دولت آلمان روز جمعه ۱۴ اردیبهشت هشدار داد روسیه با عواقب حملات سایبری اخیرش به این کشور مواجه میشود. اتحادیه اروپا نیز کارزار سایبری مخرب مسکو علیه آلمان و جمهوری چک را محکوم کرد و به مسکو هشدار داد که از تمامی ابزارهایش در واکنش به این حملات استفاده خواهد کرد.
بر اساس گزارش رویترز، آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، روز جمعه در کنفرانسی خبری گفت: «اطمینان داریم حملات سایبری که سایتهای نظامی آلمان را تحت تاثیر قرار داد و برای مدتی آنها را مختل کرد، از سوی گروهی هکری وابسته به سرویس اطلاعات نظامی روسیه (جیآریو) انجام شده است.»
او گروه هکری «ایپیتی۲۸» را مسئول انجام این حملات سایبری «غیرقابل قبول» معرفی کرد و گفت دولت روسیه با عواقب این اقدام خود روبهرو خواهد شد.
نانسی فایزر، وزیر کشور آلمان نیز در همین روز با انتشار بیانیهای مشابه، گفت حملات سایبری این گروه هکری، حزب حاکم سوسیال دموکرات و بخشهای تدارکاتی، دفاعی، هوافضا و فنآوری اطلاعات آلمان را هدف گرفت.
او این حملات را «تهدیدی برای دموکراسی» توصیف کرد و گفت آلمان تحت هیچ شرایطی اجازه نمیدهد دولت روسیه آن را مرعوب کند.
گروه ایپیتی۲۸ یا همان فنسیبر (Fancy Bear) از سال ۲۰۰۴ در سراسر جهان فعال است و پیش از حملات اخیرش به آلمان، بارها شرکتهای فنآوری را در کشورهای مختلف هدف قرار داده است.
به نظر میرسد این گروه مدتها توانسته است از نقص امنیتی ناشناختهای در ایمیل آوتلوک مایکروسافت سوءاستفاده کند.
این گروه هکری مسئول نفوذ به سرورهای حزب دموکرات آمریکا و درز اطلاعاتی مخرب درباره هیلاری کلینتون، نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در سال ۲۰۱۶ نیز هست.
علیرضا منافی، پژوهشگر آزاد اینترنت و امنیت دیجیتال درباره این حملات به ایراناینترنشنال گفت وقتی آلمان در سال گذشته میلادی اعلام کرد قصد ارسال تانک به اوکراین را دارد، چندین سایت آن طی حملاتی سایبری از دسترس خارج شدند.
به گفته او، اطلاعات جدیدتر نشان میدهد این حملات محدود به چند سایت نبود و بخشهای دفاعی، هوافضا و آیتی آلمان نیز تحت حمله قرار گرفت.
منافی گروه هکری فنسیبر را عامل تهدیدی بسیار ماهر با توانایی بالا در حمله به اهداف مورد نظر توصیف کرد و گفت: «روسیه از طریق این گروه توانسته اهدافش را درست انتخاب کند و به آنها به شکلی موثر آسیب بزند.»
این پژوهشگر اینترنت تاکید کرد آلمان رتبه هفتم جهان را در زمینه امنیت سایبری دارد اما برای مقابله با چنین حملاتی، نیازمند اشتراک تجربیات اعضای اتحادیه اروپا در این زمینه است.
روز جمعه، سخنگوی دولت آلمان از روسیه خواست حملات سایبری به این کشور را متوقف کند.
وزارت خارجه آلمان نیز خبر داد کاردار روسیه را در اعتراض به این حملات سایبری احضار خواهد کرد.
به گفته سخنگوی این وزارتخانه، برلین اکنون طیف وسیعتری از اقدامات تنبیهی علیه روسیه را مانند تحریمهای اتحادیه اروپا و اخراجهای دیپلماتیک بیشتر از آلمان در دست بررسی دارد.
فایننشالتایمز در گزارشی نوشت جمهوری چک نیز روز جمعه اعلام کرد موسسات دولتی این کشور سال گذشته هدف حمله این گروه هکری قرار گرفتهاند.
وزارت خارجه چک اعلام کرد: «اینگونه فعالیتها ناقض هنجارهای سازمان ملل در مورد رفتار مسئولانه دولتها در فضای سایبری و سایر تعهدات بینالمللی است.»
بنا بر گزارش سرویس دیپلماسی اتحادیه اروپا، حملات مشابهی نیز طی سالهای اخیر در لهستان، لیتوانی، اسلواکی و سوئد رخ داده است.
متحدان ناتو روز جمعه این حملات را «بدخواهانه» توصیف کردند و گفتند که در حال بررسی گزینهها برای اقدام مشترک در پاسخ به آن هستند.
این ائتلاف به نمایندگی از ۳۲ کشور عضو خود اعلام کرد ناتو مصمم است از قابلیتهای لازم برای بازدارندگی، دفاع متقابل و رویارویی با تهدیدات سایبری روسیه به منظور حمایت از اعضایش استفاده کند.
یک گروه هکری وابسته به سازمان اطلاعات سپاه در کارزاری سایبری با جعل هویت روزنامهنگاران، فعالان حقوق بشر و اندیشکدهها، به دنبال سرقت اطلاعات افراد فعال در سازمانهای مردمنهاد، رسانهها و نهادهای دانشگاهی است.
بر اساس گزارش مشترک منتشر شده از سوی گوگل و شرکت امنیت سایبری ماندیانت، هکرهای موسوم به «ایپیتی۴۲» (APT42) با استفاده از ترفندهای مهندسی اجتماعی و ساخت پروفایلهای جعلی، تلاش کردهاند تا اعتماد قربانیان خود را در خاورمیانه و کشورهای غربی جلب کنند.
آنها پس از جلب اعتماد افراد و هدایت قربانیان به سایتهای تحت کنترل خود، اطلاعات حساب کاربری آنها را برای اجرای عملیات جاسوسی گستردهتر به سرقت بردهاند.
واشینگتنپست، اکونومیست و جروزالمپست از جمله رسانههایی هستند که هویت کارکنان آنها از سوی هکرهای جمهوری اسلامی جعل شده است.
هکرها در کارزار خود به جعل هویت اندیشکدههای برجسته آمریکا از جمله موسسههای آسپن، مککین و واشینگتن نیز پرداختهاند.
گزارش منتشر شده نشان میدهد هدف هکرها از جعل هویت این سازمانها، ارسال ایمیلهای فیشینگ برای افراد بوده است.
آنها در این کارزار صفحه ورود پلتفرمهایی نظیر جیمیل، یوتیوب، گوگلمیت و گوگلدرایو را جعل کردهاند.
نویسندگان این گزارش میگویند کارزار مهندسی اجتماعی یاد شده به هکرها این امکان را داده است تا با فریب قربانیان و سرقت اطلاعات آنلاین آنها به حسابهای متصل به فضای ابری افراد دسترسی پیدا کنند.
کارشناسان سایبری تاکید کردند شواهدی مبنی بر هک و نفوذ به سازمانهایی که هویت آنها برای این کارزار جعل شده، پیدا نکردهاند.
تحقیقات آنها نشان میدهد گروه هکری ایپیتی۴۲ از سال ۲۰۱۹ درگیر کارزارهای مهندسی اجتماعی گوناگون بوده است.
گروه ایپیتی۴۲ با نامهای دیگری نظیر «بچه گربههای دلربا»، «طوفان شنی نعنایی» و «فسفروس» نیز شناخته میشود.
با وجود اینکه بسیاری از گروههای هکری تحت کنترل جمهوری اسلامی با آغاز جنگ حماس و اسرائیل تمرکز خود را به انجام حملات مخرب به شرکتها و نهادهای اسرائیلی معطوف کردند اما ایپیتی۴۲ از معدود گروههایی است که بر جمعآوری اطلاعات از اهداف خارجی متمرکز مانده است.
این عملیات سایبری آخرین نمونه از مواردی است که هکرهای وابسته به حکومت ایران در آن برای فریب قربانیان به جعل هویت افراد و نهادهای معتبر پرداختهاند.
سال گذشته شرکت مایکروسافت با انتشار گزارشی مشابه، از عملیاتی پرده برداشت که در آن گروه هکری طوفان شنی نعنایی با جعل هویت روزنامهنگاران، به کارشناسان فعال در سازمانهای تحقیقاتی اروپا و آمریکا حمله سایبری کرد.
چین کاوشگر چانگ-۶ را برای جمعآوری نمونههایی از سمت تاریک ماه به سمت این کره پرتاب کرد که اقدامی رو به جلو در برنامه فضایی این کشور محسوب میشود.
یک موشک حامل این کاوشگر روز جمعه از یک مرکز پرتاب فضایی در جنوب چین (Wenchang) در ساعات بعد از ظهر به وقت محلی پرتاب شد.
صدها تماشاگر در نزدیکی این مرکز جمع شده بودند تا شاهد آخرین پیشرفت در برنامه فضایی چین باشند.
خبرگزاری دولتی شینهوا از این پرتاب به عنوان «اولین اقدام از این نوع در تاریخ اکتشافات انسان در ماه» یاد کرد.
وانگ چیونگ، معاون طراح ماموریت چانگ-۶، به شینهوا گفت: «کل ماموریت چالشهای زیادی دارد؛ مراحل به هم مرتبط و چالشبرانگیز هستند.»
اجرای جدیدترین پروژه فضایی چین در شرایطی است که واشینگتن معتقد است پکن در حال پنهان کردن یک برنامه فضایی نظامی در پوشش غیرنظامی است.
هدف از پرتاب چانگ-۶ جمعآوری حدود دو کیلوگرم نمونه ماه از سمت تاریک ماه و آوردن آن به زمین برای تجزیه و تحلیل اعلام شده است.
در حالی که نیمکره تاریک ماه به طور دائم به زمین پشت میکند، این یک ماموریت فنی پیچیده است که ۵۳ روز طول میکشد.
جی پینگ، معاون مرکز اکتشافات ماه و مهندسی فضایی چین به خبرنگاران گفت این کاوشگر برای اولین بار نمونههایی را از سمت تاریک ماه جمعآوری خواهد کرد.
به گفته ناظران، کاوش در سطح دور ماه به دانشمندان این فرصت را میدهد تا راز تشکیل این قمر را کشف کنند.
این ماموریت فضایی در صورتی که با موفقیت انجام شود دستاورد بسیار بزرگی برای علم خواهد بود.
در سالهای اخیر، چین کاوشگرهای دیگری را بر روی کره ماه فرود آورده است.
پیام دریابی، خبرنگار ایراناینترنشنال در این زمینه گفت: «پرتاب کاوشگرهای سری چانگ در ادامه سیاستهای چین برای عقب نماندن از رقابت فضایی با پروژه آرتمیس آمریکا در راستای راهاندازی پایگاه در سطح ماه است.»
او در ارتباط با اهمیت این پروژه فضایی چین تاکید کرد که پکن با پرتاب کاوشگر چانگ-۶ به دنبال نمونهبرداری از قسمتی از ماه است که بشر تا به حال موفق به دسترسی به آن نشده است.
به گفته دریابی، اهمیت این نمونهبرداری آن است که لایههای روی سطح این سمت ماه که از دید بشر پنهان است، ضخیمتر هستند و دهانههای آتشفشان بیشتری در آن وجود دارد.
پرتاب کاوشگر جدید چین در میانه رقابتهای جهانی برای پرتاب کاوشگرها به فضا صورت گرفت.
چین به عنوان دومین اقتصاد جهانی، میلیاردها دلار به برنامه فضایی نظامی خود تزریق کرده تا بتواند در این زمینه با ایالات متحده و روسیه رقابت کند.
اسفند ماه گذشته، کاوشگر اودیسه که ساخته یک شرکت خصوصی آمریکایی است با موفقیت روی سطح ماه فرود آمد.
از سال ۱۹۷۲، این اولین بازگشت آمریکا به ماه بوده است.
علاوه بر چین و آمریکا، در دو دهه گذشته هند و ژاپن نیز کاوشگرهای خود را به ماه اعزام کردهاند.
سال گذشته، آژانس فضایی هند اعلام کرد فضاپیمای چاندرایان-۳، با گذشت بیش از سه هفته پس از پرتاب، با موفقیت در مدار ماه قرار گرفت.
در سال ۱۳۹۹، کاوشگر امید امارات متحده عربی از مرکز فضایی تانگاشیما در ژاپن با موفقیت به فضا پرتاب شد و سفر خود را به سوی مریخ آغاز کرد.
ناسا اعلام کرده که در راستای انجام ماموریت درازمدت خود برای اعزام انسان به کره مریخ، در سال ۲۰۲۶ برای نخستین بار پس از نیم قرن، فضانوردانی را راهی کره ماه خواهد کرد.
در حالی که درگیریها در آمریکا میان نیروهای پلیس و دانشجویان هوادار فلسطینیها ادامه دارد، تظاهرات و تجمعات اعتراضی دانشجویان در دانشگاههای چند کشور اروپایی و آسیایی نیز برگزار شد.
در استرالیا، چادرهای اعتراضی طرفدار فلسطین در حداقل هفت مرکز دانشگاهی سراسر کشور از جمله دانشگاه سیدنی بر پا شده است.
بریتانیا، فرانسه و کانادا نیز جزو کشورهای غربی هستند که دانشجویان هوادار فلسطین در آنها تظاهرات کردهاند.
فرانسوا لیگالت، سر وزیر استان کبک کانادا، خواستار برچیده شدن کمپ معترضان حامی فلسطین در دانشگاه مکگیل مونترال شد.
با وجود درخواست دانشگاه مکگیل از پلیس برای برچیدن این کمپ، پلیس هنوز در این زمینه اقدام نکرده است.
حامیان فلسطین در دانشگاههای تورنتو، اتاوا و بریتیش کلمبیا نیز کمپ اعتراضی بر پا کردهاند.
در هند، تظاهراتی در دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو برای همبستگی با دانشجویان معترض در کلمبیا برگزار شد.
در لبنان، صدها دانشجو در محوطه دانشگاههای لبنان تجمع کردند و پرچم فلسطین را به اهتزاز درآوردند.
در آمریکا، پلیس آمریکا روز پنجشنبه ۱۳ اردیبهشت، با بازداشت صدها دانشجو در چند دانشگاه، به تجمع دانشجویان معترض در این دانشگاهها پایان داد.
با این همه بسیاری از دانشجویان معترض تاکید کردهاند که به تجمع و اعتراض خود ادامه خواهند داد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، در ساعات قبل از سپیده دم پنجشنبه، پلیس به شهر چادری برپا شده در دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس رفت و با استفاده از تجهیزات ضد شورش، صف معترضانی را که در تلاشی بیهوده برای جلوگیری از پیشروی پلیس، دستها را به هم زنجیر کرده بودند، در هم شکست.
دانشجویان در روزهای اخیر در اعتراض به جنگ اسرائیل علیه غزه در دهها دانشگاه تجمع کرده و چادر برافراشتهاند. تظاهرکنندگان از جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا که از حق اسرائیل برای دفاع از خود حمایت کرده است، میخواهند تا اقدامات بیشتری برای توقف خونریزی در غزه انجام دهد. آنها همچنین خواستار واگذاری سهام دانشگاهها در شرکتهای حامی دولت اسرائیل هستند.
بسیاری از مسئولان دانشگاهها، از جمله دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک، پلیس را برای سرکوب اعتراضات فراخواندهاند.
جو بایدن نیز سرانجام روز پنجشنبه سکوت خود را در قبال اعتراض دانشجویان و خشونتهای صورت گرفته شکست و گفت آمریکاییها حق اعتراض دارند، اما حق ندارند خشونت بورزند.
او در کاخ سفید گفت: «تخریب اموال یک اعتراض مسالمت آمیز نیست. این کار خلاف قانون است. خرابکاری، تجاوز، شکستن شیشهها، تعطیلی دانشگاهها، اجبار به لغو کلاسها و مراسم فارغ التحصیلی، اعتراض مسالمتآمیز نیست.»
بایدن، که به دنبال پیروزی مجدد بر دونالد ترامپ، رقیب جمهوریخواه خود در ماه نوامبر است، در مواجهه با انتقادها از هر دو جناح چپ و راست، رویکری محتاطانه را در پیش گرفته است.
خشونت در محوطه دانشگاه
در دانشگاه یو سی ال ای، پلیس بارها از تظاهرکنندگان خواست منطقه اعتراضی را که میدانی مرکزی به اندازه یک زمین فوتبال را اشغال کرده بود، تخلیه کنند.
صدای دهها انفجار مهیب ناشی از شلیک نارنجکهای شوکآوردر محوطه دانشگاه شنیده شد. تا صبح، میدان پر از زبالههای کمپ ویرانشده بود: چادر، پتو، ظروف غذا، پرچم فلسطین و کلاههای ایمنی.
در پورتلند، اورگان، پلیس صبح پنجشنبه وارد کتابخانه دانشگاه ایالتی پورتلند شد، جایی که تظاهرکنندگان از روز دوشنبه در آنجا بست نشسته بودند. چند ده نفر از معترضان از ساختمان بیرون دویدند و با عجله به سوی گروهی از افسران ضد شورش هجوم بردند، اما بهسرعت دستگیر شدند.
در نیوهمپشایر، پلیس حدود ۱۰۰ معترض را در طول شب و در جریان حوادث جداگانهای در دانشگاه دارتموث و دانشگاه نیوهمپشایر دستگیر و کمپهای آنها را متلاشی کرد.
تظاهرات در دانشگاه با اعتراضاتی متقابل مواجه شد که دانشجویان هوادار فلسطین را به یهودستیزی متهم میکند.
طرفداران فلسطین، از جمله برخی یهودیان مخالف اقدامات اسرائیل در غزه، میگویند که به دلیل انتقاد از دولت اسرائیل و ابراز حمایت از حقوق بشر، به ناحق یهودیستیز خوانده شدهاند.
اقدام پلیس در یوسی ال ای یک روز پس از درگیریهای خشونتآمیز
دانشگاه یو سی ال ای، کلاسهای روز چهارشنبه را به دنبال درگیری شدید بین ساکنان کمپ اعتراضی و گروهی از تظاهرکنندگان نقابدار که اواخر سه شنبه شب به آنجا حمله کردند، لغو کرده بود.
ژن بلاک، رییس این دانشگاه در بیانیهای کتبی گفت که مقامها اجازه دادند کمپ برای چند روز در محوطه دانشگاه بماند زیرا در ابتدا صلحآمیز بود، اما درگیری با جمعیت طرفدار اسرائیل به وضوح دانشجویان را در معرض آسیب قرار داد.
بلاک درباره کمپ دانشجویان معترض گفت: «این اقدام به شرایط ناامن در محوطه دانشگاه ما منجر شد و به توانایی ما برای انجام مأموریت آسیب زد. چنین کاری باید پایان بیابد.»
مقامهای دانشگاه یو سی ال ای گفتند که پردیس این دانشگاه با نزدیک به ۵۲ هزار دانشجو، جز برای برخی امور ضروری و محدود در روزهای پنجشنبه و جمعه بسته خواهد ماند.
اظهارات جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا، درباره آنچه او «بیگانههراسی» دولتهای ژاپن و هند خواند، جنجالبرانگیز شده و در رسانههای این دو کشور بازتاب یافته است. یک مقام دولت توکیو این اظهارات را «شوکهکننده» خوانده است.
بر اساس گزارش خبرنگار ایراناینترنشنال در شرق آسیا، واکنشها به این اظهارات بایدن در ژاپن که متحد واشینگتن به شمار میرود محتاطانه اما در هند تندتر بوده است.
یک روزنامه ژاپنی نوشت که دولت توکیو در حال ارزیابی اظهارات رییسجمهوری آمریکا برای نشان دادن واکنش رسمی است.
یک مقام دولت ژاپن نیز که نامش فاش نشده به رسانهها گفت که این اظهارات «شوکهکننده» است.
بایدن عصر روز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت در یک برنامه جمعآوری کمکهای مالی، ژاپن و هند را در کنار روسیه و چین، رقبای سرسخت آمریکا قرار داد و رویکرد آنان در قبال مهاجرت را با سیاست آمریکا مقایسه کرد.
او ژاپن و هند را کشورهایی «بیگانههراس» خواند که از مهاجران استقبال نمیکنند و به همین دلیل با مشکلات اقتصادی روبهرو شدهاند.
ژاپنتایمز در واکنش به اظهارات بایدن نوشت که این کشور به مرور در حال گشایش درهای خود به روی مهاجران است.
در هند نیز در واکنش به این اظهارات، برخی رسانهها اعلام کردند رشد اقتصادی در این کشور در حال افزایش است و این موضوع ربطی به سیاستهای مهاجرتی ندارد.
سیاستهای مهاجرتی در هر دو کشور ژاپن و هند پیشتر با انتقاد سازمانهای حقوق بشری مواجه شده است. این در حالی است که کیشیدا، نخستوزیر ژاپن، نرخ پایین زاد و ولد در این کشور را بزرگترین بحرانی دانسته که توکیو با آن مواجه است.
ژاپن مدتهاست که به داشتن موضع «درهای بسته در قبال مهاجرت» مشهور است.
عفو بینالملل در ماه مارس امسال از ژاپن خواست سیاستهای مهاجرتی خود را تغییر دهد و پناهجویان را بپذیرد.
هند نیز اوایل سال جاری قانون جدید شهروندی را تصویب کرد تا تابعیت هندوها، پارسیها، سیکها، بوداییها، جینها و مسیحیانی که از افغانستان، بنگلادش و پاکستان به هند فرار کردهاند به سرعت تایید شود اما مسلمانان را که در هر سه کشور اکثریت هستند، از این قانون مستثنی دانست.
این اولین بار است که هند معیارهایی مذهبی را برای کسب شهروندی تعیین میکند.
عفو بینالملل نوشت قانون اصلاح شهروندی هند ضربهای به ارزشهای قانون اساسی این کشور و هنجارهای بینالمللی است.
روز جهانی آزادی مطبوعات (سوم می برابر با ۱۴ اردیبهشت) در حالی گرامی داشته میشود که شاخصها نشان میدهند حملات سیاسی علیه مطبوعات، بازداشت روزنامهنگاران و سرکوب رسانههای مستقل در ایران و دیگر کشورها طی سال گذشته میلادی به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
سازمان گزارشگران بدون مرز در ارزیابی سالانه خود، ایران را در کنار چین، کره شمالی، سوریه و اریتره در قعر جدول شاخصهای روزنامهنگاری قرار داد.
به گفته این نهاد، ایران، عربستان سعودی، سوریه و اسرائیل، بزرگترین زندانهای جهان برای روزنامهنگاران در سال ۲۰۲۳ میلادی بودند.
یونسکو نیز جایزه جهانی آزادی مطبوعات را به «همه روزنامهنگاران فلسطینی» اعطا کرد که جنگ در غزه را پوشش میدهند.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به روز جهانی آزادی مطبوعات با محکوم کردن هر گونه خشونت علیه روزنامهنگاران تاکید کرد: «چنین جنایتهایی نباید با مصونیت همراه شوند.»
بورل گفت روزنامهنگارانی که درگیریهای نظامی را پوشش میدهند باید تحت محافظت قرار گیرند.
تاکید یونسکو بر بحران سهگانه سیاره زمین
از سال ۱۹۹۳ سوم ماه می که امسال برابر با ۱۴ اردیبهشت است، بهعنوان روز جهانی آزادی مطبوعات شناخته میشود.
سازمان ملل هر سال محور یا موضوع خاصی را در این روز مطرح میکند که موضوع سال جاری میلادی «مطبوعاتی برای سیاره: روزنامهنگاری در مواجهه با بحران زیست محیطی» است.
یونسکو در همین زمینه بر بحران سهگانه سیارهای جهان شامل تغییرات آب و هوایی، از دست رفتن تنوع زیستی، آلودگی هوا و نقش روزنامهنگاران در یاری رساندن به «حفظ سلامت سیاره و کمک به شکلدهی آیندهای بهتر» تاکید کرد.
در سه دهه گذشته این نامگذاریها تلاشی در راستای یادآوری به دولتها برای احترام به تعهدشان در مورد آزادی مطبوعات بوه است.
این روز فرصتی برای بزرگداشت اصول بنیادین آزادی مطبوعات، دسترسی و ارزیابی وضعیت آزادی مطبوعات در سراسر جهان، دفاع از رسانهها در برابر حمله به استقلال آنها و روزی برای قدردانی از روزنامهنگارانی است که حین انجام وظیفه جان خود را از دست دادهاند.
ایران و افغانستان در قعر جدول امنیت و آزادی برای روزنامهنگاران
بنا بر گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز از شاخص آزادی مطبوعات، خاورمیانه همچنان یکی از خطرناکترین مناطق برای روزنامهنگاران است.
در بین ۱۸۰ کشوری که گزارشگران بدون مرز آنها را از نظر توانایی روزنامهنگاران در کار و گزارش آزاد و مستقل رتبهبندی کرده است، ایران رتبه ۱۷۶ را دارد.
این نهاد غیردولتی تاکید کرد جایگاه ایران بهعنوان یکی از سرکوبگرترین کشورهای جهان از نظر آزادی مطبوعات، از زمان خیزش انقلابی ایرانیان، بدتر شده و این کشور با حبس دستکم ۲۳ روزنامهنگار، یکی از بزرگترین زندانهای جهان برای روزنامهنگاران است.
این گزارش تاکید کرد روزنامهنگاران و رسانههای مستقل در ایران به شکل مداوم با دستگیریهای خودسرانه و احکام بسیار سنگین روبهرو هستند که پس از محاکمههای بهشدت ناعادلانه در دادگاههای انقلاب علیه آنها صادر میشود.
پس از ایران به ترتیب کشورهای میانمار، اریتره، افغانستان و سوریه در آخرین جایگاههای این فهرست قرار گرفتهاند.
بر اساس این ارزیابی، سه کشور آسیایی در انتهای شاخص سال گذشته شامل ویتنام، چین و کره شمالی، جایگاه خود را در رتبهبندی سال جاری به سه کشور افغانستان، سوریه و اریتره واگذار کردند که امتیازاتشان در شاخصهای جهانی آزادی مطبوعات به شدت کاهش یافته است.
افغانستان در رتبهبندی جدید نسبت به سال گذشته ۴۴ پله سقوط را تجربه کرد.
کاهش شاخصهای آزادی مطبوعات از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سه سال اخیر این کشور چشمگیر بوده و خبرنگاران بیوقفه مورد آزار و اذیت قرار گرفتهاند.
مرکز خبرنگاران افغانستان پیشتر درباره آمارهای سال ۱۴۰۲ اعلام کرده بود ۱۳۹ مورد نقض حقوق رسانهها و خبرنگاران را در این کشور ثبت کرده که شامل ۸۰ تهدید و ۵۹ بازداشت بوده است.
بخش زنان سازمان ملل متحد نیز در ایکس اعلام کرد ۸۰ درصد از زنان خبرنگار در افغانستان به دلیل محدودیتها، آزار و اذیت و ارعاب، مجبور به ترک کار خود شدهاند.
سوریه و اریتره نیز در این رتبهبندی نسبت به سال گذشته به ترتیب هشت و ۹ پله سقوط کردهاند.
این دو کشور اخیرا به «مناطقی بدون قانون برای رسانهها» تبدیل شدهاند و تعداد خبرنگاران بازداشتی، مفقود یا گروگان گرفته شده در آنها بیسابقه بوده است.
نشست گزارشگران بدون مرز
کاهش کلی آزادی مطبوعات در سطح جهان
در این رتبهبندی نروژ جایگاه اول خود را از نظر شاخصهای آزادی مطبوعات حفظ کرده است.
به گفته گزارشگران بدون مرز، در سالی که بیش از نیمی از جمعیت جهان در انتخاباتی دموکراتیک پای صندوقهای رای رفته یا میروند، شاخصها حاکی از کاهش کلی آزادی مطبوعات در سطح جهان و افزایش شدید سرکوب سیاسی روزنامهنگاران و رسانههای مستقل است.
آن بوکانده، مدیر تحریریه گزارشگران بدون مرز درباره کاهش نگرانکننده حمایت و احترام دولتها به استقلال رسانهها و افزایش فشار بر مطبوعات از سوی نیروهای سیاسی هشدار داد و گفت این ناتوانی در تامین امنیت رسانهها، گاهی با اقداماتی خصمانهتر و کمپینهای آزار و اذیت همراه است.
گاردین بر اساس این گزارش نوشت خاورمیانه بدترین عملکرد را در این زمینه داشت و دولتها کوشیدند با خشونت، دستگیری و اعمال قوانین سختگیرانه، روزنامهنگاران را کنترل و محدود کنند؛ عملکردی که با مصونیت سیاسی برای اعمال خشونت علیه روزنامهنگاران همراه است.
در خاورمیانه و شمال آفریقا، قطر تنها کشوری است که اکنون روزنامهنگاری در آن با خطراتی سخت یا بسیار جدی مواجه نیست.
اما از آمریکای جنوبی نیز گزارشهایی نگرانکننده از سرکوب سیاسی روزنامهنگاران مخابره میشود.
در آرژانتین، خاویر میلی، رییسجمهوری جدید این کشور از حمله به مطبوعات آزاد افتخار و بزرگترین آژانس خبری آرژانتین را تعطیل کرد.
آرژانتین در این سال شاهد سقوطی ۲۶ پلهای نسبت به جایگاه جهانی پیشین خود بود.
از سوی دیگر، بر اساس نظرسنجی گزارشگران بدون مرز در ۱۳۸ کشور برابر با سهچهارم اعضای این فهرست، نیروهای سیاسی اغلب در ارائه و پخش اطلاعات نادرست دخیل بودند و این امر در ۳۱ کشور به شکلی سیستماتیک انجام گرفت.
گزارشگران بدون مرز تاکید کرد که «تقلید تماشایی از روشهای سرکوبگرانه روسیه» در سراسر اروپای شرقی و آسیای مرکزی وجود دارد و تا صربستان امتداد مییابد.
بر اساس این گزارش، صربستان جایی است که رسانههای طرفدار دولت تبلیغ روسیه را میکنند و مقامها، روزنامهنگاران تبعیدی روسی را تهدید میکنند.
در جریان جنگ روسیه و اوکراین دستکم هزار و ۵۰۰ روزنامهنگار روسی مجبور به ترک یا فرار از کشور خود شدند.
جنگ غزه رکوردی جدید در فقدان اصول جهانی حفاظت از روزنامهنگاران ثبت کرد
در فهرست بدترین شاخصهای سیاسی آزادی مطبوعات، قبل از ایران، نام فلسطین دیده میشود.
بر اساس دادههای گزارشگران بدون مرز، جنگ غزه در زمینه فقدان اراده سیاسی دولتها در اجرای اصول حفاظت از روزنامهنگاران، رکوردی جدید ثبت کرد؛ به طوری که طی هفت ماه از این جنگ، بیش از ۱۰۰ خبرنگار فلسطینی از سوی ارتش اسرائیل کشته شدند که مرگ دستکم ۲۲ نفرشان در حین کار روزنامهنگاری بود.
خاکسپاری خبرنگاران کشتهشده در جنگ غزه
یونسکو نیز شامگاه ۱۳ اردیبهشت جایزه جهانی آزادی مطبوعات را به روزنامهنگاران فلسطینی که جنگ در غزه را پوشش میدهند اعطا کرد.
رییس هیات داوران این جایزه گفت: «در این تاریکی و ناامیدی، ما میخواهیم یک پیام قوی همبستگی و قدردانی از روزنامهنگاران فلسطینی که بحران را در شرایط دراماتیک پوشش میدهند، به اشتراک بگذاریم.»
تهدید، بازداشت و فشار امنیتی پیشِ روی روزنامهنگاران ایرانی
بر اساس گزارش سازمان دفاع از جریان آزاد اطلاعات، جمهوری اسلامی در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ برابر با دی ۱۴۰۲ تا فروردین سال جاری، دستکم ۹۱ روزنامهنگار و رسانه را تحت پیگرد قضایی و امنیتی قرار داده است.
این سازمان تاکید کرد جمهوری اسلامی به صورتی هدفمند در تلاش برای «اعتبارزدایی» از روزنامهنگاران و رسانههای غیردولتی بوده است.
حامد اسماعیلیون، عضو هیات مدیره انجمن خانوادههای جانباختگان هواپیمای اوکراینی و از مخالفان سرشناس جمهوری اسلامی، در پیامی به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات گفت در ایران روزنامهنگاران بسیاری جان و زندگی خود را بر سر انتشار حقیقت گذاشتند، بسیاری از وطن رانده شدند و بسیاری به زندان افتادند.
اسماعیلیون در حسابهای رسانههای اجتماعی خود گفت مبارزه روزنامهنگاران در ایران جنگی هر روزه برای گذر از سانسور و مقررات قرون وسطایی است که جمهوری اسلامی سد راهشان کرده است.
او ابراز امیدواری کرد خبرنگاران و رسانهها بتوانند در «آیندهای بدون سانسور و بدون جمهوری اسلامی»، آزادانه روایتگر حقیقت زندگی ایرانیان باشند.
طبق گزارش سازمان دفاع از جریان آزاد اطلاعات، در سه ماه اخیر ۲۴ روزنامهنگار و مدیر رسانهای در ایران شامل هفت زن و ۱۷ مرد، مجموعا به ۱۴ سال و هفت ماه زندان و مجازاتهای دیگری مانند جریمه نقدی، تبعید، محرومیت از فعالیت روزنامهنگاری و حضور در رسانههای اجتماعی محکوم شدند.
این سازمان تاکید کرد جمهوری اسلامی در این بازه زمانی دستکم در ۹۵ مورد، حقوق قانونی روزنامهنگارانی را که مورد پیگرد قضایی قرار گرفته بودند نقض کرد.
پیگردهای قضایی روزنامهنگاران و مدیران رسانهای طی ۲۰ روز انتهایی بهمن تا اوایل اسفند سال گذشته نسبت به مدت زمان مشابه سال پیش از آن ۴۰ درصد افزایش داشته است.
حملههای هدفمند به روزنامهنگاران ایرانی در خارج کشور نیز در جریان بوده است. در یکی از این موارد، پوریا زراعتی، مجری تلویزیون ایراناینترنشنال، روز جمعه ۱۰ فروردین هنگام خروج از منزلش در لندن هدف حمله چند فرد ناشناس قرار گرفت و از ناحیه پا مجروح شد.
او روز ۱۲ فروردین از بیمارستان مرخص شد و اکنون زیر نظر پلیس است.
آدام بیلی، سخنگوی ایراناینترنشنال در واکنش به حمله به زراعتی به رادیو بیبیسی گفت: «با وجود تهدیدها، خبرنگاران ایراناینترنشنال مصمم به ادامه گزارشگری هستند.»
او افزود: «برای ما، چیزی تغییر نخواهد کرد.»
در گزارشی دیگر به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، موسسه میدپوینت از ۱۴۴ مورد برخورد قضایی با روزنامهنگاران در ایران خبر داد که در ۱۰۲ مورد به بازداشت و محاکمه انجامیده است.
این موسسه اعلام کرد در سال ۱۴۰۲، روزنامهنگاران ایرانی دستکم در ۲۲۶ مورد، سرکوب و نقض حقوق حرفهای و شهروندی خود را تجربه کردهاند.