ولیعهد عربستان سعودی و وزیر خارجه آمریکا در دیداری درباره مسائل منطقهای گفتوگو کردند



حکومت جمهوری اسلامی در روز دوشنبه ۱۵ خرداد (پنجم ژوئن)، موضوع سخنرانیهای زیادی در کنفرانس سالانه جروزالم پست در نیویورک بود. این کنفرانس به نگرانی اسرائیل درباره پیشبرد برنامه هستهای جمهوری اسلامی و نگرانی از مذاکرات واشینگتن و تهران پرداخت.
در این کنفرانس، دولت جو بایدن کوشید تا پیام اطمینانبخشی به یهودیان و مخاطبان حامی اسرائیل بدهد و سخنرانی تندوتیزی درباره جمهوری اسلامی ایراد کرد.
دانا استرول، معاون وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه هم گفت که آمریکا اطمینان حاصل میکند در صورت نیاز به گزینه نظامی (در مقابل جمهوری اسلامی)، گزینهای بهروز و قابل اتکا داشته باشد.
این سخنگو افزود که دولت بایدن راه حل دیپلماتیک را ترجیح میدهد اما این راه حل (دیپلماتیک) باید به پشتوانه اراده و ظرفیت برای استفاده از زور، در صورت نیاز به آن، باشد.
ساعاتی پیش از ایراد این سخنرانی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت: «همانطور که رییسجمهوری ایالات متحده بهکرات مشخص کرده، "تمامی گزینهها روی میز است" تا اطمینان حاصل شود که ایران به سلاح هستهای دست پیدا نمیکند.»
اما وزارت خارجه آمریکا در صفحه توییتر این وزارتخانه، بر بخش دیگری از سخنرانی بلینکن تاکید کرد: «ما همچنان باور داریم دیپلماسی بهترین راه برای بازداشتن موثر، پایدار و قابل اتکای جمهوری اسلامی به منظور جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هستهای است.»
پشت پرده چیست؟
با وجود تمام داد سخن دادنهای دولت بایدن درباره گزینه نظامی، به نظر میرسد داستان چیز دیگری است.
به نوشته جروزالم پست، ایالات متحده در حال حاضر و پس از اینکه دو طرف از توافق بر سر بازگشت به موافقتنامه برجام پیشین بازماندند، در حال مذاکره با ایران است تا به توافق هستهای موقتی دست یابد.
این توافق موقت به نقل از منبعی دیپلماتیک در اسرائیل (طی دو هفته گذشته) و همچنین گیلاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد، برنامه هستهای جمهوری اسلامی را متوقف میکند اما با اورانیوم غنیسازیشده یا تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی کاری ندارد و با چنین توافقی، سود اقتصادی هم نصیب جمهوری اسلامی میشود.
به نقل از این منابع اسرائیلی، هدف دولت بایدن از این توافق موقت، جمع شدن خاطرش از سمت جمهوری اسلامی، تا برگزاری انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در نوامبر سال ۲۰۲۴ است.
اردان با ذکر این نکته که این راه و رسم بازدارندگی ایران نیست، گفت تصور همیشه بر این بوده که یک تهدید نظامی قابل اتکا، راه بازدارندگی رژیمی بیرحم و قانونشکن مثل جمهوری اسلامی است.

خبر توافق هستهای موقت، به هر حال برای اسرائیل خبر بدی است چون با چنین توافقی جمهوری اسلامی همچنان در آستانه تامین سلاح هستهای باقی میماند و میتواند وقتی مهلت چنین توافقی به سر میرسد، کار را از همان جایی که زمین مانده بود، از سر بگیرد.
اما زمان برای این تصمیم دولت بایدن از خود تصمیم هم بدتر است چون در اکتبر ۲۰۲۳ و طبق یکی از بندهای برجام، یک سری دیگر از تحریمها علیه جمهوری اسلامی برداشته میشود.
بنا بر آن بند، یکی از این تحریمها، محدودیت توسعه موشکهای بالیستیک قادر به حمل سلاح هستهای و ممنوعیت واردات و صادرات موشک، از جمله موشک و پهپاد دوربرد با برد ۳۰۰ کیلومتر یا بیشتر است.
در همان بازه اتحادیه اروپا هم باید تحریمهای باقیمانده بر برنامه هستهای ایران را بردارد.
تنها «اسنپبک» است که میتواند جلوی چنین بندی را بگیرد؛ یعنی اگر ایران مفاد توافق هستهای را نقض کند، هر یک از طرفین برجام میتواند تمامی تحریمهای اعمالشده بر جمهوری اسلامی پیش از دستیابی به برجام را بازگراند.
جمهوری اسلامی اکنون با فرستادن پهپاد به روسیه برای استفاده این کشور در جنگ اوکراین، قطعا مفاد برجام را نقض کرده است.
البته که جمهوری اسلامی در گذشته محدودیتها و ممنوعیتهای مرتبط با ساخت موشک بالیستیک را هم نقض کرده اما وقتی ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ کوشید به «اسنپبک» تحریمها متوسل شود، باقی طرفین برجام استدلال کردند چنین چیزی ممکن نیست چون آمریکاست که از برجام خارج شده.
حالا که جمهوری اسلامی به غنیسازی و انبار اورانیوم، بسیار فراتر از محدودیتهای برجام ادامه میدهد، ظاهرا همچنان راهی برای بازگرداندن تحریمها نیست.

اما با قرار گرفتن تهران در کنار مسکو و در برابر کییف، اروپا به موضع اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی نزدیک شده و این خود فرصتی برای فرانسه یا بریتانیا به نظر میرسد تا «اسنپبک» را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کنند. منتها اگر آمریکا به توافقی موقت با جمهوری اسلامی دست یابد، شانس اتفاق افتادن چنین اتفاقی بسیار کم خواهد شد.
گیلاد اردان گفت تنها تحریمهایی که از آنها سخن گفته میشود تحریمهایی هستند که به سلاح فرستادن جمهوری اسلامی به روسیه برای کشتن شهروندان اوکراینی مربوط میشوند و او نمیبیند هیچ تحریمی که درباره آنها حرف زده شود، به برنامه هستهای جمهوری اسلامی مرتبط باشد.
از زمان انتخاب جو بایدن به عنوان رییسجمهوری آمریکا، دولتهای اسرائیل که بر سر کار آمدهاند منتظر شنیدن این هستند که آیا گزینه نظامیای که بتوان روی آن حساب کرد در برابر جمهوری اسلامی وجود دارد یا نه؟
اگرچه نظر این دولتها در حرف تامین شده اما در عمل، سخنان تند و تیز دولت بایدن علیه جمهوری اسلامی پوششی برای مذاکرات پشت پرده با حکومت ایران است که در تضاد با درخواست اسرائیل برای مقابله با تهدید کنندگی هستهای تهران قرار دارد.

یک روز پس از آن که سد «نووا کاخوفکا» در منطقه اشغال شده خرسون اوکراین منهدم شد، ارتشهای روسیه و اوکراین همچنان یکدیگر را به انهدام آن متهم میکنند. اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نیز هشدار داد با این رخداد، تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین «بُعد جدیدی» پیدا کرده است.
شولتس روز سهشنبه ۱۶ خرداد به رسانهها گفت که انهدام سد «نووا کاخوفکا» در منطقه اشغال شده خرسون اوکراین، «همراستا با جنایات بسیاری است که در اوکراین دیده شده و به دست سربازان روسیه انجام شده است».
او افزود که این جنایات «بخشی از شیوه جنگی است که همیشه اهداف غیرنظامی - شهرها، روستاها، بیمارستانها، مدارس و زیرساختها» را هدف قرار میدهد.
صدراعظم آلمان گفت با اینکه این حمله ابعاد جدیدی از تهاجم روسیه به اوکراین است اما با «روشی که پوتین در جنگ به کار گرفته نیز مطابقت دارد».

از سوی دیگر، مسکو و کییف یکدیگر را متهم میکنند که سد آبی نوا کاخوفکا را در شامگاه گذشته (دوشنبه) منفجر کردهاند.
این سد، زیرساختی است که آب منطقه و شبهجزیره کریمه را تامین میکند و برای خنک کردن نیروگاه هستهای زاپوریژیا، بزرگترین نیروگاه در اروپا که آن هم اشغال شده، استفاده میشود.
شولتس نیروگاه زاپوریژیا را هم موضوعی خواند که آلمان «با نگرانی» به آن رسیدگی میکند.
او افزود: «ما در تلاش هستیم تا از یک موقعیت خطرناک جلوگیری کنیم. همیشه از همه طرفهای درگیر میخواهیم که این موضوع را در اقداماتشان در نظر بگیرند.»
صدراعظم آلمان تاکید کرد: «انفجار این سد یکبار دیگر نشان داد که چگونه اروپاییها باید در کنار اوکراین بایستند.»
پیشتر خبرگزاری تاس به نقل از یک مقام منصوب روسیه در منطقه زاپوریژیا گزارش داده بود در پی انهدام سد نووا کاخوفکا، خطری نیروگاه هستهای زاپوریژیا را تهدید نمیکند.
اما ارتش اوکراین گفت در حال سنجش میزان تخریب و وسعت زمینهایی است که با این انفجار زیر آب خواهند رفت.
مقامات محلی که از سوی مسکو این منطقه را کنترل میکنند هم میگویند شهر نووا کاخوفکا با تخریب این سد در جنوب اوکراین، زیر آب رفته است.

در حالی که ذخایر اورانیوم غنی شده در ایران در حال افزایش است، گیلعاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد، با اعلام این که تلاشهایی برای امضای یک توافق اتمی موقت با ایران در جریان است، هشدار داد که چنین توافق احتمالیای، «به اورانیوم غنیشده در ایران دست نمیزند».
این در حالی است که بر اساس آمار اخیر ارائه شده از سوی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در تازهترین گزارشش به شورای حکام آژانس، ذخایر اورانیوم غنیشده ایران در سه ماهه گذاشته به میزان یکچهارم افزایش یافته است.
همچنین طبق گزارشها، ذخیره اورانیوم غنیشده ایران با غلظت ۶۰ درصد همچنان در حال افزایش است و در حال حاضر این ذخایر تقریبا برای ساخت دو بمب اتم کافی است.
بر اساس یکی از گزارشهای آژانس، ایران در حال حاضر ۱۱۴/۱ کیلوگرم اورانیوم غنی شده با غلظت ۶۰ درصد به صورت اورانیوم هگزافلوراید (UF6) در اختیار دارد که این میزان نسبت به سه ماهه قبلی ۲۶/۶ کیلوگرم افزایش نشان میدهد و غلظت آن را به راحتی میتوان افزایش داد.
اردان در کنفرانس سالانه روزنامه جروزالم پست گفت که چنین قراردادی برنامه اتمی ایران را با وقفه روبهرو میکند اما به اورانیوم غنیشده در ایران دست نمیزند و تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی را نیز به عقب نمیراند.
به گفته او، در برابر این وقفه، تهران خواهد توانست از مزایای مالی بهرهمند شود.
سفیر اسرائیل در سازمان ملل هشدار داد که جامعه جهانی «کاملا» در زمینه متوقف کردن حرکت ایران به سوی کشوری در آستانه ساخت سلاح اتمی شکست خورده است.
اردان گفت که رخدادهای یک سال گذشته همه نگرانیهای اسرائیل را ثابت کرده و ایران در زمینه اتمی از همه خطوط قرمز عبور کرده است.
این مقام اسرائیلی ادامه داد که در یک سال گذشته همه تحریمهای وضع شده علیه جمهوری اسلامی تنها مربوط به موضوع اوکراین بوده و از این موضوع ابراز تاسف کرد که جامعه جهانی درباره تحریم هستهای علیه جمهوری اسلامی صحبت نمیکند.
این اظهارات در حالی است که مذاکرات هستهای ایران از سال گذشته متوقف شده و پیشتر مقامهای آمریکایی اعلام کردهاند احیای برجام در دستور کار کاخ سفید نیست.
سفیر اسرائیل در سازمان ملل همچنین جمهوری اسلامی را رژیمی «سرکش و بیرحم» خواند و گفت که تنها راه متوقف کردن آن، وجود یک گزینه نظامی باورپذیر است.
او تاکید کرد: «خبر خوب این است که ما در حال توسعه دادن چنین تواناییهای نظامیای به منظور متوقف کردن ایران در صورت نیاز هستیم.»
در جریان همین کنفرانس، بنی گنتس، وزیر دفاع پیشین اسرائیل نیز گفت که «ساعت ۱۱» در زمینه متوقف کردن یک ایران اتمی فرا رسیده است.
او گفت اگر نیاز باشد اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران حمله کند، «همه اسرائیل» از چنین حملهای حمایت خواهد کرد.
او بار دیگر تاکید کرد یک ایران اتمی تهدیدی برای همه منطقه و جهان است و نه فقط تهدیدی برای اسرائیل.
گنتس گفت که نفوذ ایران در ونزوئلا یا صحرای غربی هیچ ارتباطی با خاورمیانه ندارد.
به گفته او، در سالهای اخیر شهروندان سعودی بیشتری به وسیله نیروهای نیابتی ایران کشته شدهاند تا شهروندان اسرائیلی.

ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری خود از اظهارنظر درباره گزارشها در مورد دیدارهای رابرت مالی با سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل خودداری کرد اما گفت واشینگتن برای پیگیری منافعش و رساندن پیام به تهران، راههای ارتباطی خود را دارد.
معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه پانزدهم خرداد همچنین در پاسخ به پرسشی درباره عادیسازی روابط ایران و عربستان سعودی، ابراز امیدواری کرد گفتوگوهای کشورهای منطقه با ایران به کاهش تنشها در خاورمیانه و تقویت ثبات منطقه منجر شود.
چند ماه پس از آن که ایراناینترنشنال از دیدارهای رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، با سعید ایروانی، سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل پرده برداشت، فایننشال تایمز نیز روز شنبه به نقل از دیپلماتها و تحلیلگران آگاه گزارش داد مالی و ایروانی چندین بار با هم دیدار کردهاند.
یک منبع نزدیک به دولت آمریکا به فایننشال تایمز گفت این گفتوگوها عمدتا درباره احتمال تبادل زندانیان بوده است.
همچنین به تازگی سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید درباره مذاکره آمریکا با جمهوری اسلامی با میانجیگری عمان گفت که آمریکا «راههای ارتباطی متعددی» با مقامهای ایرانی دارد اما در حال حاضر برجام در دستور کار نیست.
جان کربی روز چهارشنبه گذشته گفت: «ایرانیها هیچ حسن نیتی در مذاکرات احیای برجام نشان ندادند و با توجه به درگیریها در داخل ایران و حمایت این کشور از روسیه، برجام برای ما در اولویت قرار ندارد.»
این اظهارات در حالی است که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به تازگی به روزنامه فیگارو گفت روند دیپلماتیک و مذاکره با اتحادیه اروپا در خصوص موضوع هستهای تداوم دارد.
او اضافه کرد: «من با جوزپ بورل و همکارم علی باقری با انریکه مورا در زمینه موضوع هستهای در ارتباط هستیم و تبادل پیامها میان تهران و واشینگتن از طریق واسطههای منطقهای و حتی اروپایی ادامه دارد.»
آکسیوس هم به نقل از مقامهای آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی نوشت که برت مکگرک، هماهنگ کننده شورای امنیت ملی آمریکا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا، اوایل ماه می در سفر به عمان با مقامهای این کشور درباره احتمال تماس دیپلماتیک با ایران در مورد برنامه هستهای جمهوری اسلامی گفتوگو کرده است.
سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید اما در پاسخ به سوالی درباره مذاکرات آمریکا با کشورهای مختلف برای آزاد کردن زندانیان آمریکایی از ایران گفت که نمیتواند مذاکرات و رایزنیها را بهطور علنی فاش کند ولی آمریکا «بسیار سخت» برای آزادی آنها در تلاش است.
احتمال آزادی زندانیان آمریکایی از زندانهای جمهوری اسلامی پس از آن قوت گرفت که سلطان عمان به ایران سفر کرد.
چندین شهروند ایرانی-آمریکایی از جمله سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز همچنان در ایران زندانیاند و تلاشها برای آزاد کردن این زندانیان به نتیجه نرسیده است.
بهمن گذشته، شبکه انبیسی نیوز آمریکا به نقل از منابع آگاه گزارش داد که واشینگتن و تهران در حال مذاکره غیرمستقیم برای تبادل احتمالی زندانیاند و کشورهای بریتانیا و قطر در این میان نقش میانجی ایفا میکنند.
انبیسی نیوز به نقل از منابع آگاه خود افزود که دو طرف در حال بررسی فرمولی هستند که پیشتر مورد بحث قرار گرفته و میتواند شامل آزادی زندانیان در قبال آزادسازی میلیاردها دلار از پولهای مسدود شده ایران باشد که در بانکهای کره جنوبی بلوکه شده است.
پس از آن اما حسین تنهایی، رییس اتاق مشترک ایران و کرهجنوبی، گزارشها درباره آزادسازی داراییهای ایران در کره جنوبی را «در حد حرف» خواند و گفت: «مذاکراتی صورت گرفته که به جای دلار، وون داده شود و کالاهای ضروری به ویژه کالاهای بهداشتی معادل وون تهاتر میشود.»

شاهزاده رضا پهلوی از دیدار با بنی گنتس، وزیر دفاع پیشین اسرائیل، در حاشیه نشست سالانه جروزالمپست خبر داد و گفت در این دیدار درباره تاریخ غنی بین مردم ایران و اسرائیل و فرصتهای همکاری نه تنها بین اسرائیل و یک ایران سکولار و دموکراتیک، بلکه در سراسر خاورمیانه گفتوگو کرده است.