در دومین روز از کنفرانس «عدالت در دوران گذار؛ چالش‌ها و راهکارها»، شرکت‌کنندگان به بررسی جنبه‌های گوناگون دوران گذار ادامه دادند و به ویژه بر عدالت اقتصادی و عدالت محیط زیستی و همچنین مبارزه با اطلاعات نادرست در دوران گذار تاکید کردند.
دومین و آخرین روز از کنفرانس «عدالت در دوران گذار؛ چالش‌ها و راهکارها» روز یکشنبه ۱۲ شهریور از سوی سازمان حقوق بشر ایران در اسلو، پایتخت نروژ برگزار شد.
کامبیز غفوری، روزنامه‌نگار و از اعضای سازمان حقوق‌بشر ایران، درباره این کنفرانس به ایران اینترنشنال گفت که این سازمان فقط از کارشناسان ایرانی دعوت نکرده و کارشناسان بین‌المللی به ویژه کسانی که ناظر گذار کشورهای خود از حکومتی دیکتاتوری به دموکراسی بوده‌اند، به این کنفرانس دعوت شدند.
در مجموع ۲۲ نفر برای سخنرانی در کنفرانس دوروزه امسال دعوت شدند و این نشست، سومین کنفرانس سالانه است که سازمان حقوق بشر ایران درباره برقراری عدالت در دوران گذار برگزار کرده است.
غفوری همچنین درباره سه پنلی که در روز دوم برگزار شد نیز اضافه کرد که در دوران گذار فقط «عدالت سیاسی و قضایی» مطرح نیست، بلکه سازمان حقوق بشر ایران تلاش کرده که در این کنفرانس درباره «عدالت محیط زیستی»، «عدالت اقتصادی» و «مسئله اطلاعات نادرست» نیز گفت‌وگو شود.
در دومین روز کنفرانس، سرجان درمانوویچ، وزیر خارجه پیشین مونته‌نگرو نیز انواع شکل‌های گذار از حکومت‌های دیکتاتوری را بررسی کرد.
او گفت که وقتی از گذار به دموکراسی صحبت می‌شود یک «تصویر حماسی» از اروپای شرقی به ذهن می‌آید، اما گاهی گذار به دموکراسی بسیار سخت‌تر و دشوارتر است.
وزیر خارجه پیشین مونته‌نگرو به عملکرد فعالان مختلف در این عرصه اشاره کرد و گفت که شیوه گذار به عملکرد این فعالان بستگی دارد و شکل رژیم جدید نیز ناشی از این عملکرد است؛ به همین دلیل است که برخی از گذارها به رژیم دیکتاتوری منجر می‌شوند و برخی به دموکراسی.
در پنل اول به نام پنل «عدالت محیط زیستی»، نیک‌آهنگ کوثر، روزنامه‌نگار و تحلیلگر حوزه آب و محیط زیست سخنرانی و به «غارت» منابع محیط زیست در دوران جمهوری اسلامی اشاره کرد.
او در این زمینه به ایران اینترنشنال گفت: «اگر در دوران گذار ما نتوانیم منابع طبیعی، به ویژه منابع آب را درست مدیریت کنیم، منابع غذایی هم دچار مشکل خواهد شد و این بی‌ثباتی ایجاد خواهد کرد.»
همچنین در این پنل، سام خسروی‌فرد، تحلیلگر و متخصص محیط زیست گفت که برخورداری از آب و محیط زیست سالم، بخشی از حقوق بشر است.
او تاکید کرد که در شرایط گذار، به دلیل «خلاء قدرت»، محیط زیست بیشتر آسیب می‌بیند.
حسین رئیسی، وکیل حقوق‌بشر و استاد دپارتمان حقوق و پژوهش‌های حقوقی دانشگاه کارلرتون اتاوا کانادا، نیز گفت: «کشورها برای عقب‌نماندن از یکدیگر، سرعت توسعه را افزایش داده‌اند و در جاهایی که توسعه پایدار و همه‌‌جانبه در نظر گرفته نشود، افرادی آسیب می‌بینند.»
او افزودعد الت محیط زیستی یعنی شهروندان کم‌برخوردار که در این مسیر آسیب می‌بینند، باید به‌نوعی خسارتشان جبران شود.
به گفته رئیسی، مساله دادخواهی در بحث عدالت محیط زیستی حائز اهمیت فراوان است و «دادخواهی محیط‌زیستی معمولا دادخواهی جمعی است».
در پنل عدالت اقتصادی نیز شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه نوبل صلح به بررسی نهادهای مجری و ناظر مدیریت ثروت‌های ملی در دوران گذار پرداخت.
این حقوقدان از جمله به موضوع مصادره اموال مردم در ابتدای دوران انقلاب که منجر به فرار سرمایه‌ها از کشور شد، پرداخت و گفت: «اختلاس‌های کلا هرگز به‌اندازه خروج سرمایه به اقتصاد کشور صدمه نمی‌زنند. پس از جمهوری اسلامی و در دوران گذار باید از خروج سرمایه از ایران جلوگیری کرد.»
فرهاد ثابتان، استاد اقتصاد نیز در این پنل گفت حقوق اقتصادی و حقوق مدنی و اجتماعی مجموعه درهم تنیده‌ای از حقوق انسانی است که مستلزم قانون‌گذاری عادلانه از طرف دولت و اجرا و تنفیذ آن از طرف نهادهای قضایی و دولتی است.
او افزود: «اقتصاد ایران در عدالت انتقالی، مانند بیماری است که با عوارض حاد و شوک‌های بی‌امانی مواجه شده که اکنون به اتاق اورژانس رسیده و نیازمند درمان اضطراری است.»
همچنین آرش سرکوهی، مشاور حقوق بشر در پارلمان آلمان با اشاره به این که عدالت کامل، قابل تحقق نیست، تاکید کرد باید درباره نقش رانت در قدرت و ثروت آگاه‌سازی کرد.
به گفت او، اموال بزرگ و بنیادهای مصادره‌شده، باید پس از دوران گذار مردمی و اجتماعی بشوند و نه دولتی؛ یعنی مردم باید طی پروسه‌ای دموکراتیک اداره این ثروت‌های ملی را برعهده بگیرند.
در پنل سوم، «مقابله با اطلاعات نادرست در دوران گذار» کارشناسانی چون مولود حاجی‌زاده، روزنامه‌نگار اقتصادی سخنرانی کردند.
رویا کریمی‌مجد، روزنامه‌نگار نیز در این پنل با تاکید بر اینکه زیرساخت گذار به دموکراسی براساس اطلاعات درست چیده می‌شود، اضافه کرد در این مسیر، جامعه نیازمند نهادی است که مبنای خود را بر آموزش بگذارد: آموزش عمومی برای صحت‌سنجی خبرها.
شهرام القاسی، استاد جامعه‌شناسی فرهنگ و ارتباطات، در پنل «مقابله با اطلاعات نادرست» گفت: «اگر در گذشته رسانه‌ها ابزار کنترل در دست حکومت‌ها بودند، ظهور رسانه‌های اجتماعی نشان داد که تک‌تک «افراد» قدرت دارند؛ اما حالا می‌دانیم که آنچه در رسانه‌های اجتماعی هست، بخشی کنترل حکومت است و بخشی قدرت انسان‌ها؛ برای تشخیص این‌ها، ما نیاز به سواد رسانه‌ای داریم.»
روز شنبه، در اولین روز از این کنفرانس، جاوید رحمان در این نشست با اشاره به ممانعت جمهوری اسلامی از ورودش به ایران گفت اگر فکر می‌کنند او با این کار، نقض حقوق بشر را دنبال نمی‌کند، سخت در اشتباهند.
مشروح گزارش روز اول کنفرانس را اینجا بخوانید.
