وقتی مردم با اشتباهات لفظی همچون «لوکوموتیر» و «پرپکانی» ابراهیم رئیسی، نامزد انتخابات سال ۱۴۰۰ را دست می‌انداختند، دلاری که حالا رکورد ۷۰ هزار تومان را زده، حدود ۳۰ هزار تومان بود، سایه بروز ابرتورم بر سر کشور نبود و از طرف دیگر مهسا امینی هنوز زده بود.
سه سال بعد از انتخابات ۱۴۰۰، رئیسی جان باخته و جمهوری اسلامی باید کس دیگری را روی صندلی پاستور بنشاند تا امورات کشور را رتق و فتق کند.
این شخص ممکن است کسی مثل محمد مخبر یا سعید جلیلی باشد. اما هر کسی بخواهد روی صندلی ریاست جمهوری بنشیند باید میراث ابراهیم رئیسی را تحویل و مدیریت کند. این میراث چیست؟
۹/۵ میلیون بازنشسته
علاوه بر خیزش انقلابی مردم در سال ۱۴۰۱، اعتراضات دیگری هم در ایران وجود داشته و دارد. بررسی اخبار نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ روی هم رفته حدود ۵۶۰ تجمع اعتراضی از سوی بازنشستگان در ۸۱ روز از سال ۱۴۰۲ در سراسر کشور شکل گرفته است؛ این یعنی تقریبا هر۴-۵ روز، یک تجمع از سوی بازنشستگان در کشور.
حقوق بازنشستگان دیگر کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد.نسبت میانگین مستمری سازمان تامین اجتماعی به متوسط هزینه‌های یک خانوار شهری ۴۷ درصد است.
در ایران امروز ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بازنشسته وجود دارد که اکثر آنها زیر مجموعه صندوق تامین اجتماعی هستند؛ صندوقی که به دلیل افزایش تعداد بازنشسته‌ها نسبت حمایت آن در حوالی مرز بحران چرخ می‌زند و به زور کمک‌های دولتی هنوز سرپا مانده است.
نسبت حمایت صندوق‌های بازنشستگی نشان می‌دهد چند بیمه‌پرداز یا کسورپرداز به ازای هر مستمری بگیری وجود دارند.
در حالت طبیعی این عدد باید هفت باشد که در مورد صندوق بازنشستگی کشوری - که کارکنان دولت را تحت پوشش دارد- زیر یک و در مورد تامین اجتماعی این عدد کمی بیش از ۳ برآورد می‌شود.
دولت با افزایش سن بازنشستگی تا حدودی این مشکل را برطرف کرد، اما با توجه به سن جمعیت در ایران و فضای آشفته کسب و کار این بحران هنوز حل نشده است.
طرح آمارگیری نیروی کار در سال ۱۴۰۲ که مرکز آمار آن را منتشر کرد، نشان می‌دهد با وجود تعاریف دست و دلبازانه از فرد شاغل، از مجموع ۶۴ میلیون و ۵۵۰ هزار نفر ایرانی بالای ۱۵ سال، تنها ۲۶ میلیون و ۶۳۸ هزار نفر شاغل بودند.
آنها هم که شاغل هستند با وضعیت مالیات‌ها و هزینه‌های تولید رضایت چندانی ندارند. اعتصاب بازار طلافروشان و کامیون‌داران نشان‌دهنده این نارضایتی است.
وضعیت مالی دولت
آخرین آمارهای بانک مرکزی مربوط به سه ماه سوم سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد در پایان آذر، مجموع اسکناس منتشر شده ۱۴۸۱هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به سال ۱۴۰۰، حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است.
بدهی بانک‌ها در پایان سه ماه سوم سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۴۳۰ درصد و بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به بانک‌ها و بانک مرکزی حدود ۸۰ درصد در همین مدت افزایش یافته است.
در سوی دیگر دارایی‌های خارجی بانک مرکزی از ۵۶۸۲ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ به ۴۴۸۶ هزار میلیارد در پایان سه ماه سوم سال ۱۴۰۲ رسیده که نشان‌دهنده کاهش ۲۱ درصدی است. در واقع دو عامل یعنی پایه پولی و دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، هر دو در مسیر تورم‌زایی هستند و دومی می‌تواند به مراتب خطرناک‌تر باشد.
از آنجا که دارایی‌های خارجی بانک‌های مرکزی از عوامل تثبیت‌کننده ارز کشورهایند و در مقابله با شوک‌های خارجی نقش مهمی دارند، كاهش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی معمولا می‌تواند هشدار دهنده باشد؛ به خصوص در جمهوری اسلامی که همین حالا نفت، گاز و محصولات پتروشیمی‌اش را با معافیت‌های نوشته یا نانوشته صادر می‌کند.
گرانی و تورم
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد قیمت مسکن به ازای هر متر مربع در تهران در فروردین ۱۴۰۳ نسبت به فروردین ۱۴۰۰، حدود ۱۸۰ درصد افزایش یافته است. هرچند گزارش مرکز آمار می‌گوید تورم سالانه سال ۱۴۰۲ برابر ۴۱ درصد بوده است، جدول محاسبه تادیه بدهی و مهریه بانک مرکزی از تورم ۵۲ درصدی حکایت می‌کند که در ۸۰ سال اخیر بی‌سابقه است.
تورم سال ۱۴۰۱ حدود ۴۷ درصد و تورم سال ۱۴۰۰ هم حدود ۴۰ درصد بود. این تغییر قیمت‌ها برای خانواده‌های ایرانی که یک کیلو برنج خارجی را سال ۱۴۰۰ حدود ۲۴-۲۵ هزار تومان می‌خریدند و حالا همان برنج را باید حدود ۶۰ هزار تومان بخرند به خوبی قابل درک است و نیاز به عدد و رقم ندارد.
درحالی که ماه سوم سال ۱۴۰۳ شروع شده، مجلس قبلی به کارش پایان داده و هنوز نمایندگان پیروز در کم‌رونق‌ترین انتخابات تاریخ جمهوری اسلامی دست بکار نشدند و از طرفی رییس جمهور هم مرده، بودجه سال ۱۴۰۳ هنوز تعیین -تکلیف نشده است.
ابرتورم و سایه ترامپ
اقتصاد ایران هنوز هم در شوک خروج دونالد ترامپ در سال ۱۳۹۷ از برجام است. خروجی که باعث شد روند رو به رشد اقتصاد کشور که پس از برجام آغاز شده بود، متوقف و حتی معکوس شود.
سال ۱۴۰۰ که رئیسی تازه کار وارد ساختمان ریاست‌جمهوری شده بود، اقتصاددانان ایرانی با تحلیل وضعیت تورم هشدار داده بودند ایران در مسیر ونزوئلا شدن و بروز ابر تورم قرار دارد. این روند با آسان‌گیری تحریم‌ها از سوی آمریکا و افزایش فروش نفت جمهوری اسلامی به تعویق افتاد، اما سایه آن هنوز هم بر سر اقتصاد ایران است.
صرف نظر از شعارهای اقتصادی مسئولان جمهوری اسلامی، در زمین واقعیت هنوز هم اقتصاد ایران وابسته به نفت است و این وابستگی علت تاثیر گذار بودن تحریم‌هاست. حدود پنج ماه تا ۱۵ آبان ۱۴۰۳ زمان باقی مانده است؛ پنج ماهی که یک ماه آن صرف برگزاری انتخابات زودهنگام ایران در ۸ تیر ۱۴۰۳ خواهد شد.
هرچند براساس سنتی نانوشته در جمهوری اسلامی روسای جمهور دو دوره‌ای هستند، وضعیت جمهوری اسلامی عادی نیست. به خصوص اگر رییس جمهوری مثل ترامپ در آمریکا سر کار باشد.
اگر ابراهیم رئیسی در آن پرواز کشته نمیشد، شاید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، فرصت داشت که با توجه به رییس‌جمهوری منتخب آمریکا، نامزد مناسبی برای چهار سال آینده انتخاب کند.
