بر اساس گزارش «شاخص آزادی نوشتن» در سال ۲۰۲۳ که انجمن قلم آمریکا منتشر کرده، ایران بزرگ‌ترین زندان نویسندگان جهان پس از چین بود و در همین سال جمهوری اسلامی بیشترین تعداد نویسندگان زن را راهی زندان کرد.
به نوشته پولیتیکو، ارتش اسرائیل اخیراً به دولت ایالات متحده و گروه‌های کمک‌رسانی که در غزه فعالیت می‌کنند، گفته است که طرحی را برای انتقال مردم از رفح به المواصی، منطقه‌ای کوچک در جنوب غزه، تدوین کرده است.
پولیتیکو افزود به نسخه‌ای از یک نقشه منطقه دست یافته که اسرائیل در این هفته برای امدادگران ارسال کرده است.
دولت بایدن بارها از اسرائیل خواسته است که از حمله زمینی تمام عیار به رفح اجتناب کند، مگر اینکه برنامه‌ای برای محافظت از غیرنظامیانی که در آنجا پناه گرفته اند، داشته باشد.
به گفته این منبع آگاه، ارتش اسرائیل به گروه های امدادی گفته است که تهاجم به رفح «به زودی» شروع خواهد شد. با این حال ارتش تاریخی مشخص را برای حمله زمینی به رفح اعلام نکرده است.
یک مقام آمریکایی در گفتگو با پولیتیکو گفت که این طرح، طرح نهایی ارتش اسرائیل نیست، بلکه دربرگیرنده برخی از ایده‌ها و پیشنهادهای نیروهای دفاعی اسرائیل است.
یک مقام دیگر آمریکایی که نام او نیز اعلام نشده، گفت که دولت بایدن از یک تهاجم قریب‌الوقوع آگاه نیست و همچنان منتظر جزئیات بیشتری از سوی اسرائیل در مورد چگونگی خارج کردن غیرنظامیان از رفح است.
بیش از نیمی از جمعیت دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفری غزه در رفح پناه گرفته است و قصد اسرائیل برای حمله زمینی به این شهر، نگرانی‌ها درباره بروز یک فاجعه بزرگ انسانی را افزایش داده است.
پیشتر، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفت که ایالات متحده هنوز نشانه‌ای مبنی بر اینکه اسرائیل برنامه‌ای برای تضمین امنیت جمعیت غیرنظامی رفح دارد، ندیده است.
سخنگوی پنتاگون از اظهارنظر درباره اینکه آیا وزارت دفاع آمریکا از طرح اسرائیل برای خارج کردن اجباری غیرنظامیان از رفح مطلع شده است یا خیر، خودداری کرد.
پس از انتشار این خبر، کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه، ۱۴ اردیبهشت، به خبرنگاران گفت که ایالات متحده طرح جامعی درباره نحوه تخلیه رفح دریافت نکرده است.
او از پاسخ دادن به سؤالات درباره اینکه دولت بایدن در مورد برنامه‌های اسرائیل دقیقا چه می‌داند خودداری کرد، اما گفت که کاخ سفید در روزهای اخیر چند گفتگو با رهبران اسرائیل داشته و در برخی از آنها به موضوع رفح پرداخته است.
خبر برنامه‌ریزی اسرائیل برای تخلیه رفح در حالی منتشر شده است که ویلیامز برنز، رییس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، برای گفتگو با مقام‌های مصر، قطر و اسرائیل به قاهره رفته است تا بتواند توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌های اسرائیلی را نهایی کند.
هم‌زمان با این گفتگوها، اسرائیل تهدیدهای خود را برای حمله زمینی به رفح افزایش داده است. اسرائیل گفته است که چه با رسیدن به توافق آتش‌بس و چه بدون توافق به رفح حمله خواهد کرد تا آخرین پایگاه‌های حماس در غزه را نابود کند.
انتظار می‌رود تخلیه رفح و حمله به این شهر اختلال قابل توجهی در توزیع کمک‌های بشردوستانه ایجاد کند.
در عین حال مشخص نیست که تمام نزدیک به یک و نیم میلیون نفری که در رفح پناه گرفته‌اند، بتوانند در منطقه تعیین‌شده از سوی اسرائیل جای بگیرند.
پولیتیکو به نقل از یک منبع مطلع دیگر گزارش داد که ارتش اسرائیل سفارش چادر برای المواصی را آغاز کرده است، اما جزئیاتی از نحوه برنامه ریزی برای انتقال ایمن ساکنان رفح به این منطقه یا نحوه سازماندهی آنها پس از رسیدن به المواصی ارائه نکرده است.
وال استریت ژورنال صبح جمعه، ۱۴ اردیبهشت، گزارش داد که اسرائیل به حماس هشدار داده است که تنها یک هفته فرصت دارد تا با معامله آزادی گروگان‌ها موافقت کند، در غیر این صورت، این کشور عملیات نظامی خود را در رفح آغاز خواهد کرد.
فلور حسن ناهوم، فرستاده ویژه اسرائیل در امور خارجی، به پولیتیکو گفت: «سربازان در حال آماده‌باش هستند.» اما او نیز از دادن تاریخی مشخص برای آغاز حمله خودداری کرد.
او گفت: «شاید این تنها چیزی باشد که حماس را وادار به امضای آتش‌بس موقت و آزادی تعدادی از گروگان‌های ما کند. ما به رفح خواهیم رفت. در مقطعی مجبور به انجام این کار خواهیم شد، زیرا پنج گردان آخر تروریست‌های حماس در آنجا هستند.»
حماس در دوحه، پایتخت قطر ،دفتری فعال دارد و شماری از رهبران این گروه، از جمله اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس در قطر زندگی می‌کنند.
به گفته این مقام آمریکایی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در ماه آوریل این موضع واشینگتن را به اطلاع محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، رساند.
واشینگتن‌پست همچنین به نقل از سه سه دیپلمات آشنا به موضوع که نام آنها نیز منتشر نشده، نوشت که مقام‌های قطر، که از سال ۲۰۱۲ به درخواست آمریکا میزبان رهبری سیاسی حماس بوده است، از ماه‌ها پیش این موضوع را پیش‌بینی کرده بودند که ممکن است واشینگتن خواستار اخراج رهبران حماس و بسته شدن دفتر این گروه در قطر شود.
به‌نظر می‌رسد این انتظار در هفته‌های اخیر به‌دلیل افزایش ناامیدی از بن‌بست طولانی برای رسیدن به یک توافق آتش‌بس تشدید شده است.
یکی از دیپلمات‌ها گفت که مقام‌های قطری به مقام‌های حماس، از جمله اسماعیل هنیه، توصیه کرده‌اند که طرحی برای یافتن محلی برای اقامت را در نظر بگیرند تا در صورت نیاز به ترک قطر، از گزینه‌ای جایگزین برخوردار باشند.
در حالی که دولت بایدن به تهدید نابودی حماس به‌عنوان اهرمی بالقوه برای فشار بر این گروه می‌نگرد، برخی از مقام‌های منطقه‌ای و تحلیلگران هشدار می‌دهند که بسته شدن دفتر سیاسی حماس در دوحه، تلاش‌ها برای برقراری ارتباط با رهبران حماس و ادامه مذاکرات برای آزادی گروگان‌ها را پیچیده‌تر می‌کند.
بلینکن، که این هفته در تازه‌ترین دور تلاش‌ها برای دستیابی به توافقی برای توقف جنگ، آزادی برخی از حدود ۱۳۰ گروگان باقی‌مانده در حماس و جلوگیری از حمله برنامه‌ریزی شده اسرائیل به رفح در جنوب غزه به خاورمیانه بازگشت، از قطر به خاطر میانجیگری این کشور در مذاکرات بین حماس و اسرائیل تشکر کرد.
بلینکن روز چهارشنبه، ۱۲ اردیبهشت، در تل‌آویو گفت: «ما مصمم هستیم که به توافق آتش‌بسی که گروگان‌ها را به خانه بازمی‌گرداند، همین حالا دست پیدا کنیم. حماس تنها دلیلی است که باعث شده این امر تا کنون محقق نشود. پیشنهادی روی میز وجود دارد و همان‌طور که گفتیم، زمان پذیرفتن آن، همین حال و بدون تاخیر و بهانه است.»
خبرگزاری رویترز نیز روز جمعه، ۱۴ اردیبهشت، گزارش داد که انتظار می‌رود هیاتی از حماس آخر همین هفته از قاهره بازدید کند تا احتمالا به صورت کتبی به پیشنهاد اخیر اسرائیل پاسخ دهد.
پس از توقفی کوتاه مدت درگیری در ماه نوامبر، که در جریان آن ۱۰۵ گروگان با ۲۴۰ زندانی فلسطینی در اسرائیل مبادله شدند، حماس از آزادی دیگر گروگان‌ها خودداری کرده و چنین کاری را مشروط به موافقت اسرائیل با آتش‌بس دائمی و جامع دانسته است.
این در حالی است که اسرائیل قول داده است که جنگ در غزه تا زمانی که حماس از نظر نظامی شکست نخورد پایان نخواهد یافت. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در روزهای اخیر بار دیگر تاکید کرد که با توافق یا بدون توافق با حماس، نیروهای اسرائیلی به آخرین پایگاه این گروه در رفح در جنوب غزه، حمله خواهند کرد.
با طولانی شدن مذاکرات آتش‌بس، به نظر می‌رسد که کاسه صبر مقام‌های آمریکایی لبریز شده و به همان نسبت، قطر بهشکلی فزاینده مورد توجه سیاستمداران آمریکایی قرار گرفته است.
طیف متنوعی از قانونگذاران آمریکایی از سناتور جمهوری‌خواه تام کاتن گرفته تا نماینده دموکرات، استنی اچ هویر، اخیرا آشکار گفته‌اند که اگر قطر برای دستیابی به توافق بر حماس فشار نیاورد، ایالات متحده باید در روابط خود با قطر تجدید نظر کند.
قانونگذاران آمریکایی از دولت بایدن خواسته‌اند که قطر را مجبور کند روابط خود با گروه حماس را به‌طور کامل قطع کند.
قطر یکی از متحدان و شرکای امنیتی کلیدی آمریکا در خلیج فارس و میزبان یک پایگاه نظامی بزرگ ایالات متحده است.
کاخ سفید، وزارت امور خارجه و همچنین مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، قطر و مصر دو میانجیگر مذاکرات با حماس را تشویق کرده‌اند که این گروه را به پذیرش توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌های اسرائیلی وادارند.
به نوشته واشینگتن پست، این دو کشور نتوانسته‌اند کاری بیش از آنچه تا کنون انجام داده‌اند، انجام دهند از جمله به این دلیل که جناح‌های سیاسی و نظامی حماس از هم جدا هستند و هر تصمیم نهایی در مورد توافق با اسرائیل بر عهده یحیی سنوار، رهبر ارشد نظامی حماس است که گمان می‌رود در تونل‌های پر پیچ و خم حماس در زیر غزه پنهان شده است.
یک مقام دولت آمریکا که در جریان مذاکرات آتش‌بس قرار دارد، به شرط پنهان ماندن نامش به واشینگتن‌پست گفت:«اعمال فشار بر حماس در دوحه، اقدامی بی‌اثر است.»
او افزود: «مشکل این است که تصمیم‌گیرندگان در غزه هستند و برایشان اهمیتی ندارد که دفتر سیاسی حماس در کجا واقع شده است.»
پاتریک تروس، سفیر سابق ایالات متحده در قطر، نیز گفت که اخراج حماس از قطر برای کاخ سفید یک «کابوس» خواهد بود و در واقع امکان هرگونه گفتگو در آینده را از بین می‌برد.
دفتر حماس در قطر، از زمانی که به عنوان بخشی از اقدامات مورد حمایت ایالات متحده و اسرائیل تاسیس شد، بحث برانگیز بوده است. در بیش از یک دهه گذشته، قطر با هماهنگی اسرائیل، برای کمک به سرپا نگه داشتن دولت تحت رهبری حماس به غزه پول فرستاد.
ماجدالانصاری، مشاور نخست‌وزیر و سخنگوی وزارت امور خارجه قطر، هفته گذشته در مصاحبه‌ای کم‌سابقه با رسانه‌های اسرائیلی گفت:« ما با حماس وارد رابطه نشدیم چون خود ما می‌خواستیم. آمریکا از ما خواست که با حماس وارد رابطه شویم.»
او افزود: «از قطر به عنوان یک کیسه بوکس سیاسی برای کسانی استفاده می‌شود که به دنبال حفظ آینده سیاسی خود یا به دست آوردن آرای بیشتر در انتخابات بعدی هستند.»
پس از حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر، وزیر امور خارجه آمریکا به امیر قطر گفت که روابط دوحه با حماس که به عنوان دولت بالفعل غزه عمل می‌کند، نمی‌تواند مانند معمول ادامه پیدا کند، اما به‌طور خصوصی افزود که بسته شدن دفتر حماس می‌تواند به تعویق افتد تا زمان لازم برای مذاکرات مهم آزادی گروگان‌ها فراهم شود.
از آن زمان، مقام‌های ایالات متحده به‌طور مداوم تلاش‌های میانجیگرانه قطر را ستایش کرده‌اند.
کاخ سفید این هفته پس از تماس تلفنی رهبران دو کشور اعلام کرد جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا از امیر قطر و تیم ارشدش به خاطر تلاش‌های خستگی ناپذیرشان برای آزادی همه گروگان‌ها تشکر کرد.
به گفته یک دیپلمات ارشد منطقه، گمانه‌زنی‌ها درباره آینده حماس در حالی مطرح می‌شود که ارتش آمریکا پهپادها، جت‌های جنگنده و دیگر هواپیماهای تهاجمی را از امارات متحده عربی به قطر منتقل می‌کند.
به گفته این دیپلمات، این اقدام که برای اولین بار توسط وال استریت ژورنال گزارش شد، نشانه تازه‌ای از این واقعیت است که چگونه حملات هفتم اکتبر، ساز و کار و پویایی طولانی مدت در خاورمیانه را تغییر داده است.
در حالی که جنگ اسرائیل در غزه، تنش‌ها در منطقه را به اوج جدیدی رسانده است، نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های ایالات متحده برای انجام حملات هوایی علیه گروه‌های هم‌سو با جمهوری اسلامی در سوریه، عراق و یمن استفاده کرده‌اند.
این دیپلمات گفت که خطر ضربات مرتبط با فعالیت‌های نظامی آمریکا، برخی از متحدان عرب واشینگتن را عصبی کرده و باعث شده است که پنتاگون هواپیماها را به العدید، پایگاه هوایی بزرگ ایالات متحده در قطر منتقل کند.
اسرائیل، ایالات متحده و کشورهای اروپایی به دلیل تروریستی نامیدن حماس، ارتباطی مستقیم با این گروه برقرار نمی‌کنند و همین امر قطر را به یک میانجی حیاتی تبدیل کرده است. اما قطر نیز که به‌طور فزاینده‌ای از افزایش انتقادهای آمریکا و اسرائیل از روابط خود با حماس ناامید شده، ماه گذشته اعلام کرد که وضعیت خود را به‌عنوان یک میانجی ارزیابی خواهد کرد.
محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، ماه گذشته گفت: «محدودیت هایی برای این نقش و محدودیت‌هایی برای توانایی ما وجود دارد که بتوانیم به شیوه‌ای سازنده به این مذاکرات کمک کنیم.»
از سوی دیگر، نتانیاهو در ماه فوریه گفت که هیچ‌کس نمی‌تواند مانند قطر حماس را تحت تأثیر قرار دهد.
او به مخاطبان آمریکایی خود گفت: «از شما می‌خواهم که قطر را تحت فشار قرار دهید تا حماس را تحت فشار قرار دهد، زیرا ما می‌خواهیم گروگان‌هایمان آزاد شوند.»
قطر در پاسخ، گفت که اظهارات نتانیاهو «چیزی نیست جز تلاشی جدید برای بهره‌برداری سیاسی از طریق متوقف ساختن مذاکرات و طولانی کردن جنگ به دلایلی که برای همه آشکار شده است.»
مقام‌های آمریکایی به‌طور خصوصی گفته‌اند که اگر حماس دوحه را به مقصد کشورهایی مثل ترکیه یا لبنان که روابط بدتری با واشینگتن دارند ترک کند، حل بحران غزه می‌تواند دشوارتر شود.
یک دیپلمات آشنا به مسائل منطقه به واشینگتن‌پست گفت که اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس و دیگر مقام‌های ارشد این گروه اخیراً زمان قابل توجهی را در ترکیه گذرانده‌اند.
او خود چندی پیش در سفر به ترکیه با رهبران این کشور گفتگو کرد. بسیاری از اعضای حماس در حال حاضر روابط نزدیکی با ترکیه دارند و برخی از آنها خانواده‌های خود را به آنجا منتقل کرده‌اند.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، حماس را به‌عنوان یک «جنبش آزادی‌بخش» ستوده است. ماه گذشته، او با هنیه در استانبول ملاقات کرد، اما در عین حال به‌طور علنی تاکید کرد که گزارش‌های منتشر شده مبنی بر اینکه ممکن است حماس به ترکیه بازگردد، درست نیست.
اگر ترکیه که عضو ناتو است تصمیم به میزبانی حماس بگیرد، زمینه‌های جدیدی از اصطکاک را به روابط آشفته آمریکا و ترکیه می‌افزاید.
در همین حال، مصر نیز اعلام کرده است که قاهره پایگاه بالقوه حماس نخواهد بود.
عمان، یکی دیگر از کشورهای حوزه خلیج فارس، اگرچه پیش از این نقش کلیدی میانجیگری بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی را ایفا کرده، اما مشخص نیست که تمایلی به میزبانی دائمی حماس دارد یا خیر.
براساس گزارش شاخص آزادی نوشتن در سال ۲۰۲۳ جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین زندان نویسندگان زن و دومین زندان بزرگ نویسندگان در سراسر جهان است.
این گزارش که انجمن قلم آمریکا آن را تهیه می‌کند، روز جمعه ۱۴ اردیبهشت، هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، منتشر شده و در آن آمده است:«در سال۲۰۲۳ نام ایران همچنان صدرنشین کشورهایی بود که نویسندگان زن را محبوس کرده‌اند. جمهوری اسلامی ۱۵ زن را هدف قرار داد که اغلب آنها به خاطر نوشتن و مخالفت با حجاب اجباری و سایر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان همچنان در زندان هستند.»
در گزارش انجمن قلم آمریکا از وضعیت آزادی بیان و آزادی نوشتن در جمهوری اسلامی، گفته شده است:«در حالی که تعداد نویسندگان زندانی از ۵۷ نفر در سال ۲۰۲۲ به ۴۹ نفر در سال۲۰۲۳ کاهش یافته، اما بازداشت مستمر و گسترده نویسندگان که عمدتا از جنبش «زن زندگی آزادی» حمایت کرده بودند، سرکوب مستمر آزادی بیان مخالفان را در ایران برجسته‌تر می‌کند.»
در این گزارش گفته شده که « در سال ۲۰۲۳ بسیاری از نویسندگان محبوس که به دلیل پیوستن به جنبش «زن زندگی آزادی» که در سپتامبر ۲۰۲۲ آغاز شده بود آزاد شدند؛ که از جمله می‌توان به آزادی چند تن از اعضای کانون نویسندگان ایران اشاره کرد. با وجود این، نزدیک به هفتاد درصد این آزادی‌ها با قید وثیقه صورت گرفته است و نویسندگان با طیف گسترده‌ای از محدودیت‌ها، از جمله احتمال بازداشت مجدد و محدودیت در گزینه‌های شغلی روبرو هستند.»
در این گزارش آمده است:«جمهوری اسلامی از حبس صرفا به عنوان یک راهکار استفاده می‌کند و در مجموعه دیگری از اقدامات سرکوبگرانه که شامل بازداشت‌های کوتاه مدت، اتهامات قانونی جعلی و ساختگی، آزادی در برابر از دست دادن شغل، و محدودیت در استفاده از رسانه‌های اجتماعی است، کماکان به سرکوب ادامه می‌دهد.»
کارین دویچ کارل کار، مدیر برنامه نویسندگان در معرض خطر انجمن قلم آمریکا، گفت: «این امر منجر به افزایش خودسانسوری در میان نویسندگان ایرانی شده و تعداد قابل توجهی از آنها به همین خاطر از کشور فرار کرده‌اند.»
او گفت:«ما از رهبران جمهوری اسلامی می‌خواهیم نویسندگانی را که به ناحق زندانی شدهاند از زندان آزاد کنند، پیگرد و آزار و اذیت نویسندگان و هنرمندان را متوقف سازند و صداهای مخالف را برای بیان خواستههایشان سرکوب نکنند.»
در این گزارش به وضعیت شماری از نویسندگان و هنرمندان از جمله نرگس محمدی برنده افتخاری« آزادی بیان» انجمن قلم در سال ۲۰۲۳ و برنده جایزه صلح نوبل، سپیده رشنو شاعر و فعال، نسرین ستوده وکیل حقوق بشر و نویسنده، مهدی یراحی خواننده و ترانه سرا، وفا احمد پور خواننده رپ، پیمان فرهنگیان نویسنده، کیوان مهتدی نویسنده ومترجم، آنیشا اسداللهی مترجم و فعال، گلرخ ابراهیمی ایرایی نویسنده و مدافع حقوق بشر و ستار رضایی میرقائد شاعر، و احکام و اقدامات صورت گرفته علیه آنان اشاره شده است.
