سرپرست دانشگاه تربیت مدرس: رتبه علمی دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی اخیر جهانی افت کرده
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس به سایت رویداد۲۴ گفت: «جمهوری اسلامی حتما عملیات وعده صادق ۳ انجام خواهد داد اما زمان آن، معلوم نیست.» او اضافه کرد: «اجرای عملیات وعده صادق ۳ مطالبه توده‌های مردم از حاکمیت است و آنها از اجرای دو عملیات ابتدایی، خوشحال شدند.»
لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه ایالت کارولینای جنوبی، به آکسیوس گفت که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری منتخب ایالات متحده، برای شکل دادن به یک ائتلاف جهانی علیه جمهوری اسلامی نیاز دارد که ابتدا و قبل از آغاز دور دوم ریاست جمهوری خود به آتش‌بس در غزه دست یابد و گروگان‌ها را آزاد کند.
گراهام که مشاور ترامپ در سیاست خارجی و مسائل خاورمیانه است و روابط نزدیکی با او دارد، گفت: «ترامپ بیش از هر زمان دیگری مصمم به آزادی گروگان‌ها است و از آتش‌بسی که شامل توافق برای آزادی گروگان‌ها باشد حمایت می‌کند. او می‌خواهد این اتفاق همین حالا بیفتد.»
او افزود: «می‌خواهم مردم اسرائیل و منطقه بدانند که ترامپ بر موضوع گروگان‌ها متمرکز است. او خواهان توقف کشتار و پایان جنگ است.» گراهام همچنین گفت: «امیدوارم دولت ترامپ و دولت بایدن در دوره انتقال قدرت برای آزادی گروگان‌ها و برقراری آتش‌بس همکاری کنند.»
گراهام گفت: «ترس از ترامپ می‌تواند روند دیپلماسی در منطقه را تسهیل کند. اگر فرد بدی هستید و از ترامپ نمی‌ترسید، احتمالا فردی احمق نیز هستید. آدم‌های بد و احمق زیاد دوام نمی‌آورند.»
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
یکی از اولویت‌های اصلی جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا، در دو ماه پایانی ریاست جمهوری‌اش، دستیابی به توافقی در غزه است. با این حال، نبود پیشرفت ملموس در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که ممکن است این موضوع به دولت ترامپ سپرده شود.
مقامات اسرائیلی بر این باورند که دولت ترامپ احتمالا رویکردی متفاوت نسبت به غزه و به‌ویژه نحوه اداره آن پس از جنگ اتخاذ کند. با وجود این، گراهام به آکسیوس گفت که ترامپ خواهان توافقی برای آزادی گروگان‌ها و پایان جنگ در اسرع وقت است و ترجیح می‌دهد این توافق پیش از آغاز دوره ریاست جمهوری او به دست آید.
وضعیت کنونی
در حال حاضر، حماس ۱۰۱ گروگان از جمله هفت شهروند آمریکایی را در غزه در اختیار دارد. سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل بر این باورند که تقریبا نیمی از این گروگان‌ها هنوز زنده هستند.
طبق گزارش وزارت بهداشت غزه، بیش از ۴۴ هزار فلسطینی طی بیش از یک سال جنگ کشته شده‌اند.
دیدارهای کلیدی
لیندسی گراهام پس از بازگشت از دومین سفر خود در ماه جاری به خاورمیانه، با آکسیوس گفت‌وگو می‌کرد. او در این سفر با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، دیدار کرد. او معتقد است که ترامپ نیازمند دستیابی به یک توافق در غزه است تا بتواند بر اهداف کلیدی سیاست خارجی خود، از جمله عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان و ایجاد ائتلاف منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی، تمرکز کند.
نگرانی‌های آینده
گراهام همچنین با برخی پیشنهادهای مطرح‌شده از سوی سیاستمداران تندرو اسرائیلی از جمله بتسالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل که خواستار اشغال نامحدود غزه شده ، مخالفت کرد.
اسموتریچ پیش‌تر در هفته جاری اعلام کرده بود که با توجه به روی کار آمدن ترامپ، اسرائیل فرصت دارد تا «مهاجرت داوطلبانه» فلسطینی‌ها را تشویق کند و جمعیت فلسطینی‌ها در غزه را به‌شدت کاهش دهد.
لیندسی گراهام در واکنش به این اظهارات گفت: «فکر می‌کنم اسموتریچ باید با ترامپ صحبت کند و ببیند نظر او چیست. اگر با او صحبت نکرده‌اید، بهتر است به جای حدس زدن، به‌طور مستقیم از او سوال کنید.» او همچنین کید کرد که هرگونه توافق صلح میان عربستان سعودی و اسرائیل باید شامل یک بخش مرتبط با فلسطینی‌ها نیز باشد.
گراهام گفت: «بهترین راه برای جلوگیری از قدرت گرفتن دوباره حماس، اصلاحات در جامعه فلسطینی است نه اشغال دوباره غزه از سوی اسرائیل. این اصلاحات تنها با کمک کشورهای عربی امکان‌پذیر است.»
وضعیت کنونی در دولت بایدن
جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحده، سه‌شنبه و پس از اجرایی شدن آتش‌بس بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان در تماسی تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرد که اکنون تمرکز باید بر دستیابی به توافقی در غزه باشد. نتانیاهو نیز در این تماس گفت که مایل است در این زمینه تلاش کند.
به گفته منابع آگاه، بایدن و ترامپ در جلسه‌ای دو ساعته در کاخ سفید، درباره موضوع گروگان‌ها و توافق آتش‌بس در غزه بحث کرده‌اند. این موضوع همچنین در دیدار جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، با مایک والتز، مشاور امنیت ملی آتی ترامپ، و در گفت‌وگوی برت مک‌گورک، مشاور ارشد خاورمیانه بایدن، با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه خاورمیانه ترامپ، مورد بحث قرار گرفته است.
اظهارات ترامپ و دولت بایدن
کارولین لویت، سخنگوی تیم انتقالی ترامپ نیز به آکسیوس گفت که مردم آمریکا ترامپ را انتخاب کرده‌اند زیرا «به او برای رهبری کشور و بازگرداندن ثبات و صلح به خاورمیانه اعتماد دارند.»
او افزود: «ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید اقدامات لازم برای تحقق این هدف را انجام خواهد داد.»
مقامات کاخ سفید اعلام کرده‌اند که بایدن قصد دارد تا آخرین روز دوره ریاست جمهوری خود برای آزادی گروگان‌ها تلاش کند، حتی اگر در نهایت اعتبار این توافق به دولت ترامپ برسد.
قرار است هیاتی از حماس روز شنبه به قاهره سفر کند تا با مقامات مصری درباره ایده‌های جدید برای توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها مذاکره کند.
نیکلاس لرنر، مدیر اداره کل امنیت خارجی فرانسه، جمعه ۹ آذر، در دیدار با همتای بریتانیایی خود در پاریس گفت در ماه‌های آینده خطر توسعه سلاح‌های هسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی، بدون شک تهدیدی جدی خواهد بود.
او افزود که بریتانیا و فرانسه با هدف آماده شدن برای چنین احتمالی در حال طراحی استراتژی‌های خود هستند.
لرنر گفت: ««سرویس های ما در کنار هم کار می کنند تا با آنچه که بدون شک یکی از تهدیدها، اگر نگوییم حیاتی‌ترین تهدید، در ماه های آینده است مقابله کنند.»
ریچارد مور، رییس سرویس اطلاعاتی ام آی-۶ بریتانیا، نیز در این دیدار گفت: «بلندپروازی‌های هسته‌ای حکومت ایران همه ما، به‌ویژه دوستان بریتانیا و فرانسه در خلیج فارس، را تهدید می‌کند.»
خبرگزاری رویترز همچنین روز جمعه به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد مذاکرات ژنو میان جمهوری اسلامی و سه کشور اروپایی در خصوص برخی مسائل مورد مناقشه، از جمله برنامه هسته‌ای حکومت ایران، با «پیشرفت اندکی» همراه بوده است.
این نخستین بار پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا است که جمهوری اسلامی و سه کشور غربی بر سر میز مذاکره نشستند. ایالات متحده پیش‌تر گفته بود در نشست ژنو حضور نخواهد یافت.
رویترز نوشت هدف از برگزاری نشست ژنو با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی، بریتانیا، فرانسه و آلمان، سنجیدن امکان ورود طرف‌ها به «مذاکرات جدی» پیش از آغاز به کار رسمی ترامپ در کاخ سفید در اول بهمن بود.
نشست ژنو پس از آن برگزار شد که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اول آذر به پیشنهاد بریتانیا، فرانسه و آلمان، قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی به تصویب رساند.
این قطعنامه بر لزوم همکاری فوری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید دارد. در این قطعنامه همچنین از رافائل گروسی، مدیر کل آژانس، خواسته شده گزارشی جامع از روند برنامه هسته‌ای حکومت ایران تهیه کند.
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، پس از برگزاری نشست ژنو در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «توافق شد که در آینده نزدیک، گفت‌وگوهای دیپلماتیک ادامه یابد.»
غریب‌آبادی اضافه کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم و ترجیح ما مسیر گفت‌وگو و تعامل است.»
ایرنا، خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی، هم نشست ژنو را «ماراتن گفت‌وگوهای سیاسی» توصیف کرد و نوشت تهران و سه کشور اروپایی توافق کردند با وجود «اختلافات و مسائل جدی که روابط دو طرف را تیره کرده است»، برای کاستن از تنش‌ها به حرکت در «مسیر دیپلماسی» ادامه دهند.
در سوی مقابل، یک مقام اروپایی به رویترز گفت مذاکرات ژنو حاوی نکته قابل توجهی نبوده است.
او افزود جمهوری اسلامی در این نشست تنها تمایل خود را در خصوص بررسی امکان استفاده از دیپلماسی برای حل مسائل مورد مناقشه در هفته‌های آینده مطرح کرد.
بر اساس آخرین گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی به آژانس اطلاع داده قصد دارد سانتریفیوژهای بیشتری برای غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات هسته‌ای فردو و نطنز نصب کند.
حکومت ایران همچنین قصد دارد دستگاه‌هایی را که اخیرا در این تاسیسات نصب شده‌اند، به کار بیندازد و آنها را وارد مدار کند.
ترامپ در دوران پیشین حضور خود در کاخ سفید بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۱، سیاست فشار حداکثری را در برابر جمهوری اسلامی در پیش گرفت و از توافق بر سر برنامه هسته‌ای حکومت ایران، موسوم به برجام، خارج شد.
این سیاست با کاهش قابل توجه صادرات نفتی جمهوری اسلامی همراه بود و اقتصاد ایران را به‌شدت تحت تاثیر قرار داد.
برخی ناظران با در نظر گرفتن چینش اعضای کابینه آتی ترامپ معتقدند واشینگتن مجددا سیاست فشار حداکثری را در برابر تهران در پیش خواهد گرفت.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، هشتم آذر اعلام کرد اگر غرب به تهدیدهای خود در خصوص اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران ادامه دهد، احتمال تغییر دکترین هسته‌ای حکومت ایران به‌منظور دستیابی به تسلیحات اتمی وجود دارد.
خبرگزاری بلومبرگ، جمعه ۹ آذر، به نقل از منابع مطلعی که نام آنها را اعلام نکرد گزارش داد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در هفته‌های اخیر به جمهوری اسلامی پیشنهاد کرده است که روابط تجاری دو کشور افزایش یابد.
این منابع به بلومبرگ گفته‌اند که ولیعهد عربستان سعودی، در پی آن است که قبل از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، هم‌زمان با تقویت روابط خود با ایالات متحده، مناسباتش را با تهران نیز توسعه دهد.
براساس این گزارش، محمد بن سلمان در هفته‌های اخیر به امید کاهش تنش با غرب و نیز کاهش حمایت جمهوری اسلامی از گروه‌های شبه نظامی نیابتی‌اش، این پیشنهاد را به تهران داده است.
پیشنهاد جدید عربستان سعودی به جمهوری اسلامی همچنین مشروط به این است که تهران از حمایت از نیروهای نیابتی خود در منطقه، مانند حزب‌الله در لبنان، دست بردارد.
مقامات وزارتخانه‌های امور خارجه و تجارت عربستان سعودی به درخواست‌های متعدد بلومبرگ برای اظهار نظر پاسخ نداده‌اند.
جمهوری اسلامی و عربستان سعودی پس از یک دوره پرتنش و قطع روابط دیپلماتیک، در سال ۱۴۰۲ با میانجیگری چین توافق کردند که مناسبات خود را از سر بگیرند.
با این حال، پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، تحولات منطقه‌ای را به‌دلیل چشم‌انداز تجدید سیاست‌های خاورمیانه‌ای او در دوره اول ریاست جمهوری‌اش تحت تاثیر قرار خواهد داد. مقامات پیشنهادی دولت ترامپ بر ضرورت اجرای دوباره سیاست فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی تاکید کرده‌اند.
به نوشته بلومبرگ عربستان سعودی هنوز مشتاق است کارهایی را که برای توافق دفاعی و استراتژیک با ایالات متحده انجام شد و پس از حمله هفت اکتبر حماس به اسرائیل در سال گذشته متوقف شد، ادامه دهد.
بلومبرگ به نقل از سه فرد مطلع نوشت ولیعهد عربستان سعودی ماه گذشته مساعد بن محمد العيبان، مشاور امنیت ملی خود
را برای احیای مذاکرات به واشینگتن فرستاد. هدف این سفر آن بود که آمریکا درباره تعهدات خود قبل از آنکه جو بایدن کاخ سفید را ترک کند، ضمانت دهد.
به نوشته بلومبرگ، عربستان سعودی رویکرد دوسویه خود برای داشتن روابط نزدیک‌تر با واشینگتن و تهران را از نظر ژئوپلیتیکی حیاتی می‌داند، هرچند چنین سیاستی می‌تواند ریاض را در موقعیتی ناخوشایند قرار دهد.
اولویت اصلی شاهزاده محمد بن سلمان برنامه تریلیون دلاری او برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور و اجتناب از تکیه بر نفت است. انجام چنین کاری که از آن به‌عنوان چشم انداز ۲۰۳۰ یاد می‌شود، نیازمند صلح و همچنین سرمایه‌گذاری خارجی برای کمک به تامین مالی پروژه‌های بزرگ و بلندپروازانه است.
شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، در سخنرانی خود در کنفرانس سالانه سرمایه‌گذاری در ریاض در اواخر اکتبر گفت که وظیفه اصلی او محافظت از چشم‌انداز ۲۰۳۰ و پیشبرد بیشتر آن است.
به نوشته بلومبرگ مشخص نیست که شاهزاده محمد بن سلمان چه پیشنهادی به رهبران جمهوری اسلامی داده است، اما به نقل از یکی از منابع خود افزود که تجارت دو کشور در ابتدا می‌تواند بر محصولاتی در بخش‌های غذایی و پزشکی متمرکز شود که تحریم‌های اروپا و ایالات متحده علیه تهران را نقض نمی‌کند.
این منبع به بلومبرگ گفت که چنین توافقی می‌تواند شرکت‌های خصوصی سعودی را دربربگیرد و معاملات ممکن است از طریق کشور ثالثی مانند عراق انجام شود.
میزان تجارت ایران و عربستان در حال حاضر ناچیز است و مقامات جمهوری اسلامی ابراز تمایل کرده‌اند که میزان آن را به یک میلیارد دلار در سال برسانند.
بلومبرگ پیش از این نیز گزارش داده بود که عربستان سعودی سال گذشته در تلاش برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای در بحبوحه جنگ غزه، رویکرد مشابهی را در پیش گرفته بود.
قبل از پیشنهاد ولیعهد عربستان سعودی برای گسترش مناسبات تجاری، مقامات جمهوری اسلامی از اینکه وعده‌های تجاری و سرمایه‌گذاری عربستان سعودی تحت آنچه که «توافق پکن» شناخته می‌شود محقق نشده بود، ناراضی بودند.
دینا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بین‌المللی بحران، به خبرگزاری بلومبرگ گفت چین که بزرگترین خریدار نفت از هر دو کشور است، از ریاض و تهران خواسته است تا به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.
او گفت: «این یک راه بسیار ساده و غیرجنجالی برای ریاض است تا تعهد خود را به گفتگوهای جدید با تهران نشان دهد.»
یک کمیته سه انبه سعودی-چینی-ایرانی برای پیگیری این توافق، دومین نشست خود را در ریاض در ۱۹ نوامبر برگزار کرد و بر تعهد خود به این توافق تاکید کرد. این کمیته در بیانیه‌ای سفر نزدیک به ۱۴۰ هزار زائر ایرانی را که امسال از اماکن مقدس اسلامی در عربستان سعودی بازدید کردند، نشانه‌ای از روابط نزدیک‌تر قلمداد کرد.
در ماه‌های اخیر ایران غرفه‌ای با دکور تخت جمشید در یکی از محبوب‌ترین مناطق ریاض گشوده است که در آن از جمله تجارت فرش و زعفران صورت می‌گیرد.
به نوشته بلومبرگ،در سطح سیاسی، محمد بن سلمان در اوایل ماه جاری اسرائیل را به انجام «نسل کشی» علیه فلسطینی‌ها در غزه متهم کرد و از این کشور به‌دلیل حمله مستقیم به خاک ایران در ماه اکتبر انتقاد کرد.
او همچنین رییس ستاد مشترک ارتش خود را برای دیدار با همتایش به جمهوری اسلامی اعزام کرد. هم‌زمان نیروهای مسلح عربستان سعودی در کنار ایران، روسیه، عمان و سایر کشورها در یک رزمایش دریایی در شمال اقیانوس هند شرکت کردند.
بلومبرگ دلیل اصلی حملات لفظی تند عربستان سعودی به اسراپیل را دلجویی از شهروندان خود و کسانی در جهان عرب و اسلام دانسته است که از تعداد کشته‌شدگان غیرنظامی در غزه ناراحت هستند.
حنین غدار، پژوهشگر ارشد موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، به بلومبرگ گفت تعامل ریاض با تهران برای محافظت از خود و طرح تحول اقتصادی آن در برابر هرگونه درگیری بین اسرائیل، جمهوری اسلامی و ایالات متحده در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ است.
او گفت: «نگرانی اصلی عربستان سعودی امنیت داخلی این کشور است.»
به نوشته بلومبرگ، عربستان سعودی اگرچه از ویرانی‌های ناشی از جنگ‌های اسرائیل در غزه و لبنان ناراحت است، اما برای تضعیف حماس و حزب الله اشک نمی ریزد.
بلومبرگ به نقل از منابع خود افزود که شاهزاده محمد بن سلمان همچنان عمیقا به ایران بی اعتماد است و این امر در تصمیم او برای فرستادن مساعد محمد بن العیبان به واشینگتن نقش داشته است.
به گفته این افراد، العیبان که توافق سال ۲۰۲۳ با جمهوری اسلامی را در پکن امضا کرد، وظیفه داشت دریابد که آیا قبل از پایان دوره ریاست جمهوری بایدن می‌توان توافقی را امضا کرد یا خیر. از جمله موضوعات مورد بحث در سفر او، تعیین عربستان سعودی به‌عنوان یک متحد اصلی غیر ناتو بود.
توافق همه‌جانبه ایالات متحده و عربستان سعودی که پیش از هفت اکتبر ۲۰۲۳ مورد بحث قرار گرفته بود، بر یک پیمان دفاعی الزام‌آور با واشینگتن متمرکز بود که شامل چشم‌انداز عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیز می‌شد. یکی از موانع چنین توافقی این بود که ریاض خواستار برداشتن گام‌هایی در جهت ایجاد یک کشور فلسطینی شد. موضع عربستان در این مورد از زمان آغاز جنگ در غزه سخت‌تر شده است.
نیکلاس لرنر، مدیر اداره کل امنیت خارجی فرانسه، جمعه ۹ آذر در دیدار با همتای بریتانیایی خود در پاریس گفت در ماه‌های آینده خطر توسعه سلاح‌های هسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی، بدون شک تهدیدی جدی خواهد بود.
او تاکید کرد بریتانیا و فرانسه با هدف آماده شدن برای چنین احتمالی در حال طراحی استراتژی‌های خود هستند.
ریچارد مور، رییس سرویس اطلاعاتی ام آی-۶ بریتانیا، نیز در این دیدار گفت: «بلندپروازی‌های هسته‌ای رژیم ایران همه ما، به ویژه دوستان بریتانیا و فرانسه در خلیج فارس را تهدید می‌کند.»
