حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در اولین سخنرانی خود پس از آغاز جنگ اسرائیل و حماس روز جمعه ۱۲ آبان گفت که آمریکا پیغام داد در صورت ادامه عملیات حزب‌الله، ایران را بمباران خواهد کرد.
سی‌ان‌ان در گزارشی به بررسی نقش دوحه به عنوان میانجی برای آزادی گروگانها و کاهش درگیری میان اسرائیل و حماس پرداخته است.
قطر، این کشور کوچک خلیج فارس، بار دیگر به دلیل میانجی‌گری‌هایش برای آزادی گروگانها از اسارت حماس و تخلیه اتباع خارجی از غزه، در مرکز دیپلماسی جهانی قرار گرفت.
سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه نوشت قطر روز دهم آبان با میانجیگری میان اسرائیل، حماس و مصر و با هماهنگی ایالات متحده، اتباع خارجی و غیر نظامیان فلسطینی را که به‌شدت مجروح شده بودند از غزه خارج و وارد مصر کرد.
به گفته مقام‌های فلسطینی، شماری از دارندگان گذرنامه‌های خارجی از گذرگاه مرزی رفح، غزه را ترک کردند.
به گزارش پایگاه خبری القاهره، بیمارستان العریش مصر پذیرش مصدومانی از فلسطین را که از غزه خارج شدند، آغاز کرده است.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت دوحه خود را در موقعیت دیپلماتیک ظریفی می‌بیند؛ موقعیتی که کارشناسان می‌گویند تاکنون به نفع این کشور بوده و آن را به متحدی ضروری برای واشینگتن تبدیل کرده است.
آندریاس کریگ، دانشیار کینگز کالج لندن که بر کشورهای حوزه خلیج فارس تمرکز دارد، به سی‌ان‌ان گفت: «رابطه قطر با حماس از اجزای کلیدی استراتژی میانجیگری در درگیری میان حماس و اسرائیل بوده است. این رابطه، قطر را در جایگاهی منحصر به فرد قرار می‌دهد زیرا میتواند با هر دو طرف به گونه‌ای ارتباط برقرار کند که هیچ بازیگر دیگری در جهان امکان آن را ندارد.»
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، این «امیرنشین غنی از گاز» در حالی که از یک‌سو یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در منطقه است، از سوی دیگر روابط خود را با حماس حفظ کرده است. در همین حال این کشور کانال ارتباطی خود را با اسرائیل نیز دارد.
بر همین اساس سه منبع آگاه به سی‌ان‌ان گفتند دیوید بارنیا، رییس آژانس اطلاعاتی اسرائیل در قطر حضور یافته تا درباره تلاش‌ها برای آزاد کردن گروگانها گفت‌وگو کند.
به نظر می‌سد روابط قطر با حماس نتیجه‌بخش بوده است چون علاوه بر غیرنظامیان فلسطینی و اتباع خارجی که روز چهارشنبه اجازه خروج از غزه را یافتند، چهار گروگان حماس، دو اسرائیلی و دو آمریکایی-اسرائیلی نیز با میانجیگری قطر و مصر آزاد شدند.
از سوی دیگر اسرائیل تلاشهای قطر را برای میانجی‌گیری پذیرفته است.
زاخی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل در همین زمینه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این کشور حاشیه خلیج فارس به یک ذی‌نفع اساسی در تسهیل راه‌‌حل‌های بشردوستانه تبدیل شده است. تلاشهای دیپلماتیک قطر در این زمان بسیار مهم است.»
ماهیت رابطه قطر با حماس چیست؟
پس از حمایت قطر از معترضانی که در پی خیزش‌‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ به دنبال سرنگونی رژیم‌‌های چندین کشور عرب بودند، روابط این کشور با برخی همسایگان خود به تیرگی گرایید.
روابط زمانی بدتر شد که اواسط سال ۲۰۱۷، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع و این کشور را به حمایت از تروریسم متهم کردند. سال‌ها طول کشید تا این کشورها روابطشان را با قطر اصلاح کنند.
قطر در سال ۲۰۱۲ به گروه حماس که مورد حمایت جمهوری اسلامی است، اجازه داد تا دفتر سیاسی خود را در دوحه تاسیس کند. این دفتر تا به امروز همچنان در دوحه فعال است.
روابط با حماس، قطر را به یک میانجی مهم در طول درگیری‌های حماس با اسرائیل تبدیل کرده است. به گزارش رویترز، علاوه بر بخشی از کمک‌هزینه ماهانه ۳۰ میلیون دلاری برای خانواده‌ها و سوخت برای تامین برق، قطر حقوق بخش دولتی در غزه را نیز پرداخت میکند.
جایگاه قطر در روابط بین‌المللی
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت قطر روابط نزدیک خود را با کشورهای غربی حفظ کرده و به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز در جهان به یک تامین‌کننده مهم انرژی تبدیل شده است.
این کشور همچنین یکی از خریداران عمده تسلیحات از ایالات متحده است.
قطر برای چندین دهه محل استقرار پایگاه هوایی عظیم آمریکا بود و سال گذشته از سوی دولت جو بایدن به‌عنوان متحد اصلی غیر ناتو در منطقه معرفی شد.
روابط با اسرائیل
دوحه یکی از اولین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بود که در سال ۱۹۹۶ با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کرد و این تابوی دیرینه را در منطقه شکست. هر چند پس از حمله اسرائیل به غزه در سال ۲۰۰۹، این کشور روابط خود را با اسرائیل قطع کرد.
شبکه خبری قطری الجزیره، اولین شبکه خبری پان عربی بود که اسرائیل را روی نقشه نشان داد و مقامات این کشور را برای مصاحبه‌های زنده دعوت کرد.
استراتژی قطر در ایفای نقش میانجی چیست؟
آندریاس کریگ در صحبت‌های خود با سی‌ان‌ان گفت که قطر تلاش میکند «محلی برای دیپلماسی ایجاد کند».
او افزود: «یکی از اهداف این رایزنی‌ها، به تاخیر انداختن حمله زمینی اسرائیل به داخل غزه بود.»
با این حال اسرائیل عملیات زمینی کامل خود را از روز جمعه پنجم آبان آغاز کرد. به گفته برخی از مقامات آمریکایی به سی‌ان‌ان، این اقدام اسرائیل تلاش‌ها را برای آزادی بیش از ۲۰۰ گروگانی که گمان می‌رود در دست حماس هستند، پیچیده کرده است.
ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر، روز ششم آبان به سی‌ان‌ان گفت که با وجود تشدید تنشها در میدان، مذاکرات مربوط به آزادی گروگانها دشوارتر شده است اما همچنان ادامه دارد.
کریگ در ادامه به سی‌ان‌ان گفت میانجیگری برای آزادی گروگانهای ربوده شده به دست حماس، راه مفیدی برای دیپلماسی قطر است زیرا برخی از گروگانها ملیت‌‌های اروپایی و آمریکایی دارند و چندین کشور به حمایت از تلاشهای دوحه علاقه‌مند هستند.
یوست آر. هیلترمن، مدیر برنامه شمال آفریقای خاورمیانه در اندیشکده گروه بحران بین‌المللی در بروکسل با اشاره به سابقه طولانی این کشور حوزه خلیج فارس در مذاکره بین بازیگران جهانی که با یکدیگر اختلاف دارند گفت که میانجیگری برای مدت طولانی یکی از «مهارت‌های قابل فروش قطر» بوده است.
دوحه در شهریور امسال هم میانجی یک توافق تاریخی بین جمهوری اسلامی و آمریکا بود که منجر به آزادی پنج شهروند آمریکایی از زندان در ایران و بازگشتشان به آمریکا شد. آزادی زندانیان بخشی از یک معامله گستردهتر، شامل آزاد کردن شش میلیارد دلار از سرمایه‌‌های ایران از سوی آمریکا بود.
قطر همچنین نقش میانجی را در پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایفا کرد و مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشینگتن را در اواخر سال ۲۰۲۲ تسهیل کرد.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت یکی از برجسته‌‌ترین تلاشهای میانجیگری قطر در سال ۲۰۲۱ در جریان تخلیه نیروهای آمریکایی از افغانستان بود؛ زمانی که قطر نه تنها سفر امن آمریکاییها را به این کشور تسهیل کرد بلکه به دلیل داشتن روابط دیپلماتیک با دولت جدید تحت حکومت طالبان، به‌عنوان یک قدرت محافظ برای نیروهای آمریکایی در این کشور عمل کرد.
انتقادها از قطر به دلیلی نزدیکی با حماس
سی‌ان‌ان نوشت دوحه به دلیل روابطش با حماس مورد انتقاد اسرائیل و سیاستمداران غربی قرار گرفته است.
با وجود نقش میانجیگری قطر، الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل هفته گذشته این کشور را به حمایت مالی از حماس و پناه دادن به رهبران آن متهم کرد.
کوهن در نشست اعضای عالی‌رتبه سازمان ملل گفت: «قطر پناهگاه رهبران حماس است و منابع مالی آن‌ها را تامین میکند. این کشور میتواند بر آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگانهای تروریست‌‌ها تاثیر بگذارد. شما اعضای جامعه بین‌المللی باید از قطر بخواهید این کار را انجام دهد.»
در پاسخ، قطر گفت که از اظهارات وزیر امور خارجه اسرائیل «متعجب و ناامید» است؛ به ویژه «در زمانی که قطر به دنبال تضمین آزادی اسیران و کاهش تنش» است.
قطر هشدار داد «این اظهارات تحریکآمیز» میتواند تلاشهای میانجیگری را تضعیف کند و جان انسان‌‌ها را به خطر بیندازد.
واشنگتن پست روز چهارم آبان به نقل از چهار دیپلمات آگاه گزارش داد ایالات متحده و قطر موافقت کردهاند پس از حل بحران گروگان‌گیری، روابط دوحه و حماس را بازبینی کنند.
این توافق در جریان دیدار اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر در دوحه شکل گرفت.
واشینگتن پست افزود هنوز مشخص نیست که آیا این ارزیابی مجدد منجر به خروج رهبران حماس از قطر خواهد شد یا خیر؟
کریگ در این رابطه به سی‌ان‌ان گفت: «بعید است قطر حماس را بیرون کند اما به احتمال زیاد دیگر با این گروه همکاری نخواهد کرد. همانند تصمیمی که در مورد طالبان با وجود داشتن دفتری در دوحه، پایتخت قطر گرفت.»
هیلترمن هم گفت: «قطر در تلاشهای میانجیگری خود نقشی نمونه ایفا میکند اما برخی از سیاستمداران در ایالات متحده از صمیمیت قطر با حماس ناراضی هستند. دو عضو جمهوری‌‌خواه کنگره از قطر خواسته‌‌اند رهبری حماس را از دوحه اخراج کند.»
سی‌ان‌ان در گزارش خود به این نکته اشاره کرد که اسرائیل گفته است به دنبال نابودی کامل حماس «یک‌بار برای همیشه» است تا دوباره آن را تهدید نکند.
چنین نتیجه‌ای میتواند نقش سودمند قطر را به‌عنوان یک میانجی کم‌رنگ کند.
نصرالله در سخنرانی ویدیویی خود خطاب به آمریکا گفت: «چگونه جرات می‌کنید مقاومت ما را تهدید کنید؟ کشتی‌های شما در دریای مدیترانه ما را نمی‌ترسانند و مطمئن باشید می‌توانیم آن‌ها را هدف قرار دهیم.»
از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس، آمریکا برای جلوگیری از افزایش تنش، ناوهای جنگی خود را به منطقه اعزام کرده است.
همچنین پنتاگون تاسیسات مورد استفاده سپاه پاسداران در سوریه را در واکنش به حملات گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی علیه پایگاه‌های آمریکایی مورد هدف قرار داده است.
دبیرکل حزب‌الله لبنان گفت اگر آمریکا می‌خواهد از جنگ منطقه‌ای جلوگیری کند، حملات اسرائیل به غزه باید متوقف شود.
سخنرانی روز جمعه نصرالله پیشتر از سوی ناظران به عنوان «نقطه عطفی» در جنگ حماس و اسرائیل و تنش‌های منطقه ارزیابی شده بود.
نصرالله گفت که همه احتمالات در جبهه لبنانی وجود دارد و نیروهایش باید برای هر گزینه‌ای آماده باشند.
او از حمله هفتم اکتبر شبه‌نظامیان حماس از غزه به اسرائیل که منجر به آغاز جنگ شد دفاع کرد و افزود پیروزی حماس به نفع لبنان است.
دبیرکل حزب‌الله لبنان گفت این تصمیم فقط از سوی فلسطینی‌ها گرفته شد و تاکید کرد حماس باید «پیروز» شود.
نصرالله ادامه داد: «اکنون دو هدف را باید در نظر داشت: توقف حمله به غزه و پیروزی حماس.»
حزب‌الله پیشتر در هشداری به اسرائیل خواهان متوقف شدن حملات به غزه تا بعدازظهر جمعه شده بود.
پیش از آغاز سخنرانی نصرالله، خبرگزاری رویترز گزارش داد حزب‌الله لبنان یک موشک ضد تانک به سمت یک سایت اسرائیلی در مرز دو کشور شلیک کرد.
ساعاتی قبل از آغاز سخنرانی نصرالله، سخنگوی ارتش اسرائیل در پیامی به حزب‌الله اعلام کرد: «امروز و روزهای آینده به هر حادثهای پاسخ خواهیم داد.»
همزمان با این تغییر و تحولات، بر اساس اطلاعات رسیده به ایراناینترنشنال از یک منبع آگاه، فرماندهان گروه مسلح نجباء، از گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق، در سفری مخفیانه به تهران رفتهاند.
اکرم الکعبی، رهبر این گروه روز سهشنبه رسما به آمریکا اعلان جنگ کرد و گفت: «محور مقاومت عراق تصمیم گرفته عراق را به شیوه نظامی آزاد کند.»
نصرالله در سخنرانی خود از نیروهای شبه‌نظامی منطقه تشکر کرد.
پیش از این سخنرانی، وال‌استریت ژورنال گزارش داد واشینگتن اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می‌دهد گروه مزدور روسی واگنر قصد دارد به گروه حزب‌الله لبنان یک سیستم دفاع هوایی ارائه دهد.
کرملین این گزارش را رد کرده است.
