رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران از وجود فاصله و شکافی عمیق میان ایدئولوژی و هنجارهای حاکمیت با مردم گفت و تاکید کرد جمهوری اسلامی در پروژه تحمیل سبک زندگی دلخواهش و حجاب اجباری بارها باخته است اما از آن عبرت نمی‌گیرد و در برگرداندن اوضاع به قبل از اعتراضات ۱۴۰۱ دوباره شکست می‌خورد.
کارن ابرینیا در پاسخ به این سوال که «چه محدودیتهایی برای استادان ایجاد شد؟» به خبرآنلاین گفته این محدودیتها شامل استادانی شد که در واکنش به اعتراضات سال ۱۴۰۱ بیانیه امضا کردند یا اعلام موضع کردند.
تبدیل وضعیت استادان از حالت پیمانی به رسمیآزمایشی، مخالفت با وضعیت رسمی استادان، توقف مراحل تغییر وضعیت استادان، ایجاد مشکل برای ترفیع سالانه استادان، توقف ارتقا برخی استادان از دانشیاری به استادی، اخراج برخی استادان و قطع حقوق برخی دیگر با وجود اخراج نشدن، نمونههایی از فشار بر استادان معترض دانشگاه است که به دلیل واکنش نشان دادن به اعتراضات سال ۱۴۰۱ شامل حال آن‌ها شده است.
وبسایت خبرآنلاین در بهمن ماه ۱۴۰۲ هم با انتشار یک اینفوگرافی گزارش داد روند اخراج استادان دانشگاه در دولت ابراهیم رئیسی همچنان ادامه دارد.
خبرآنلاین در این باره نوشته بود که نهادهای مسوول کوشیدهاند با واژهسازی، از عنوان «قطع همکاری» به جای اخراج استفاده کنند و دلیل قطع همکاری با این دسته از استادان را مسایل علمی ذکر کردهاند.
افزایش دخالتهای دولت در دانشگاهها
دبیر کانون صنفی استادان دانشگاه در گفتوگوی روز شنبه ۱۵ اردیبهشت خود به خبرآنلاین گفته برخی از این محدودیتهای ایجاد شده برای استادان دانشگاه به دلیل اعلام موضع آن‌ها درباره اعتراضات سال ۱۴۰۱ و برخی دیگر به‌خاطر فعالیت صنفی در کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران ایجاد شده است.
ابرینیا اضافه کرده درحالی که این کانون از وزارت کشور مجوز فعالیت دارد، شماری از دانشگاهها با فعالیت صنفی استادان مخالفت کردهاند.
به گفته این فعال صنفی، دخالتهای دولت در دانشگاهها زیاد شده و اختیارات وزارت علوم کاهش پیدا کرده است.
او در توضیح این وضعیت گفته بهنظر میرسد محدودیتهای ایجاد شده و مسایل امنیتی که بر دانشگاهها حاکم شده از طرف وزارت کشور و شورای امنیت کشور است و فراتر از وزارت کشور نهادهای متعددی داریم که درباره دانشگاه تصمیمگیری می‌کنند و نقش وزارت علوم بسیار کمرنگ شده است.
روز ششم فروردین امسال هم رضا ملکزاده، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگو با پایگاه خبری جماراننیوز گفت حدود ۴۰ تن از «بهترین اعضای هیات علمی» این دانشگاه در دو سال گذشته اخراج یا به اجبار بازنشسته شدهاند.
ملکزاده اعلام کرده بود که این افراد در اعتراض به اقدام دانشگاه علوم پزشکی تهران به دیوان عدالت اداری شکایت کردهاند و دیوان حکم بازگشت به کار آن‌ها را صادر کرده است.
در شهریورماه ۱۴۰۲ هم روزنامه اعتماد نام ۵۲ نفر از استادان اخراجی، بازنشسته اجباری یا تعلیق و منفصل از تدریس را منتشر کرد که از شهریور ۱۴۰۰ و آغاز دولت ابراهیم رئیسی تا هشت شهریور ۱۴۰۲، از بدنه آموزش عالی ایران حذف شدهاند.
به استادان دانشگاه گفتند باید توبهنامه امضا کنند
ابرینیا در بخشی از گفتوگوی خود خبر داده که در برخی دانشگاهها به استادان گفتند کسانیکه درباره اعتراضات سال ۱۴۰۱ بیانهای امضا کردند اگر می‌خواهند بهکارشان ادامه دهند باید توبه نامه امضا کنند و اظهار پشیمانی کنند.
دبیر کانون صنفی استادان دانشگاه، ایجاد این شرایط را باعث ناامیدی استادان جوان دانشگاه دانسته و گفته با حقوقی که به یک استادیار می‌دهند نمی‌تواند یک خانه در تهران اجاره کند و درآمد استادان دانشگاه در ایران حتی قابل مقایسه با درآمد استادان در کشورهای همسایه نیست.
او با اشاره به اینکه استادی که در ایران محدودیتهای زیادی دارد و درآمد کافی هم ندارد بهفکر مهاجرت میافتد، تاکید کرده که این استادان، نه به کشورهای اروپایی و آمریکا بلکه بههمین کشورهای اطراف ایران مهاجرت می‌کنند.
اعتراضات سراسری «زن، زندگی، آزادی» در ایران، با جان باختن ژینا مهسا امینی، زن ۲۲ ساله ایرانی کُرد در شهریور ۱۴۰۱ پس از دستگیری به دست عوامل گشت ارشاد آغاز شد.
این اعتراضات فورا به یک خیزش سراسری در ایران تبدیل شد و دانشجویان و استادان دانشگاه به صف معترضان پیوستند.
جمهوری اسلامی همزمان با سرکوب دانشجویان معترض، سرکوب استادان دانشگاه حامی دانشجویان معترض را نیز آغاز کرد.
سعید معیدفر روز شنبه ۱۵ اردیبهشت در گفت‌وگو با پایگاه خبری جماران به از دست رفتن قدرت کنترل جمهوری اسلامی بر هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و سبک زندگی شهروندان اشاره کرد.
به گفته او، جمهوری اسلامی به‌طور ویژه در سه چهار سال اخیر بی‌توجه به تبعات اجتماعی، می‌کوشد سیاست‌ها، کنش‌ها و برنامه‌ریزی‌هایش را پیش ببرد و مانند حکومت‌های ایئولوژیک دیگر جهان، پروژه «یک‌دست‌سازی» را اجرایی کند.
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران به صراحت تاکید کرد که این پروژه در راستای از بین بردن سبک زندگی دلخواه مردم در همه‌جا شکست خورده است.
این درحالی‌ست که به گفته معیدفر، حکومت بدون درس گرفتن از تاریخ و تجربه‌های مشابه پیشین، «با تمام قوا، زور و فشار از بالا» تلاش می‌کند یک‌دست‌سازی را در جامعه برقرار کند.
او در همین‌زمینه به تجربه مواجهه جمهوری اسلامی با خیزش انقلابی ایرانیان و اعتراضات سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: «در آن زمان دیدیم که چقدر دردسر برای حکومت ایجاد و چقدر خسارت به مردم وارد شد. روی شرایط اقتصادی و ثبات کشور در عرصه بین‌المللی هم تاثیر گذاشت. اما باز درس نمی‌گیرند و می‌خواهند دوباره تکرارش کنند.»
در جریان اعتراضات سراسری که پس از قتل حکومتی مهسا ژینا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد در روزهای پایانی شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد، بسیاری از زنان ایرانی و باوجود فشارها و سرکوب‌ها، از تن دادن به پوشش تحمیلی مدنظر حکومت خودداری کردند.
تا ماهها به دلیل اعتراضات خیابانی گسترده معترضان، حضور گشتهای ارشاد در اماکن و معابر عمومی و مقابله با زنان کمرنگ بود اما از ابتدای سال جاری، فرماندهی انتظامی تهران و دیگر شهرها بار دیگر اعلام کردند طرح موسوم به «عفاف و حجاب» از ۲۵ فروردین با «جدیت بیشتر» دنبال خواهد شد.
این اطلاعیهها پس از سخنرانیهای تاکیدی علی خامنهای بر ضرورت رعایت حجاب اجباری و برخورد شدید دستگاههای مختلف قضایی و امنیتی با «هنجارشکنی دینی» منتشر شدند.
به گفته معیدفر، در جریان این اعتراضات شهروندان مدتی سبک زندگی دلخواه خودشان را نشان دادند اما حاکمیت امروز دوباره تصمیم گرفته اوضاع را به شرایط قبل از نیمه دوم ۱۴۰۱ برگرداند.
به اعتقاد این جامعه‌شناس، یک هنجار یا قاعده زمانی میتواند شایع و محقق شود که از پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد اما الان حتی مذهبیها هم اعتراض جدی نسبت به سبک زندگی مغایر با نظر حاکمیت ندارند و با آن کنار آمدهاند.
اواخر فروردین امسال شماری از شهروندان با ارسال پیامهایی به ایران‌اینترنشنال حجاب اجباری را «خاکریز از دسترفته جمهوری اسلامی» خواندند و گفتند این تهدیدها تاثیری بر اراده زنان و مقابله با تحمیل سبک زندگی دلخواه حکومت ندارد.
جماران در بخش دیگری از این مصاحبه به نقل از معیدفر نوشت هر روز جامعه از سبک زندگی دلخواه سیستم رسمی فاصله بیشتری میگیرد و هر روز فاصله و شکافهای عمیقتری بین ایدئولوژی، ارزشها و هنجارهای حاکمیت با مردم میبینیم. اما در عین حال جمهوری اسلامی از این ماجراها عبرت نمی‌گیرد.
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران اتفاقات سال ۱۴۰۱ رانتیجه جدی این رویاروییها خواند و گفت: «قطعا این بار میتواند در ابعاد خیلی وسیعتر اتفاق بیفتد. یعنی شاید بعد از یک مدتی فکر می‌کنند همه چیز آرام شده و سکوت است و دوباره شروع کنیم. به نظر میرسد که یک نوع فراموشی در حکومت وجود دارد.»
به گفته معیدفر، در دنیای جدید خرده فرهنگهای متفاوت کنار هم همزیستی مسالمتآمیز دارند اما جمهوری اسلامی نمیخواهد این را بپذیرد.
او ادامه داد: «بخش عظیمی از مردم به شدت با ارزشهای مسلط و هنجارهایی که حکومت میخواهد القاء کند در تضاد و تزاحم قرار گرفتهاند. در مواجهه، حاکمیت یا باید با ارزشهای جامعه همراه یا با آن درگیر شود.»
به اعتقاد معیدفر، جمهوری اسلامی راه درگیری را انتخاب کرده که قطعا در آن شکست می‌خورد که هم آسیب جدی به خودش و هم خسارتی سنگین به جامعه وارد می‌کند.
او در عین‌حال تاکید کرد تغییر ارزشها، هنجارها و تنوع فرهنگی جامعه به اندازهای نهادینه شده است که حتی دیگر «شیوههای نرم» هم در تغییر آن‌ها جواب نخواهد داد.
