جعفری، پژوهشگر دینی: پزشکیان مشکلات داخلی و خارجی را با نهج‌البلاغه حل کند
سعید لیلاز، فعال اصلاح‌طلب و از حامیان مسعود پزشکیان درباره احیای برجام به خبرآنلاین گفت: «من اصلا به مصلحت پزشکیان نمی‌بینم که بخواهد کوچک‌ترین حرکتی در زمینه سیاست خارجی، بدون اجازه و موافقت خامنه‌ای انجام دهد.» او تاکید کرد پزشکیان در تعامل با خامنه‌ای مساله حجاب را حل کند.
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران، با اشاره به مرخصی‌اش از زندان، درباره واکنش‌ها به عکس گرفتنش با حمید نوری در روز انتخابات، در پستی اینستاگرامی نوشت جسارت اینکه به این مقام قضایی پیشین که در اعدام زندانیان سیاسی دهه شصت دخیل بوده، برای عکس گرفتن «نه» بگوید نداشته است.
صفحه توییتر توماج صالحی از کارشکنی نهادهای امنیتی و عوامل قضایی دادگاه انقلاب استان اصفهان در روال اداری پرونده این خواننده رپ خبر داد.
طبق این گزارش، در حالیکه دو هفته از نقض حکم اعدام صادرشده علیه توماج صالحی از سوی دیوان‌عالی قضایی می‌گذرد، مسئولان قضایی دادگاه انقلاب استان اصفهان از اعلام وصول پرونده سر باز می‌زنند تا توماج را بیشتر در حبس نگه‌دارند.
یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا درباره معرفی پزشکیان به عنوان رییس دولت تازه جمهوری اسلامی، به ایراناینترنشنال گفت: «همان‌طور که نامزدهای انتخابات گفته‌اند، سیاست جمهوری اسلامی را رهبر آن مشخص می‌کند و انتخابات تاثیر چشمگیری بر رویکرد واشینگتن درباره تهران نخواهد داشت.»
این سخنگوی وزارت خارجه این اظهارات را در پاسخ به پرسش ایراناینترنشنال درباره واکنش ایالات متحده به اعلام رسمی پیروزی مسعود پزشکیان در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ایران بیان کرد.
در پاسخ مکتوب وزارت خارجه آمریکا تاکید شده «انتخابات در ایران آزاد و منصفانه نبود و بخش چشمگیری از مردم ایران در آن شرکت نکردند و آمریکا انتظار ندارد که این انتخابات در رویکرد جمهوری اسلامی و احترام به حقوق بشر مردم ایران تغییری بنیادین ایجاد کند.»
دور اول انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ایران با مشارکت ۳۹.۹۲ درصدی به پایان رسید که پایین‌ترین میزان مشارکت در تاریخ جمهوری اسلامی بود. در دور دوم، آمار رسمی که بر درستی آن تردیدهایی جدی وارد شده است، نشان‌دهنده افزایش ۱۰ درصدی تعداد رای‌دهندگان است، اما همچنان بیش از ۵۰ درصد از واجدین شرایط، از شرکت در انتخابات خودداری کردند.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین با اشاره به «نگرانی‌های آمریکا درباره عدم تغییر رفتار جمهوری اسلامی»، گفت با وجود این «ایالات متحده به دیپلماسی‌ای متعهد می‌ماند که هر زمانی منافع این کشور را پیش ببرد.»
پیش‌تر هم نبیله مصرالی، سخنگوی مسئول روابط خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا، ضمن تبریک پیروزی مسعود پزشکیان در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما آماده‌ایم تا در راستای سیاست اتحادیه اروپا مبنی بر تعامل انتقادی، با دولت جدید تعامل داشته باشیم.»
جواد ظریف هم با انتشار پیامی به زبان انگلیسی در شبکه اجتماعی ایکس درباره معرفی مسعود پزشکیان به عنوان رییس جمهوری بعدی نوشت: «جهان باید با احترام متقابل، شرایط برابر و به رسمیت شناختن نقش ایران در جهان، به ما گوش فرا دهد و با ما وارد تعامل شود.»
به نوشته ظریف، با آمدن پزشکیان، جمهوری اسلامی برای «برخورد با چالش‌های خود، تقویت روابطش با کشورهای همسایه و تقویت نقش‌اش در نظم جهانی جدید، متحدتر، مصمم‌تر و آماده‌تر است.»
اما دولت اسرائیل در واکنش خود به نتیجه انتخابات، بر تحریم گسترده رای‌گیری از سوی مردم تمرکز کرد. یسرائیل کاتس، وزیر خارجه اسرائیل با اشاره به مشارکت پایین در انتخابات ایران، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «مردم ایران از طریق انتخابات، پیام روشنی را درباره خواسته‌هایشان برای تغییر و مخالفت با رژیم آیت‌الله ارسال کردند.»
این مقام اسرائیلی با اشاره به «ضرورت تروریستی اعلام‌کردن سپاه پاسداران از سوی جامعه بین‌الملل»، تاکید کرد جامعه جهانی باید «خواستار لغو برنامه اتمی و قطع حمایت [حکومت] از سازمان‌های تروریستی شود. چون این تنها فرصت برای تحقق تغییر است.»
این درخواست‌ها در حالی مطرح شده که پزشکیان پیش‌تر در جریان کارزار انتخاباتی خود گفته بود که برنامه‌ای ندارد و سیاست‌های خامنه‌ای را اجرا خواهد کرد.
رهبر جمهوری اسلامی، ظهر شنبه ۱۶ تیر پیامی برای پایان انتخابات ریاست جمهوری منتشر و به مسعود پزشکیان توصیه کرد راه ابراهیم رئیسی را ادامه دهد. دفتر علی خامنه‌ای اعلام کرد مسعود پزشکیان و سعید جلیلی عصر روز شنبه به طور جداگانه با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرده‌اند.
مسعود پزشکیان هم پس از دیدار با علی خامنه‌ای در سخنرانی پس از پیروزی خود که در محل دفن روح‌الله خمینی برگزار شد، گفت: «اول باید از خامنه‌ای تشکر کنم. قطعا اگر او نبود، تصور نمی‌کنم به این راحتی اسم من از صندوق‌ها درمی‌آمد.»
پزشکیان همچنین با اشاره به نام خمینی به عنوان «امام شهیدان»، گفت با او پیمان می‌بندد که راه او و راه شهیدان را همچنان ادامه دهد و اجازه ندهد که مسیر، از راه شهیدان و صادقان درستکار منحرف شود.
«برای اینکه همه چیز واقعا دست‌نخورده بماند، همه چیز باید ظاهرا تغییر کند.» نتایج انتخابات ریاست جمهوری یادآور این عبارت به‌یادماندنی از رمان «یوزپلنگ» اثر جوزپه لامپدوزا است.
جمهوری اسلامی نوعی «خودکامگی انتخابات‌محور» است، یعنی نظامی سیاسی که برای تضمین بقا و مشروعیت بخشیدن به خود از انتخابات بهره می‌برد.
می‌توان چنین حکومتی را به مغازه‌ای تشبیه کرد که مالکان و مدیرانش به طور موسمی و ادواری، ویترین مغازه را تغییر می‌دهند، اما نه کالای جدیدی عرضه می‌کنند و نه به مشتری تخفیف می‌دهند. هدف صرفا جلب مشتری و جلوگیری از رکود و برچیده شدن بساط کسب و کار است و بس.
پیپا نوریس، استاد نامدار سیاست تطبیقی در دانشگاه هاروارد، در کتاب «چرا صحتِ انتخابات مهم است؟» که سال ۲۰۱۴ منتشر شد، «مغالطه انتخابات‌گرایی» را این چنین تعریف می‌کند: «نفس برگزاری انتخابات، فارغ از چگونگی برگزاری آن، خودبه‌خود کنش سیاسی را به سوی رقابت‌های مسالمت‌آمیز میان نخبگان هدایت می‌کند و به فرد پیروز مشروعیت عمومی می‌بخشد.»
به عبارت دیگر، مروجان این مغالطه، که در اوایل دهه ۱۹۹۰ رایج شد، انتخابات را شرط لازم و کافی برای دموکراتیزاسیون می‌دانند. اما نوریس تاکید می‌کند که تجربیات کشورهای گوناگون نشان داده است که «هرچند انتخابات برای حکمرانی دموکراتیک لازم است اما بدون توسعه و تحکیم بسیاری از دیگر نهادها، از جمله قوانین و مقررات برای حفظ موازنه، قوه مقننه کارآمد و فراگیر، قانون‌مداری، قوه قضاییه مستقل، و حکومتی قادر به ارایه خدمات عمومیِ اساسی، کافی نیست.»
به نظر نوریس، در «خودکامگی‌های انتخابات‌محور»، نتیجه انتخابات«به علت نقض موازین بین‌المللی انتخابات، و توسعه‌نیافتگی دیگر نهادهای دموکراتیک، مخدوش است. در این حکومت‌ها، هدف از برگزاری انتخابات سرپوش نهادن بر سلطه پایدار احزاب حاکم است زیرا مشروعیت مردمی حاصل از انتخابات، فشارهای داخلی و بین‌المللی برای انجام اصلاحات لیبرال را کاهش می‌دهد.»
جنیفر گاندی و الن لاست-اوکار، دو استاد علوم سیاسی در دانشگاه ییل، در مقاله «انتخابات در نظام‌های خودکامه» که ۲۰۰۹ منتشر شد، توضیح می‌دهند که برگزاری انتخابات با کمترین میزان رقابت سیاسی به حکومت‌های خودکامه اجازه می‌دهد که بین تاییدصلاحیت‌شدگان و ردصلاحیت‌شدگان و همچنین میان موافقان و مخالفان شرکت در انتخابات (حامیان تحریم و تحریم‌شکنان) تفرقه بیندازند، با نظارت بر کارزارهای انتخاباتی و بررسی میزان مشارکت و نتایج رای‌گیری اطلاعات مهمی درباره موافقان و مخالفان خود گردآوری کنند، و در عین حال با کشاندن مردم به پای صندوق‌های رای مشروعیت کسب کنند و احتمال اعتراضات خشونت‌آمیز را کاهش دهند.
با توجه به اینکه در این نظام‌ها، مقام‌های منتخب قدرت محدودی دارند و بخش عمده‌ای از قدرت و منابع اقتصادی و نظامی و اطلاعاتی همچنان در دست مقام‌های منتصب (هسته سخت حاکمیت) باقی می‌ماند، گاندی و لاست-اوکار نتیجه می‌گیرند که برگزاری انتخابات نه تنها تهدیدی برای نظام‌های خودکامه به شمار نمی‌رود بلکه در اکثر موارد از طریق مشروعیت‌بخشی به تثبیت این حکومت‌ها کمک می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی با تداوم مناقشه هسته‌ای با غرب، تشدید بی‌سابقه مخاصمه با اسرائیل و احتمال به قدرت رسیدن ترامپ، و در سطح داخلی با تعمیق مشکلات گسترده اقتصادی، کاهش چشمگیر میزان مشارکت در انتخابات پنج سال اخیر و از همه مهم‌تر ظهور خیزش و گفتمان انقلابی «زن، زندگی، آزادی» مواجه بود و در نتیجه با چنان بحران مشروعیتی دست و پنجه نرم می‌کرد که رهبر و سپاه چاره‌ای جز تغییر ویترین نداشتند و با اکراه به انبارگردانی و بیرون آوردن اصلاح‌طلبان از پستوی نظام تن دادند.
بنابراین، عجیب نیست که شورای نگهبان تنها سه سال پس از رد صلاحیت مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری قبلی، این بار صلاحیت او را تایید کرد. نهادهای بالادستیِ نظام روند انتخابات را به گونه‌ای طراحی و هدایت کردند که حضور پزشکیان به ابزاری برای «تحریم‌شکنی» انتخاباتی تبدیل شد زیرا بر دودستگی میان موافقان و مخالفان تحریم انتخابات افزود، مخالفان حکومت را درگیر منازعه‌ای فرسایشی با اصلاح‌طلبان تحریم‌شکن کرد و سرانجام میزان مشارکت در مرحله دوم انتخابات را اندکی افزایش داد.
اما مشروعیت حکومت چنان مخدوش است که رهبر نظام مجبور شد برای سرپوش نهادن بر گستردگی تحریم انتخابات به ترفندی مضحک متوسل شود و صرفا به مجموع تعداد آرای ثبت‌شده در دو مرحله اشاره کند.
نه تنها «ساختار» جمهوری اسلامی انحصار بخش عمده‌ای از قدرت و منابع مالی و نظامی در دست رهبر، سپاه و نهادهای انتصابی را تضمین می‌کند بلکه اصلاح‌طلبان نیز همواره، از جمله در هفته‌های اخیر، خود را «آخرین خاکریز نظام» خوانده‌اند و پزشکیان هم به صراحت تاکید کرده است که «سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری، میثاق مشترک ماست.»
به این ترتیب با توجه به سابقه اصلاح‌طلبان، دل بستن به «عاملیت» آن‌ها برای ایجاد تغییری معنادار در ساختار این نظام به هیچ وجه معقول نیست.
همچون دیگر نظام‌های تمامیت‌خواه، جمهوری اسلامی نیز اصلاح‌پذیر نیست و سرانجام روزی سقوط خواهد کرد. اصلاح‌طلبانِ تحریم‌شکن که به سودی کوتاه‌مدت دست یافته‌اند در بلندمدت بیش از پیش زیان خواهند دید و بر اثر تشدید بحران مشروعیت و ناکارآمدی حکومت، ته‌مانده سرمایه اجتماعی خود را هم از دست خواهند داد.
اریک وویار، نویسنده سرشناس فرانسوی، در کتاب «راه و رسم زمانه» که جایزه گنکور سال ۲۰۱۷ را برای او به ارمغان آورد، توصیفی از نخبگان حامی فاشیسم در دوران آلمان نازی ارائه می‌کند که می‌توان آن را در مورد اصلاح‌طلبان تحریم‌شکن نیز صادق دانست: «ما هرگز دو بار در یک ورطه سقوط نمی‌کنیم. اما همیشه به شکل یکسانی سقوط می‌کنیم، به شکلی مضحک و مخوف.»
