخل کشور است، اگرچه ممکن است اثرات غیرمستقیم گسترده‌تری بر سیستم بانکی جهانی داشته باشد.
با این حال، بسیاری از اقتصاددانان، از جمله اندرو بیلی، رییس بانک مرکزی انگلستان، می‌گویند پیوند مالی روسیه با سایر نقاط جهان ناچیز است و اهمیت سیستماتیک ندارد.
بر اساس داده‌های بانک تسویه بین المللی، حدود ۱۲۱ میلیارد دلار ذخیره مالی در بانک‌های خارجی، عمدتا اروپا، وجود دارد که در صورت نکول روسیه ضرر خواهند کرد. موسسه مالی بینالمللی برآورد کرده که بانک‌های خارجی نقش کوچکی در این کشور دارند و تنها ۶/۳ درصد از کل دارایی‌های روسیه را در اختیار دارند.
بخش خصوصی روسیه عمدتا برای تامین مالی خود به وام‌‌های بانک‌های دولتی وابسته است. سرمایه‌گذاری خارجی در بازار بدهی‌های دولتی روسیه هم‌اکنون ۲۰ درصد از کل بدهی‌های معوق است. عدم اطمینان از وضعیت سیاسی از سال ۲۰۱۴ شروع شده، خریداران خارجی را دلسرد کرده است.
راینهارت از بانک جهانی به رویترز گفت تبعات اقتصادی تحریم روسیه تاکنون محدود بوده است، اما همچنان خطر وجود دارد.
او گفت: «من نگران چیزهایی هستم که نمی بینم. موسسه‌های مالی از سرمایه خوبی برخوردارند، اما ترازنامه‌ها اغلب مبهم هستند... مساله نکول بخش خصوصی روسیه است و نمی توان ساده با آن برخورد کرد.»
اما این تاریخ غنی فرهنگی اکنون با خطر نابودی در جنگ روسیه مواجه است. اولنکا پونی استاد مطالعات اوکراینشناسی در دانشگاه کمبریج در مقاله‌ای که در وب‌سایت کانورسیشن منتشر شده به بخشهایی از این میراث فرهنگی و خطری که آن را تهدید می‌کند، پرداخته است.
او نوشته ماشین جنگی روسیه در اوکراین در حال حرکت است، نیروهای نظامی مردم غیرنظامی را بیرحمانه مورد هدف قرار می‌دهند. توپخانههای سنگین، راکتها و حملات هوایی که برای تضعیف روحیه مردم اوکراین به کار گرفته می‌شوند، شهرها و آثار باستانی گرانبهای آنها را ویران می‌کنند.
کییف، پایتخت اوکراین، زیر بمباران شدید قرار دارد. موزه تاریخ طبیعی شهر برخی از قدیمی‌ترین نمونههای معماری را در خود جای داده است. کلبههایی که از استخوانهای ماموت ساخته شده‌اند و قدمت آنها به ۱۵ هزار سال پیش در عصر حجر قدیم (دوران پارینه سنگی) میرسد.
شاید شناختهشدهترین اثر هنری تمدنهای اولیه اوکراین، یک سینه سکایی باشد. قدمت سینه سکایی که در یک تپه باستانی یافت شده به قرن چهارم قبل از میلاد باز میگردد. این اثر از طلای ۲۴ عیار ساخته شده و ۱/۱۵ کیلوگرم وزن دارد که با صحنههایی از زندگی روزمره بشر و حیوانات با ظرافت تزئین شده است.
محل نگهداری کنونی این سینه سکایی، موزه گنجینههای تاریخی اوکراین واقع در صومعه غارهای کییف است. بمباران این موزه تاریخ باستانشناسی و بصری فرهنگهای گوناگون و منحصر به فرد اوکراین را از بین میبرد. آثار هنری سکایی اوکراین قبلا در دوره شوروی نیز از این کشور به موزههای روسیه منتقل شده‌اند.
صومعه غارها در کییف یک بنای تاریخی مربوط به قرن یازدهم میلادی و جزو میراث جهانی یونسکو و از مقدسترین صومعهها در شرق اروپاست؛ بنایی با غارهای زیرزمینی و کلیساهای چندگانه و آثار تاریخی شگفتانگیز که تصویرگر سبکهای معماری و هنری قرون وسطی، آغاز دوره مدرن و عصر مدرن است.
به نوشته پونی، یکی دیگر از آثاری که در زمره میراث جهانی و گوهر یکتای کییف است، کلیسای جامع سنت سوفیاست که بنایی متعلق به قرن یازدهم است. کلیسای جامع سنت سوفیا با گنبدهای طلایی چندگانه و موزاییکهای رنگارنگ قدیسان و فرشتگان، دیدارکنندگان را خیره می‌کند. اگر یک بنای تاریخی وجود داشته باشد که پوتین دوست دارد به آن دست پیدا کند، کلیسای جامع است که او به اشتباه ریشههای روسیه معاصر را در آن ردیابی می‌کند.
گوهر دیگر، کلیسای سنت سیریل است که بنایی است متعلق به قرن دوازدهم میلادی و هنرمندان نمادگرای برجسته قرن نوزدهم آن را با نقشها و دیوارنگاریهای بی نظیر قرون وسطایی تزئین کرده‌اند. این کلیسا در کنار بابین یار، یکی از بزرگترین گورهای دستهجمعی مربوط به جنایتهای نازیها در اروپا قرار دارد و اخیرا مورد اصابت موشکهای روسی قرار گرفته است.
برخی از هنرمندان و نویسندگان بزرگ اوکراین در کییف زندگی میکردهاند و به همین دلیل این شهر پر است از موزههایی که زمانی خانه هنرمندان بوده است. یکی از این موزه‌ها موزه تاراس شوچنکو برجستهترین شاعر ملی و هنرمند برجسته اوکراین در قرن نوزدهم است که به دلیل مخالفت با ممنوعیت زبان اوکراینی و تبلیغ برای استقلال اوکراین، با روسیه درگیر شد.
در موزه ملی هنر کییف ، آثار گرانبها (نقاشیهای مذهبی دورههای قرون وسطی و باروک) و پرترههای کمیابی از شخصیت‌های تاریخی و رهبران قزاق از هنرمندان برجسته قرن هجدهم مانند ولودیمیر بوروویکوفسکی و برخی از بهترین آثار نقاشی آوانگارد از هنرمندان اوکراینی یافت می‌شود. بسیاری از هنرمندان آوانگارد در دهه ۱۹۳۰ با سرکوب شوروی سابق روبهرو شدند و آثارشان از بین رفت، که آثار باقیمانده را باارزشتر می‌کند.
در خارج از کییف
میراث فرهنگی اوکراین به کیف محدود نمیشود. بقایای شهرهای یونان و روم باستان و قلعههای قرون وسطایی در جای جای شبه جزیره کریمه دیده می‌شود. جلوههای فرهنگ غنی تاتار در این شبه جزیره با قصرهای زیبا و یک مسجد در شهر باغچهسرای در مرکز کریمه، که زمانی پایتخت خانات قدرتمند کریمه بوده است، تبلور پیدا می‌کند. از زمان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، جمعیت بومی تاتار با سرکوب وحشیانه مواجه شده‌اند.
در شرق و مرکز اوکراین، معماری به سبک باروک و ویلاهای نئوکلاسیک جلوههایی از بقایای ایالت هتمانات قزاق در اوکراین است که در سال ۱۶۴۸ تاسیس و تا ۱۷۶۴ ادامه پیدا کرد و اغلب به عنوان اوکراین شناخته میشد. در این بناها گرایشهای معماری و هنری اروپای غربی با سنتهای محلی ترکیب شده‌اند تا سبک باروک قزاق را شکل دهند.
اولنکا پونی، استاد مطالعات اوکراینشناسی در ادامه مینویسد برای جوزف استالین سبک باروک قزاق تداعیکننده ناسیونالیسم اوکراینی بود و به همین دلیل تلاش کرد همه آثار هنری و معماری متعلق به دوره قزاق را از بین ببرد. آثار باقی مانده از این سبک اکنون بسیار نادر و کمیاب هستند. بناهای سبک باروک قرون وسطایی و قزاق هسته مرکزی شهر چرنیهیف در شمال شرقی اوکراین را تشکیل می‌دهند که در چند روز گذشته زیر بمباران شدید قرار گرفته است. تاکنون به طور معجزه آسایی، هیچ آسیبی به بناهای معماری گزارش نشده است.
قلعههای دیدنی واقع در امتداد سواحل شیبدار رودخانهها و ملکها و قصرهای واقع در روستاها بخشی از زیباییهای غرب اوکراین هستند که نشانگر همزیستی اقوام و فرهنگهای مختلف در این منطقه است؛ از اوکراینی و لهستانی گرفته تا عثمانی و ارمنی و یونانی. مرکز تاریخی شهر لویو به عنوان یکی از زیباییهای بینظیر اوکراین که جزو میراث جهانی یونسکو نیز هست در همین منطقه قرار دارد.
توپوگرافی شهری قرون وسطایی شهر لویو، که تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده، دارای حیاطهای رنسانس، بناهای زیبای سبک باروک و ساختمانهایی با منحنیهای پر پیچ و خم است. کارگران موزه لویو اکنون وحشتزده آثار هنری را برای محافظت به انبارها منتقل می‌کنند.
هم‌اکنون بسیاری از آثار هنری یا مفقود شده و یا از بین رفتهاند. موزههایی از آثار سبک عامیانه و سنتی در سراسر کشور وجود دارد که یکی از آنها در روستای ایوانکو در نزدیکی کیف در یک آتشسوزی به دست نیروهای روسیه از بین رفت. بسیاری از آثار ماریا پریماچنکو، یکی از هنرمندان فولکلور مشهور و محبوب اوکراین، در این موزه نگهداری میشد که اکنون برای همیشه از نابود شده‌اند.
مرکز شهر خارکف، دومین شهر بزرگ اوکراین که به شدت آسیب دیده است، زمانی آثار بی نظیری از معماری مدرنیستی و سازهگرای قرن بیستم را ارائه میکرد. اکنون بسیاری از زیرساختهای شهری آن به ویرانه تبدیل شده‌اند. شدت آسیب به میراث فرهنگی آن هنوز ارزیابی نشده است.
اما جنگ باعث شده میلیونها کشاورز اوکراینی به جنگ بروند یا کشور را ترک کنند. بنادری که از آنها گندم و سایر مواد غذایی اساسی به سراسر جهان ارسال میشد نیز بسته شده‌اند.
نگرانیهایی هم هست که روسیه، دیگر تولیدکننده بزرگ محصولات کشاورزی، به دلیل تحریم‌های غرب صادرات غله را متوقف کند.
گرچه هنوز اختلالی در تامین منابع گندم در جهان به وجود نیامده است، بهای این محصول در نگرانی از آیندهای نامعلوم، از یک هفته پیش از حمله روسیه به اوکراین تاکنون، ۵۵ درصد افزایش یافته است. ارنو پوتی، رییس شورای بینالمللی غلات به آسوشیتدپرس گفت اگر جنگ اوکراین دامنهدار شود، نشانههای این کمبود چهار ماه دیگر در کشورهایی که وابسته به صادرات گندم اوکرایناند پدیدار می‌شود.
بهگزارش وال استریت ژورنال، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که از اوکراین گندم وارد می‌کنند، بیش از دیگر مناطق از کمبود این محصول متاثر خواهند شد.
کمبود گندم می‌تواند با آسیب به امنیت غذایی، افراد بیشتری را در کشورهایی همچون مصر و لبنان، روانه دامان فقر کند؛ در این کشورها قوت غالب مردم نان یارانهای دولت است.
در اروپا، مقامات برای کمبود احتمالی محصولات اوکراینی و قیمت بالاتر خوراک دام آماده می‌شوند که این خود بهمعنای گرانتر شدن گوشت و لبنیات برای مصرفکنندگان خواهد بود.
حدودا یکسوم صادرات جهانی گندم و جو از روسیه و اوکراین است. اوکراین همچنین تامینکننده بزرگ ذرت و بزرگترین صادرکننده روغن آفتابگردان در جهان است. جنگ فعلی می‌تواند تامین موادغذایی در جهان را که هم‌اکنون در گرانترین حالت پس از سال ۲۰۱۱ قرار دارند، باز هم با اختلال دیگری مواجه کند.
اگر جنگ اوکراین ادامهدار شود، بیشترین تاثیر آن ۲۴۰۰ کیلومتر آنسوتر و در مصر، بزرگترین واردکننده گندم در جهان، نمودار خواهد شد. در مصر، بقای میلیونها نفر به نان یارانهای دولت که با گندم اوکراین تولید می‌شود وابسته است. یکسوم جمعیت مصر فقیرند.
احمد صلاح، پدر ۴۷ ساله هفت کودک در قاهره، به آسوشیتدپرس گفت که جنگ بهمعنای کمبود است و کمبود، قیمتها را بالا خواهد برد. او گفت که هر افزایش قیمتی برای اکثریت جمعیت مصر فاجعهبار خواهد بود.
یک استاد زنجیره تامین و اقتصاد، گندم، ذرت، روغنها، جو، آرد همهوهمه را برای امنیت غذایی، بهویژه در مناطق فقیرتر جهان، بسیار مهم دانست. او افزود با وجود اعزام مردان اوکراینی به جنگ، «چه کسی محصول را درو خواهد کرد؟ حملونقل بر عهده چه کسی خواهد بود؟»
مصر، که اغلب گندم مصرفیاش را از روسیه و اوکراین میخرد، مجبور شده است دو خرید خود تنها طی یک هفته لغو کند. یکی به‌دلیل افزایش قیمت و دیگری بهخاطر کمبود شرکتهایی که حاضر نیستند موجودیشان را بفروشند. افزایش صعودی قیمت گندم در جهان می‌تواند بهشدت بر تلاش مصر برای نگه داشتن قیمت نان بهبهای یارانهای فعلی، تاثیر بگذارد.
میرت مبروک، از اعضای ارشد موسسه خاورمیانه در گزارشی تحلیلی نوشت که به خرید نان در مصر یارانه تعلق میگیرد و حذف این یارانه برای مردم سنگ آخر خواهد بود و باید به هر بهایی از آن پرهیز کرد.
در لبنان، که انفجار بندر بیروت در سال ۲۰۲۰، انبارهای اصلی غلات این کشور را نابود کرد، مقامات خود را برای کمبود گندم آماده می‌کنند. ۶۰ درصد گندم لبنان از اوکراین تامین میشده و مقامات لبنان همین حالا هم وارد گفتوگوهایی با آمریکا، هند و کانادا و دیگر منابع تامین گندم شده‌اند، چرا که لبنان همین حالا هم در معرض فروپاشی مالی قرار دارد.
حتی پیش از آغاز جنگ اوکراین، تامین گندم در «آفریقای سیاه» با مشکل مواجه شده بود و مردم کنیا در رسانه‌های اجتماعی به تورمی که قدرت خرید آنان را هدف گرفته بود اعتراض میکردند. حالا همین مردم باید برای بدتر شدن شرایط آماده شوند.
بهگفته یک اقتصاددان در آفریقای جنوبی، ارزش واردات محصولات کشاورزی کشورهای آفریقایی از روسیه در سال ۲۰۲۰، ۴ میلیارد دلار بود که ۹۰ درصد این محصولات، گندم بود.
آسیابانان در نیجریه می‌گویند که کمبود گندم وارداتی ار روسیه بر قیمت محصولاتی همچون نان، قوت غالب مردم در این کشور که پرجمعیتترین کشور آفریقاست، تاثیر خواهد گذاشت، تولیدکنندگان آرد از اینکه مجبور شوند قیمت گندم را افزایش دهند بیمناکند.
نیجریه پیشتر کوشیده تا وابستگیاش به گندم روسیه را کاهش دهد. بهگفته یک آسیابان، در نیجریه زمین و نیروی کار و پول برای رویاندن گندم وجود دارد و آنچه به آن نیاز است تنها زمان است.
اختلال صادرات گندم، می‌تواند تا اندونزی، جایی که گندم وارداتی صرف تولید رشته فوری، نان، غذاهای سوخاری و میانوعده می‌شود هم احساس شود.
اوکراین در سال ۲۰۲۱ دومین تامینکننده بزرگ گندم اندونزی بود که ۲۶ درصد گندم مصرفی این کشور را تامین میکرد. افزایش قیمت محصولاتی چون رشته، به جمعیت کمدرآمد صدمه خواهد زد.
بنا بر اعلام «آیاچاس مارکیت»، روسیه و اوکراین رویهمررفته صادرات ۷۵ درصد روغن آفتابگردان جهان را بر عهده دارند. روغن آفتابگردان ۱۰ درصد روغن پختوپز مصرفی در جهان را تشکیل می‌دهد.
یک فروشنده موادغذایی در بغداد، پایتخت عراق، به آسوشیتدپرس گفت که او و دیگر شهروندان عراق برای پرداخت پول بیشتر برای روغن پختوپزشان آماده می‌شوند.
او گفت: «وقتی اقلام موجودی انبار همه فروخته شود، قیمتها بالا میرود.» او گفت که عراق، احتمالا به دنبال خرید روغن آفتابگردان از ترکیه خواهد رفت و ترکیه هم «بیشک» از وضعیت در اوکراین بهنفع خودش استفاده می‌کند و روغن را گرانتر میفروشد.
کشاورزان در ایالات متحده، بزرگترین صادرکننده ذرت و تامینکننده بزرگ گندم، منتظرند که ببینید آیا صادرات این محصولات از آمریکا افزایش پیدا می‌کند یا نه. کشاورزان در اتحادیه اروپا از اینکه قیمت خوراک دام بالاتر برود نگراناند.
اوکراین اتحادیه اروپا را با تنها کمتر از ۶۰ درصد ذرت تولیدیاش تامین می‌کند. روسیه هم که تامین ۴۰ درصد گاز طبیعی اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، تامینکننده بزرگ کود، گندم و دیگر کالاهای اساسی است.
بهگزارش وال استریت ژورنال، اگر غرب بخش انرژی روسیه را نیز تحریم کند، قیمت بالاتر برای گاز طبیعی، که برای تولید کود لازم است نیز تولید و خرید موادغذایی را گرانتر خواهد کرد.
در اسپانیا هم کمبود روغن آفتابگردان به وجود آمده است و سوپرمارکتها جیره‌بندی آن را شروع کرده‌اند. در این کشور اغذیه دامی که خوراک ۵۵ میلیون خوک را تامین می‌کند نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
طی دو روز نخستین حمله روسیه به اوکراین، قیمت غله برای خوراک حیوانات در بازار آزاد اسپانیا ۱۰ درصد افزایش یافت.
کوویدـ۱۹ طی دو سال گذشته زنجیره تامین موادغذایی در جهان را شکننده کرده است که به افزایش آشکار قیمت موادغذایی منجر شده است؛ اگر جنگ در اوکراین بهزودی خاتمه نیابد، خریداران در فروشگاههای موادغذایی دچار شوک جدیدی خواهند شد.
اوکراین سالهاست برای عضویت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، فشار آورده است، اما هنوز اجازه عضویت نگرفته است. یکی از دلایلی که پوتین برای حمله به اوکراین ذکر کرده، گسترش نفوذ ناتو به سوی شرق است.
با وجود اینکه اوکراین عضو ناتو نیست، سایر کشورهای عضو برای کمک به اوکراین در جنگ با روسیه تسلیحات و تدارکات ارسال کرده‌اند.
اما ناتو اعلام کرد هرگونه مداخله زمینی و هوایی در جنگ روسیه علیه اوکراین را رد می‌کند.
چرا ناتو از ایجاد منطقه پرواز ممنوع در اوکراین سر باز می‌زند؟
ناتو هم‌اکنون از ایجاد منطقه پرواز ممنوع امتناع میورزد و برخی رهبران کشورهای عضو نیز اعلام کرده‌اند که مایل به ایجاد این منطقه نیستند، زیرا نگرانند این اقدام باعث تشدید تنشها با روسیه شود.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو پس از نشست وزرای خارجه کشورهای عضو گفت ایجاد منطقه پرواز ممنوع مستلزم این خواهد بود که از جنگندههای ناتو برای مقابله با هواپیماهای روسیه استفاده شود.
او افزود این اقدام باعث ایجاد یک جنگ تمام عیار در اروپا می‌شود که کشورهای بسیاری را درگیر می‌کند و تلفات انسانی بیشتری به بار خواهد آورد.
ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین در ویدئویی که در شبکههای اجتماعی به اشتراک گذاشته شد از این تصمیم انتقاد کرد و نشست ناتو را «ضعیف» و «ناکارآمد» خواند. او گفت خودداری ناتو از چنین اقدامی به روسیه برای ادامه تهاجم به اوکراین «چراغ سبز» نشان می‌دهد.
ناتو چیست؟
ناتو پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۹ با عضویت آمریکا، کانادا و ۱۰ کشور اروپایی تشکیل شد.
توافق ناتو دارای ۱۴ ماده است که همه اعضا باید به آن پایبند باشند. یکی از مهمترین مواد این معاهده ماده ۵ است که بر اساس آن حمله به یک کشور عضو، حمله به همه آنها تلقی می‌شود.
این ماده اروپای غربی را در مقابل اتحاد جماهیر شوروی که در حال گسترش سلطه و نفوذ خود بر اروپای مرکزی و شرقی بود، تحت حمایت آمریکا قرار میداد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه ۹۰ میلادی، این اتحاد نقش گسترده‌تری بر عهده گرفت. نیروهای ناتو - متشکل از نیروهای داوطلب کشورهای عضو - در دهه ۹۰ میلادی به عنوان نیروهای حافظ صلح در بوسنی عمل کردند. این نیروها همچنین در سال ۱۹۹۹ برای دفاع از کوزوو، صربستان (جاییکه ناتو همچنان در آن نیرو دارد) را بمباران کردند.
چه کشورهایی عضو ناتو هستند؟
علاوه بر آمریکا و کانادا، ۱۰ کشور بلژیک، دانمارک، فرانسه، ایسلند، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال و بریتانیا در سال ۱۹۴۹ به ناتو پیوستند.
از آن زمان، ۱۸ قدرت اروپایی دیگر نیز به ناتو پیوستند: آلبانی، بلغارستان، کرواسی، جمهوری چک، استونی، آلمان، یونان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، مونته نگرو، مقدونیه شمالی، لهستان، ترکیه، رومانی، اسلواکی، اسلوونی و اسپانیا.
سایر کشورهای اروپایی، از جمله سوئد و فنلاند، در طی سالها از پیوستن به ناتو خودداری کرده‌اند.
منطقه پرواز ممنوع چیست؟
منطقه پرواز ممنوع تردد هواپیماها در مناطق خاصی را ممنوع می‌کند. اوکراین خواستار ایجاد منطقه پرواز ممنوع شده که این کار در عمل، مانع بمباران هوایی روسیه می‌شود.
مناطق پرواز ممنوع بر فراز ساختمانهای دولتی یا اماکن عمومی برای دلایل امنیتی ایجاد می‌شوند. مثلا در آمریکا، پرواز هواپیماها بر فراز کاخ سفید، مرکز خرید ملی (نشنال مال) و اقامتگاه معاون رئیس جمهور در واشنگتن ممنوع است. اینگونه مناطق پرواز ممنوع بحثبرانگیز نیستند.
اما مناطق پرواز ممنوع زمانی مناقشهبرانگیز می‌شوند که از آنها برای جلوگیری از پرواز هواپیماهای نظامی در عملیات نظامی استفاده شود؛ مانند آنچه در عراق رخ داد.
ولادیمیر پوتین رییسجمهوری روسیه اعلام کرده مسکو هرگونه تلاش غرب برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین را «مشارکت در درگیری مسلحانه» علیه روسیه تلقی خواهد کرد.
در طول اولین هفته از آغاز تهاجم روسیه، بازیگران مهم فرهنگی در سراسر جهان- از جمله برخی در داخل روسیه- با لغو نمایش‌ها و اعمال فشار بر موسسات هنری این کشور به حمله روسیه به اوکراین واکنش نشان دادند.
در حالی که هدف بیشتر تحریم‌ها فلج کردن اقتصاد روسیه است، نفوذ فرهنگی این کشور نیز در حال محدود شدن است. روسیه دیگر در رویدادهای مهم بینالمللی مانند دوسالانه ونیز و یوروویژن حضور نخواهد داشت.
هنرمندان و نوازندگان از ایگی پاپ تا گروه راک فرانتس فردیناند، نیز کنسرت‌های خود را در روسیه لغو می‌کنند. کسانی که از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه حمایت کرده‌اند نیز طرد می‌شوند. دیتر رایتر، شهردار مونیخ، در بیانیه‌ای گفت والری گرگیف، رهبر روس فیلارمونیک مونیخ، به دلیل امتناع از محکوم کردن جنگ یا اقدام پوتین اخراج شد با گرگیف با پوتین رابطه نزدیکی دارد.
موسسات فرهنگی نیز تحت فشار فزاینده‌ای برای قطع روابط با الیگارش‌های روسی هستند. کریس برایانت، نماینده پارلمان بریتانیا، از گروه گالری بریتانیایی تیت خواسته عضویت افتخاری ویکتور وکسلبرگ، میلیاردر روسی و از نزدیکان پوتین، را لغو کند؛ هرچند سخنگوی تیت به سی‌ان‌ان گفته کمک‌های او به تیت مربوط به هفت سال پیش بوده و او « هم‌اکنون هیچ ارتباطی با موزه تیت ندارد، و بریتانیا هیچ‌یک از حامیان مالی تیت را تحریم نکرده است.»
الکساندر تکاچنکو، وزیر فرهنگ اوکراین، به گروهی از هنرمندان، گالری‌داران، بازیگران، موسیقی‌دانان و کارگردانان سینمای اوکراین که خواستار تحریم‌های فرهنگی شدیدتر و گسترده‌تر روسیه شده‌اند، پیوسته است. آنها طوماری را امضا کرده اند که در آن از نهادهای بینالمللی خواسته شده همکاری‌های فرهنگی با روسیه را لغو، روابط خود را با اتباع روسی که در هیئت‌های مشورتی حضور دارند قطع و شرکت روسیه در رویدادهای هنری مهم از جمله جشنواره بازل و جشنواره فیلم کن را ممنوع کنند.
در این طومار آمده است: « روسیه یک کشور سرکش است. « وقتی از آثار فرهنگی-هنری روسی، برای تبلیغات استفاده می شود، مانند سم است! شریک جرم نباشید!»
اما برخی نسبت به انزوای فرهنگی همه روس‌ها بر سر جنگ هشدار می‌دهند. رایمونداس مالاساوسکاس، هنرمند لیتوانیایی که قرار بود سرپرستی غرفه روسیه در بینال ونیز در آوریل را بر عهده بگیرد، از این رویداد کناره‌گیری کرد، اما گفت نمی‌خواهد دنیای هنر به هنرمندان روسی پشت کند.
او در بیانیه‌ای در وب‌سایت خود گفت: «من با حمله و تهاجم روسیه شدیدا مخالفم. اما از طرفی معتقدم که مردم روسیه نباید صرف به دلیل سیاست‌ها و اقدام‌های ظالمانه [سیاستمداران] کشورشان مورد آزار و اذیت قرار گیرند یا طرد شوند. من از روش‌های همبستگی چندگانه‌ای حمایت می‌کنم، که با تشکیل انجمن‌های بینالمللی برای هنر و هنرمندان روسیه از آزادی بیان آنها حمایت کند. آزادی بیانی که در روسیه از آن محرومند.»
برخی از نهادهای فرهنگی که روسیه را بایکوت کرده‌اد از این قرارند:
جشنواره دوسالانه بینال ونیز
هنگامی که مالاساوسکاس و هنرمندان روسی الکساندرا سوخاروا و کریل ساوچنکوف از شرکت در بینال ونیز انصراف دادند، آنها عمل نمایندگی روسیه را در یکی از بزرگترین و معتبرترین گردهمایی‌های هنری در جهان لغو کردند.
دوسالانه بینال در بیانیه‌ای «همبستگی کامل خود را برای این اقدام شریف و شجاعانه» اعلام کرد. ساوچنکوف که در مجسمه‌سازی، چیدمان و پرفورمنس آرت کار می‌کند، در اینستاگرام خود نوشت: «وقتی غیرنظامیان زیر شلیک موشک‌ها جان خود را از دست می‌دهند، وقتی شهروندان اوکراینی در پناهگاه‌ها پنهان می‌شوند و وقتی معترضان روسی سرکوب می‌شوند، جایی برای هنر باقی نمی ماند.»
اپرای متروپولیتن نیویورک با هنرمندان طرفدار پوتین کار نخواهد کرد
اپرای متروپولیتن نیویورک، معروف‌ترین خانه اپرای آمریکا، اعلام کرد تا پایان تهاجم روسیه به اوکراین، با هنرمندان روسی یا سازمان‌هایی که از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه حمایت می‌کنند، همکاری نخواهد کرد.
اپرای زوریخ، در بیانیه‌ای اعلام کرد شاید آنا نتربکو، خواننده سوپرانوی روس که قرار بود در اواخر بهار امسال در فیلم «توراندوت» پوچینی در خانه اپرای متروپولیتن ایفای نقش کند، از هنرمندانی باشد که تحریم شود؛ هرچند او اکنون از تمام اجراهای پیش‌روی خود کناره گیری کرده است.
نتربکو در رسانه‌های اجتماعی نوشت «مخالف این جنگ است» اما او «یک فرد سیاسی نیست». خانه اپرای زوریخ پست او در رسانه‌های اجتماعی را یک «تحول مثبت» توصیف کرد، اما ناتوانی او در «فاصله گرفتن بیشتر از ولادیمیر پوتین» با «محکومیت قاطع» اقدامات رئیس جمهور روسیه هماهنگی ندارد.
هنرمندان و موزه‌ها رویدادهای هنری و نمایشگاه‌ها را در روسیه لغو می‌کنند
هنرمند معاصر ایسلندی، راگنار کیارتانسون که شهرتش به دلیل آثاری است که او در آنها وضعیت انسان را به تصویر می‌کشد، نمایشگاه خود را در مسکو لغو کرد. او در گفت‌و‌گو با سی‌ان‌ان از شجاعت هنرمندان در داخل روسیه که نمایشگاه‌های خود را در مخالفت با جنگ لغو کردند، قدردانی کرد.
او گفت: «من فقط از هنرمندان روس پیروی کردم که کارشان در مقایسه با من که در گوشه امن خود نشسته‌ام، بسیار خطرناک‌تر است.»
کیارتانسون معتقد است هنرمندان، موزه‌داران، مجموعه‌داران و مؤسسه‌ها باید «هر حرکتی را برای حمایت از اوکراین در نظر بگیرند» و «در برابر رژیم پوتین» بایستند، اما خواستار محافظت از خود هنرمندان در برابر تحریم‌ها شد.
در همین حال، موزه هنرهای معاصر گاراژ در مسکو، که رومن آبراموویچ الیگارش روسی و داشا ژوکوا، مجموعه‌‌دار روسی-آمریکایی آن را تأسیس کرده‌اند، اعلام کرد همه نمایشگاه‌ها را تا پایان تهاجم به اوکراین به تعویق انداخته است. در بیانیه‌ای در وب‌سایت موزه هنرهای معاصر گاراژ آمده است: «ما نمی‌توانیم در زمان وقوع چنین رویدادهایی از توهم عادی بودن [اوضاع] حمایت کنیم.»
یوروویژن روسیه را از شرکت در این مسابقه محروم کرد
کمتر از یک روز پس از اینکه اتحادیه پخش‌کننده‌های اروپا (EBU) اعلام کرد به روسیه اجازه می‌دهد در مسابقه آواز یوروویژن شرکت کند، این سازمان در یک تغییر جهت ناگهانی روسیه را از شرکت در این مسابقه تحریم کرد.
این سازمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به بحران بی‌سابقه اوکراین، شرکت روسیه در مسابقه امسال باعث بدنام شدن این رقابت می‌شود».
یوروویژن یک مسابقه موسیقی تلویزیونی محبوب است که در اروپا برگزار می‌شود.
بریتانیا از باله روسی دوری می‌کند
خانه اپرای سلطنتی بریتانیا قرارداد با یک شرکت مشهور باله روس به نام باله بولشوی را لغو کرد. باله بولشوی یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های باله در جهان است که تولید اولین «دریاچه قو» را بر عهده داشته است.
اما موقعیت این شرکت، به عنوان یکی از بزرگترین نمادهای فرهنگی کشور، به دلیل ارتباط آن با دولت روسیه پیچیده است. چند اجرای باله دیگر نیز در شهرهای بریتانیا و دوبلین در ایرلند جنوبی لغو شده‌اند.
آکادمی فیلم اروپا نمایش فیلم‌های روسی را تحریم کرد
آکادمی فیلم اوکراین طوماری عمومی برای بایکوت سینمای روسیه در سطح بینالمللی ترتیب داده است. آکادمی فیلم اروپا در حمایت از این حرکت گفت آثار روسی را از جوایز فیلم اروپا حذف خواهد کرد.
آکادمی فیلم اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آکادمی فیلم اروپا مکانی است برای حمایت و متحد کردن همه فیلمسازانی که در اعتقاد به کرامت انسانی، آزادی، دموکراسی، برابری، حاکمیت قانون و حقوق بشر با ما همدل هستند. ما از فیلمسازانی که در روسیه شجاعانه با جنگ مخالفت می‌کنند، قدردانی می‌کنیم. اما در این حمله ظالمانه و غیرقابل توجیه، باید در کنار خواهران و برادران خود در اوکراین، که جانشان در خطر است، باشیم.»
به باور برخی کارشناسان با اینکه این اقدام می‌تواند در حد یک بلوف باشد، اما پوتین در موارد متعدد نشان داده که احترامی برای زندگی انسانها و سیاره زمین قائل نیست و حاضر است برای رسیدن به اهداف راهبردی خود ریسکهای بسیار بزرگی انجام دهد.
این کارشناسان می‌گویند خطر احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای برای پاسخ به مداخله آمریکا و ناتو پایین است، اما نمیتوان آن را نادیده گرفت. آمریکا آن را «لفاظی خطرناک» توصیف کرده است.
این تحول عمیقا نگرانکننده نشان می‌دهد که در هفتههای اخیر مخاطرات اتمی جهانی چقدر بالا رفته است. جنگ در اوکراین باید زنگ خطری برای همه باشد.
کارشناسان میپرسند آیا برای از بین بردن تهدید هسته‌ای اقدام می‌کنیم یا باز هم زنگ هشدار را خاموش می‌کنیم و دوباره به خواب میرویم؟
پنج خطر واقعی تسلیحات هسته‌ای
سلاحهای هسته‌ای صرفا ابزارهایی انتزاعی نیستند که برای جلوگیری از تهاجم و حفظ ثبات در نظر گرفته شوند.
با مدرنسازی و گسترش زرادخانههای تسلیحات اتمی کشورها، کارشناسان در سراسر جهان هشدار دادهاند که احتمال استفاده از این تسلیحات توسط رهبران سیاسی و نظامی که دارای اینگونه سلاحها هستند، افزایش مییابد.
از این سلاحها میتوان برای موارد زیر استفاده کرد :
به صورت یک راهبرد برای به دست آوردن دست بالا
برای وادار کردن دشمن به عقبنشینی در یک درگیری در حال تشدید
به عنوان آخرین سلاح
در واکنش به حمله یک موشک که به اشتباه تصور می‌شود مجهز به سلاح هسته‌ای است
به صورت تصادفی زمانیکه سیستمهای فرماندهی و کنترل دچار مشکل می‌شوند
این واقعیت که اوکراین تسلیحات هسته‌ای ندارد این خطرات را نفی نمیکند. خطرات جدی برای اینکه این درگیری بعد هسته‌ای به خود بگیرد وجود دارد.
سناریوهای اتمی محتمل
کشورهای اروپایی دارای توانمندیهای هسته‌ای گستردهای هستند و کشف اهداف هسته‌ای این کشورها دشوار است.
از یک طرف، روسیه به عنوان کشور مهاجم به اوکراین، دارای بزرگترین انبار کلاهکهای هسته‌ای در جهان است. یکی از آنها برتری در سلاحهای اتمی راهبردی طراحیشده برای استفاده در میدان جنگ است.
از سوی دیگر، قدرتمندترین شریک استراتژیک اوکراین، آمریکا نیز دارای ذخایر هسته‌ای بسیار بزرگ و پیچیده است. شرکای ناتو یعنی فرانسه و بریتانیا قابلیتهای هسته‌ای پیشرفته خود را دارند و کشورهای عضو ناتو یعنی بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه میزبان تسلیحات اتمی آمریکا در خاک خود هستند.
خطر استفاده از سلاح هسته‌ای از تشدید تنشها بین روسیه، آمریکا و ناتو ناشی می‌شود؛ حتی زمانی که ناتو تلاش می‌کند در مقابل اینکه پایش مستقیم به جنگ کشیده شود، مقاومت کند.
اگرچه بسیار بعید است که آمریکا یا متحدانش در ناتو قصد انجام یک حمله هسته‌ای علیه روسیه را داشته باشند، اما چندین سناریو را میتوان تصور کرد که ممکن است آنها را در جنگی که منجر به حمله ناخواسته هسته‌ای شود، درگیر کند.
جدیترین خطر، خطر بروز سوء تفاهم بین طرفین است: این که اقدام‌های آمریکا و ناتو در حمایت از اوکراین توسط روسیه بهعنوان یک تحریک استراتژیک عمدی تفسیر شود.
با توجه به موضع کنونی روسیه در استفاده از سلاح اتمی و نگه داشتن نیروهای هسته‌ای در حالت آمادهباش بالا و با توجه به تهدیدهای هسته‌ای پوتین، این یک سناریوی دور از ذهن نیست.
پوتین دقایقی پیش از شروع حمله نظامی، همه کسانی که قصد مداخله دارند را تهدید کرد.
آیا پوتین تهدیدهای خود را عملی خواهد کرد؟ او برای اینکه جای هیچ شکی باقی نگذارد به همه این اطمینان را داد که روسیه «در برخی از جدیدترین انواع سلاحهای هسته‌ای برتریهای ویژهای دارد.»
در حال حاضر چه کاری ضروری است
مهمترین سوالی که هم اکنون مطرح است این است که چگونه به اوکراین و به پایان جنگ کمک کنیم. جنگ باید به خاطر مردم اوکراین، به خاطر اروپا، به خاطر بشریت و به خاطر زندگی روی کره زمین متوقف شود.
شاید این گفته اغراقآمیز به نظر برسد اما اگر جامعه جهانی نتواند به اقدام پوتین پاسخی موثر بدهد جهان وارد یک دوره جدید از «حاکمیت زور» خواهد شد.
جهانی که در آن رهبران کشورهای دارای سلاح هسته‌ای می‌توانند اقدام‌های توسعهطلبانه را بدون محدودیت قوانین بین المللی و بدون ترس از تنبیه دنبال کنند.
دو قدم اساسی باید برداشته شود
۱) رهبران سیاسی باید در حمایت از امنیت جهانی و قوانین بینالمللی گرد هم آیند. تحریم‌های اقتصادی کافی نیست. کشورهای عضو سازمان ملل باید از سیستم سازمان ملل، به همان روشی که در ابتدا در دوران پس از جنگ طراحی شده بود، به طور جمعی و قاطعانه به اقدامات تجاوزکارانه پاسخ دهند.
حالا که روسیه اقدام شورای امنیت سازمان ملل متحد را وتو کرده است، مجمع عمومی سازمان ملل این اختیار را دارد که از طریق اصل «اتحاد برای صلح» اقدام کند. این اصل کشورهای عضو سازمان ملل را موظف می‌کند در زمانهایی که شورای امنیت از واکنش به تجاوز باز میماند، پاسخی هماهنگ به تجاوز بدهند.
۲) مردم عادی در سراسر جهان باید با صراحت اعلام کنند که دیگر زندگی زیر سایه تهدید جنگ هسته‌ای را تحمل نخواهند کرد.
سلاحهای هسته‌ای به سران دولت‌های بینظم و متزلزل در کشورهای مستبد و غیردموکراتیک قدرت می‌دهد و بشریت را با خطرات غیر قابلقبولی مواجه می‌کند.
سلاحهای هسته‌ای نه ثبات میآورند و نه نظم. بازدارندگی هسته‌ای بارها و بارها شکست خورده است و در بسیاری از موارد جهان را به لبه پرتگاه کشانده است.
زمان مطالبه برای نابودی کامل سلاحهای هسته‌ای و ایجاد ترتیبات امنیتی باثبات فرا رسیده است. ترتیباتی که بر اساس یک سیستم کارآمد سازمان ملل متحد و مبتنی بر قوانین بینالمللی است.
