یک فعال محیط زیست و پژوهش‌گر، درباره وضعیت بحرانی محیط زیست ایران در زمینه‌های مختلف مانند فرونشست زمین، خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی، قطع درختان و آلودگی‌های مرگ‌بار هوا هشدار داد. محمد درویش گفت ذخیره هزار ساله آب ایران در طول سه دهه اخیر مصرف شد.
روزنامه شرق روز شنبه دوم تیر، مشروح سخنرانی محمد درویش را در نشستی با موضوع «بررسی دلایل فرونشست زمین» منتشر کرد.
او با اشاره به برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، ایران را کشوری خواند که دچار «دریوزگی آبی» است و بالاترین نرخ فرونشست زمین را دارد اما همچنان با «صادرات آب مجازی و محصولات کشاورزی و لبنی» تولید پول و ثروت می‌کند.
درویش به ذکر نمونه‌ای در این زمینه پرداخت و گفت: «اخیرا مشاور رسانه‌ای وزیر نیرو با من تماس گرفت و گفت سه درصد از کل مشترکان کشاورزی ایران در استان‌های اصفهان، کرمان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی، معادل ۳۰ درصد بقیه آب مصرف می‌کنند و آن‌چنان قلدرند که نمی‌توانیم جلوی‌شان را بگیریم.»
اصفهان و خراسان‌رضوی دو کانون اصلی فرونشست زمین در ایران هستند که در سال‌های گذشته درباره وضعیتشان هشدار داده شده است.
برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی برای مصارف کشاورزی، صنعتی، گردشگری و ساخت‌وساز از جمله موارد زمینه‌ساز بروز فرونشست در این مناطق هستند.
درویش وضعیت کنونی ایران را «بسیار بسیار خطرناک» توصیف کرد و گفت: «بخش عمده‌ای از ۲۵۰ میلیارد مترمکعب آبی که در اختیار داریم و پیش‌بینی می‌کنیم در سفره‌های آب زیرزمینی‌مان باشد را در طول سه دهه اخیر مصرف کردیم.»
او میزان آب مصرفی در ایران طی این مدت را برابر با «ذخیره هزار ساله» خواند و گفت که این مهم‌ترین شاخص امنیت زیستی است.
این پژوهش‌گر تاکید کرد مسئولان باید بدانند چاهی که دچار فرونشست می‌شود، دست‌کم نیاز به «۵۰ هزار سال صبوری» دارد.
درویش در این سخنرانی، به نقش شبکه فاضلاب‌های شهری در تشدید فرایند فرونشست زمین در سکونت‌گاه‌ها و کلان‌شهرها اشاره کرد و گفت: «۱۰۰ درصد شبکه فاضلاب تهران بحث فرونشست‌ها را تشدید می‌کند.»
به گفته او، تهران نزدیک به ۱۵۰ متر اُفت سطح آب زیرزمینی دارد در حالی که هنوز شبکه فاضلابش کامل نشده است: «اگر کامل شود، یک قطره آب هم مجال فرو رفتن پیدا نمی‌کند.»
آمارهایی از نرخ فرونشست زمین در ایران
محمد درویش به ارائه آمارهایی درباره بحران فرونشست زمین پرداخت و گفت نرخ فرسایش خاک در ایران، هشت برابر بیشتر از متوسط جهانی است.
به گفته او، ایران سالانه ۵۶ میلیارد دلار از ارزش خاکش را از دست می‌دهد اما همچنان عمده گزارش‌ها درباره بحران فرونشست در کشور «محرمانه» تلقی می‌شوند.
نتایج پژوهشی که در آلمان و با مشارکت محققانی ایرانی مانند مهدی معتق انجام شده است، نشان می‌دهد «دست‌کم ۵۷ هزار کیلومتر مربع» از خاک ایران «فرونشستی بیش از یک سانتی‌متر در سال» را تجربه می‌کند.
به گفته درویش، نشست زمین در حد چهار میلی‌متر، آستانه «حد بحرانی» است و اگر از این میزان عبور کند، شرایط سخت می‌شود.
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی کشور، بخشی از ایران سالانه بیش از دو سانتی‌متر در سال دچار فرونشست است که مساحت آن به بیش از «۵۰ هزار کیلومتر مربع» می‌ر‌سد.
این عدد، پنج برابر بیشتر از حد مجاز و نقطه بحرانی است.
سازمان زمین‌شناسی فرونشست نقطه‌ای جنوب غربی تهران و در دشت شهریار در سال ۲۰۱۰ را ۳۶ سانتی‌متر ذکر کرده بود که ۹۰ برابر بیشتر از شرایط بحرانی است.
در سال ۲۰۱۵ در فاصله بین دشت فسا و جهرم در استان فارس این رقم به ۵۴ سانتی‌متر در سال افزایش پیدا کرد که ۱۴۰ برابر بالاتر از شرایط بحرانی بود.
درویش تاکید کرد که تاکنون در هیچ کجای جهان چنین آمارهایی گزارش نشده است.
این فعال محیط زیست در ادامه یادآوری کرد که در چهار سال اخیر هیچ نقطه‌ای شاهد چنین رکوردشکنی بالاتر از مرز چهار سانتی‌متر نبوده است اما معنایش این است که دیگر «در سفره‌های زیرزمینی ایران آبی وجود ندارد و کف‌گیر این سفره‌ها، به ته دیگ خورده است».
به گفته او، به همین دلیل است که کاهش میزان فرونشست زمین در ایران نسبت به دهه قبل، اصلا خبر خوبی محسوب نمی‌شود.
شکست مطلق سند امنیت غذایی ایران در سال نخست اجرا
فعالان محیط زیست و کارشناسان سال‌ها بر ضرورت تصویب سند امنیت غذایی ایران با هدف توجه به بحران‌ها تاکید کردند تا اینکه این سند سال ۱۴۰۲ با امضای ابراهیم رئیسی مصوب شد.
طبق این سند، تا سال ۱۴۱۱ باید دست‌کم ۳۰ میلیارد متر مکعب از مصرف آب در بخش کشاورزی کم شود و از عدد ۸۱ میلیارد متر مکعب به ۵۱ میلیارد متر مکعب برسد.
در این سند آمده است که ناترازی آبخوان‌ها باید در سال ۱۴۱۱ به منفی ۱۰۵ میلیارد متر مکعب برسد؛ در حالی که این ناترازی اکنون ۱۵۰ میلیارد متر مکعب است.
به گفته درویش، حکومت پذیرفته است که نه تنها مصرف آب در بخش کشاورزی باید ۳۰ میلیارد متر مکعب کاهش یابد، بلکه در مجموع باید ۴۵ میلیارد متر مکعب از ناترازی هم کم شود و مصرف در بخش صنعت، شرب و خانگی و خدمات هم باید ۱۵ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند.
مطابق سند، در بخش کشاورزی باید سالانه دست‌کم سه میلیارد متر مکعب مصرف آب کاهش یابد و پنج میلیارد متر مکعب ناترازی کم شود.
با وجود این تاکیدات، آمارها حاکی از وجود ۴/۴ میلیارد تراز منفی در سال جاری است.
درویش با یادآوری اینکه تیر امسال زمان ارائه گزارش عملکرد سالانه سند است، گفت: «منتظریم به‌طور رسمی خودشان اعلام کنند که در سال اول اجرای سند امنیت غذایی، مطلقا با شکست روبه‌رو بودند.»
بر اساس گزارش‌ها، در صورت بروز زمین‌لرزه، فرونشست ۳۸۰ شهر و ۹ هزار و ۲۰۰ روستا را در سراسر ایران در معرض خطر قرار می‌دهد.
ایران‌اینترنشنال اردیبهشت ۱۴۰۲ در گزارشی نوشت هم‌زمان با بحرانی‌تر شدن فرونشست‌ها در کشور، جمهوری اسلامی به عمد اطلاعات در این زمینه را از دید مردم پنهان کرده است.
خامنه‌ای گفت: «شنیده‌ام بعضی قضات در احکام قضایی خود به مبانی حقوق بشری غرب استناد می‌کنند. آن مبانی، مبانی نادرستی است.»
در سال‌های اخیر رسانه‌ها گاهی از قضاتی نوشته‌‌اند که در تصمیم‌های خود به موازین حقوق بشری و بین‌المللی استناد کرده‌اند؛ از جمله قاضی حشمت رستمی درون کلا که سال ۱۳۹۷ از قضات دادگاه تجدید نظر استان مازندران بوده است.
رستمی درون کلا متولد سال ۱۳۴۷ در بابل است. او قضاوت را در سال ۱۳۷۴ و از جزیره قشم به عنوان قاضی تحقیق آغاز کرده و هم‌اکنون دکتری حقوق بین‌الملل دارد.
با وجود تذکر خامنه‌ای، رویکرد این قاضی و امثال او را نمی‌توان به کل دستگاه قضایی جمهوری اسلامی تعمیم داد.
خواسته رهبر جمهوری اسلامی از قضات برای توجه نکردن به مبانی حقوق بشر در حالی است که در حال حاضر اصولا قوانین جمهوری اسلامی که قضات نیز به آن استناد می‌کنند، برگرفته از مبانی فقه اسلامی است و قوانین حقوق بشری غربی، جایی در جمهوری اسلامی ندارند که قاضی بخواهد به آن‌ها استناد کند.
در ساختار جمهوری اسلامی تنها ستادی به نام حقوق بشر وجود دارد که از زیرمجموعه‌های شورای عالی امنیت ملی - مستقر در قوه قضاییه - است. دبیر این ستاد در حال حاضر کاظم غریب‌آبادی است. این ستاد اردیبهشت امسال گزارشی از عملکرد خود منتشر کرد که نشان می‌دهد عمده فعالیت‌های آن در زمینه اقدامات خارجی بوده است.
ستاد حقوق بشر، پیگیر مبادله حمید نوری بود.
رهبر جمهوری اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با ابراز رضایت از برنامه‌های انتخاباتی صداوسیمای جمهوری اسلامی، آن‌ها را «خوب و باعث آشنایی مردم با دیدگاه‌های گوناگون» توصیف کرد.
تنها انتخاباتی که مناظرات آن به صورت دو-به-دو و مشابه نمونه‌های جهانی مناظره برگزار شد، انتخابات سال ۱۳۸۸ بود. مناظراتی که خامنه‌ای را راضی نکرد.
او در اولین نماز جمعه پس از برگزاری انتخابات و در روز ۲۹ خرداد ۱۳۸۸ گفت: «بخش معیوب قضیه، بنده را ناخرسند کرد؛ متاثر شدم. برای طرفداران نامزدها هم آن بخش‌های معیوب، آن تعریض‌ها، آن تصریح‌ها، التهاب‌آور و نگران‌کننده بود که البته از هر دو طرف هم بود.»
رهبر جمهوری اسلامی در دیدار امروز خود با مقام‌های قضایی خطاب به نامزدها گفت: «مباحث نامزدها در تلویزیون یا اظهارات دیگر آن‌ها موجب نشود که یک نامزد برای غلبه بر رقیب، حرف دشمن‌پسند و دشمن شادکن بزند.»
تاکنون سه دور میزگرد که صدا و سیما آن را مناظره انتخاباتی می‌نامد، برگزار شده است.
نظرسنجی مرکز افکارسنجی جهاد دانشگاهی نشان داده بیش از ۷۳ درصد مردم مناظره اول را تماشا نکردند.
تاکنون به جز اتفاقی که در برنامه میزگرد فرهنگی شبکه دو سیما با حضور مسعود پزشکیان رخ داد و طی آن محمد فاضلی، مشاور پزشکیان، در میانه برنامه زنده صندلی خود را ترک کرد و تجهیزات میکروفونش را پرتاب کرد، اتفاق ویژه‌ای در برنامه‌های تبلیغاتی رخ نداده است.
روند برگزاری میزگرد‌ها با عنوان مناظره، کنترل شده است و در آن نامزدها به جای رویارویی دو-به-دو، به سوالات از پیش طراحی شده پاسخ می‌دهند؛ هر چند طی سه برنامه اخیر، نامزدها بعضا به هم طعنه‌هایی زده‌اند.
از جمله مصطفی پورمحمدی که افزایش فروش نفت ادعایی از سوی محمدباقر قالیباف و سایر نامزدهای اصول‌گرا را ناشی از نبود دونالد ترامپ در سمت ریاست جمهوری آمریکا دانست.
در سومین مناظره نیز علیرضا زاکانی چندین بار به سابقه امنیتی پورمحمدی طعنه زد و از او سوال کرد که آیا از اقدامات گذشته خود توبه کرده است؟
در یک برنامه تلویزیونی نیز زاکانی خاطره‌ای از دیدار با خامنه‌ای در جریان تصویب برجام نقل کرد که دفتر رهبر جمهوری اسلامی خیلی زود به آن واکنش نشان داد و اعلام کرد «هر گونه نقل قولِ غیر مستند به اسناد موجود و مکتوب از بیانات و اظهار نظرهای» خامنه‌ای و «اکتفا به برداشت‌های شخصی و دریافت‌های شفاهی» از سخنان او یا مسئولان دفترش، «فاقد اعتبار و استناد» است.
کمتر از یک هفته به برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در روز جمعه هشتم تیر ماه ۱۴۰۳ زمان باقی است.
شش نامزد تایید صلاحیت شده از سوی شورای نگهبان هنوز نتوانسته‌اند تنور انتخابات را مثل سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ گرم کنند.
روز جمعه یک تیر ویدیویی به ایران‌اینترنشنال رسید که نشان میداد در متروی تهران زنی حامی حکومت خطاب به لیلی مهدوی درباره قتل پسرش میگوید: «نباید به خیابان میآمد چون وظیفه مامور امنیتی این است که شلیک کند.»
این ویدیو واکنشهای پرشماری در رسانههای اجتماعی به دنبال داشت.
کاربری با اشاره به این حرف نوشت: «مگر حکومت نظامی بوده؟ منطقه جنگی بوده که از پشت سر، بچه ۱۶ ساله را با گلوله بزنی؟»
شهروندی دیگر در ایکس نوشت: «در چشم زنی که بچهاش را با گلولهای از پشت سر کشتند، با وقاحت و خونسردی نگاه می‌کند و میگوید میخواست به خیابان نرود. کافی است یکبار در عمرت بچهای را بغل کرده باشی تا هیچوقت به مادری چنین حرفی نزنی...»
سیاوش محمودی، نوجوانی ۱۶ ساله بود که در جریان اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ در جنبش «زن، زندگی، آزادی» به دست ماموران امنیتی در نازیآباد تهران کشته شد.
نیروهای حکومت روز ۳۰ شهریور از پشت به سر این نوجوان شلیک کردند.
شماری از کاربران رسانههای اجتماعی، به بازنشر بخشی از سخنان لیلی مهدوی در این ویدیو خطاب به زن حامی حکومت پرداختند که در آن گفت: «حیدرحیدرکُنان به بچه من شلیک کردند ....»
در همین زمینه کاربری نوشت: «سالهاست حیدرحیدرکُنان، خیابان و مدرسه و دانشگاه را اشغال کردهاید و میخواهید با زور سرکوب، بیرون نیاییم؛ اگر نه به مغزمان شلیک میکنید.»
کاربری با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی «وظیفه دارد مردم ایران را بکشد»، به قتل سیاوش محمودی و شماری دیگر از کودکان و نوجوانان کشته شده مانند کیان پیرفلک و سارینا اسماعیلزاده در جریان اعتراضات، با گلوله و باتون اشاره کرد.
دهها کاربر نیز نشر سخنان این زن حامی حکومت را تاییدیه دیگری بر ایده تحریم انتخابات جمهوری اسلامی خواندند.
شماری از شهروندان با ارسال پیامهای صوتی برای ایران‌اینترنشنال تاکید کردند که پیغام حکومت دقیق رسیده است. آنان وظیفه حکومت را «کشتن معترضان» دانستند.
به گفته این شهروندان، اگر مردم میخواهند این کشتنها ادامه یابد و «این آدمکشها را تایید می‌کنند»، میتوانند بروند و رای بدهند.
شهروندی در همین زمینه گفت: «اگر عاشق ایران هستید و خون بچههای راه آزادی برایتان مهم است، رای بی رای.»
مادر سیاوش محمودی در حدود دو سال اخیر بعد از قتل فرزندش بارها بر گرفتن انتقام از جمهوری اسلامی تاکید کرده است.
او روز ششم خرداد امسال با انتشار عکسی از خود بر مزار فرزندش، در اینستاگرام نوشت: «روزی دل من آرام میگیرد که ریشه این درخت ظلم از خاک بیرون آید ... برای قلمی که در سانسور است، برای مادری که در سکوت است.»
لیلی مهدوی حدود سه هفته پیش نیز با انتشار ویدیویی، از گره زدن روبانهای قرمز رنگ به درختان معابر عمومی به یاد فرزند جانباختهاش خبر داد.
او پیشتر از شکسته شدن درخت مزار سیاوش خبر داده و خطاب به عاملان و آمران این اقدام گفته بود: «خجالت بکشید! این فقط یک درخت است. اسلحه جنگی نبود. همه جا دوباره درختی با روبان قرمز میکارم.»