افشین حسین‌پناهی، زندانی سیاسی، پس از یک ماه از بازداشت همچنان در بلاتکلیفی به‌‌سر می‌برد
مخالفان جمهوری اسلامی در آستانه سالروز انقلاب ۵۷ در شهرهای مختلف اروپا تجمع‌های اعتراضی برگزار کردند.
ویدیوهای ارسالی به ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهد ایرانیان شنبه ۲۰ بهمن در شهرهای آرهوس دانمارک، هامبورگ و فرانکفورت آلمان، بروکسل بلژیک،استکهلم سوئد و پاریس در این تجمع‌ها شرکت کردند.
جمعی از ایرانیان مقیم سوئد، در مرکز شهر استکهلم یک پرفورمنس اعتراضی برگزار کردند.
تجمع‌کنندگان در بروکسل نیز با تشکیل حلقه انسانی، سرود «ای ایران، ای مرز پرگهر» را هم‌خوانی کردند.
حاضران در تجمع فرانکفورت شعار «زن، زندگی، آزادی» سر دادند و عکس معترضان در خطر اعدام را به نمایش گذاشتند.
در هامبورگ نیز تجمع‌کنندگان عکس‌های معترضان کشته شده را به نمایش گذاشتند و درباره اعدام‌های گسترده در ایران اطلاع‌رسانی کردند.
در چهل و ششمین سالگرد انقلاب ۵۷، جمهوری اسلامی علاوه بر بحران‌های گسترده داخلی، با فشارهای فزاینده بین‌المللی نیز مواجه است.
در حالی که اعتراضات گسترده سراسری، به ویژه اعتراضات ۸۸، دی‌ماه ۹۶، آبان ۹۸ و خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» جمهوری اسلامی را در داخل کشور دچار بحران مشروعیت کرده است، ناتوانی مقام‌های حکومت در حل بحران‌های اقتصادی کشور نیز این بحران را تشدید کرده است.
از سوی دیگر، در پی حمله‌های گسترده اسرائیل به نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی و نابودی بخش گسترده‌ای از توانایی‌های حماس و حزب‌الله و سقوط حکومت بشار اسد، نفوذ منطقه‌ای حکومت ایران به طرز غیرقابل جبرانی تضعیف شده است.
روی کار آمدن دولت ترامپ و از سرگیری کارزار فشار حداکثری واشینگتن از یک سو و نزدیک شدن مهلت فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های گسترده علیه تهران از سوی دیگر، جمهوری اسلامی را در تنگنای بیشتری قرار داده است.
در همین حال، تاکید علی خامنه‌ای و مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی بر مخالفت خود با مذاکره با آمریکا، چشم‌انداز حل‌وفصل بحران هسته‌ای تهران را با بن‌بست مواجه کرده و احتمال حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای و نظامی ایران را افزایش داده است.
بنیامین نتانیاهو ، نخست‌وزیر اسرائیل، مردم ایران را پس از اسرائیل بزرگ‌ترین حامیان آمریکا در خاورمیانه خواند. او گفت جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی، امید آزادی خاورمیانه و مردم ایران را تقویت می‌کند.
نتانیاهو شنبه ۲۰ بهمن در مصاحبه با فاکس‌نیوز گفت: «مردم ایران بعد از اسرائیل بزرگ‌ترین حامیان آمریکا در خاورمیانه هستند. آنها برای روزی که بدون جمهوری اسلامی زندگی کنند، لحظه‌شماری می‌کنند.»
نتانیاهو با اشاره به پیام‌های ویدیویی خود به مردم ایران و واکنش گسترده آنها به این پیام‌ها گفت: «مردم ایران به شدت ناامید هستند، از جمهوری اسلامی متنفرند و می‌خواهند دنیای متفاوتی را ببینند.»
نتانیاهو درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی هشدار داد و گفت: «اگر جهان جلوی دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را بگیرد، نه‌تنها برای اسرائیل و همسایگانش، بلکه برای مردم ایران نیز امیدی تازه برای آزادی ایجاد خواهد شد.»
نتانیاهو با تاکید بر اهمیت روابط اسرائیل و آمریکا گفت اگر سیاست‌های دو کشور هم‌سو باشد، «امکانات بی‌پایانی» ایجاد خواهد شد.
هم‌زمان با شدت گرفتن نگرانی‌های جهانی از برنامه هسته‌ای تهران، روزنامه تلگراف شنبه ۲۰ بهمن به نقل از یک مقام آگاه ایرانی نوشت چندین فرمانده ارشد نظامی جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر، به‌ویژه پس از انتخاب دونالد ترامپ، تغییر موضع داده و در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به‌طور جدی خواستار تولید بمب اتمی شده‌اند.
طبق این گزارش، فرماندهان ارشد نظامی جمهوری اسلامی در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به رهبر جمهوری اسلامی گفته‌اند باید برای مقابله با «تهدیدهای موجودیتی» از سوی غرب، به سلاح هسته‌ای دست یابند.
این روزنامه به نقل از یک مقام جمهوری اسلامی از تهران نوشته است: «رهبر، مذاکره با آمریکایی‌ها و توسعه سلاح‌های هسته‌ای را ممنوع کرده است؛ دو چیزی که به نظر می‌رسد تنها راه بقای جمهوری اسلامی باشند. او نظام را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد.»
نتانیاهو ۲۲ آذر در جدیدترین پیام ویدیویی خود خطاب به مردم ایران بار دیگر تاکید کرد آینده ایران بدون جمهوری اسلامی زودتر از آنچه مردم تصور می‌کنند، رقم خواهد خورد.
نخست‌وزیر اسرائیل در پیام خود با تاکید دوباره بر اینکه آینده بدون جمهوری اسلامی «خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کنیم»، رخ خواهد داد، گفت: «زن، زندگی، آزادی. این آینده ایران است. این آینده صلح است.»
نتانیاهو با اشاره به هزینه بیش از ۳۰ میلیارد دلاری جمهوری اسلامی برای حمایت از اسد در سوریه افزود: «پس از تنها ۱۱ روز جنگ، رژیم او [اسد] فروپاشید.»
نتانیاهو یادآور شد «سرکوبگران شما» میلیاردها دلار برای حمایت از حماس در غزه خرج کردند، اما امروز حماس به «ویرانه» تبدیل شده است.
نتانیاهو در پیام پیشین خود در ۲۲ آبان نیز گفته بود جمهوری اسلامی به‌زودی سرنگون خواهد شد.
کمیته فعالان مدنی و سیاسی کردستان در بیانیه‌ای با ابراز نگرانی از وضعیت حقوق بشر در استان‌های سنندج، آذربایجان غربی و کرمانشاه، به استانداران این مناطق هشدار دادند هر گونه اجرای احکام ناعادلانه، پیامدهای سنگینی در پی خواهد داشت.
در این بیانیه رد درخواست اعاده دادرسی پخشان عزیزی، تایید حکم اعدام وریشه مرادی، «بگیر و بندهای فله‌ای اخیر» و بی‌خبری از وضعیت بازداشتی‌های اخیر، از جمله موارد نقض حقوق بشر در این استان‌ها عنوان شده است.
این کمیته از استانداران مناطق کردنشین خواستند فورا به این «اقدامات غیرانسانی» پایان دهند و ضمن رسیدگی به درخواست‌های اعاده دادرسی، وضعیت بازداشتی‌ها را شفاف‌سازی کنند.
روزنامه تلگراف به نقل از یک مقام آگاه ایرانی نوشت چندین فرمانده ارشد نظامی جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر، به‌ویژه پس از انتخاب دونالد ترامپ، تغییر موضع داده و در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به‌طور جدی خواستار تولید بمب اتمی شده‌اند.
طبق این گزارش، فرماندهان ارشد نظامی جمهوری اسلامی در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به رهبر جمهوری اسلامی گفته‌اند باید برای مقابله با «تهدیدهای موجودیتی» از سوی غرب، به سلاح هسته‌ای دست یابند.
این روزنامه به نقل از یک مقام جمهوری اسلامی از تهران نوشته است: «رهبر، مذاکره با آمریکایی‌ها و توسعه سلاح‌های هسته‌ای را ممنوع کرده است؛ دو چیزی که به نظر می‌رسد تنها راه بقای جمهوری اسلامی باشند. او نظام را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد.»
این مقام جمهوری اسلامی ادامه داد: «تهدید موجودیتی که اکنون با آن روبرو هستیم، باعث شده چندین فرمانده ارشد – که قبلا بر پیروی از فتوای رهبر تاکید داشتند – اکنون برای ساخت یک سلاح هسته‌ای فشار بیاورند.»
مذاکره، پیش و پس از سخنرانی خامنه‌ای
پس از آنکه با اظهارات برخی مقامات دولت مسعود پزشکیان و حامیان اصلاح‌طلب دولت، زمزمه‌هایی درباره مذاکره با آمریکا مطرح شد، خامنه‌ای ۱۹ بهمن‌ماه، با ذکر تجربه توافق برجام به طور قاطع مذاکره با آمریکا را ممنوع کرد و گفت چنین مذاکراتی «هیچ تاثیری در حل مشکلات کشور ندارد» و «مذاکره کردن عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست.»
پزشکیان دی‌ماه ۱۴۰۳، در گفت‌وگو با یک شبکه آمریکایی، که به نوعی پیام غیر مستقیم تهران به دولت ترامپ در آستانه تحلیف او تعبیر شد، اعلام کرد آماده مذاکره با آمریکا است.
تا پیش از سخنرانی خامنه‌ای نیز مقامات دولت پزشکیان، با اشاره به عدم خواست تهران برای ساخت سلاح هسته‌ای به نوعی سیگنال مذاکره را ارسال می‌کردند.
حتی پس از صدور فرمان از سرگیری فشار حداکثری ترامپ، محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان، نیز در واکنش به این دستور ترامپ گفت: «در زمینه سلاح هسته‌ای فتوا داریم که فعالیت غیر صلح آمیز هسته‌ای ممنوع است، خیال او راحت باشد.»
اشتیاق مقامات دولت پزشکیان تاحدی بود که علی لاریجانی که در سال‌ها اخیر، به جریان اصلاح‌طلب و اعتدالگرا نزدیک شده با بیان اینکه برنامه هسته‌ای قابل مذاکره است، با کنایه به مقامات دولتی گفت هنوز کسی پیشنهاد نداده، که آنها «پابرهنه» به صحنه دویدند.
منع صریح مذاکره با آمریکا از سوی خامنه‌ای چنان بود که مقامات دولت که پیشتر آماده مذاکره بودند، عقب نشینی کردند. عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، با اشاره به احیای سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ و احتمال آغاز مذاکرات گفت: «به‌لحاظ کارشناسی اصلا زمینه‌ای برای مذاکره عادلانه وجود ندارد مگر اینکه ملت ایران با مقاومت حداکثری خودشان در مقابل فشار حداکثری، تحریم‌کنندگان را ناامید کنند.»
ماجرای فتوا و «فقه پویای شیعه»
ماجرای فتوای خامنه‌ای به سال ۱۳۸۲ بر می‌گردد. در متن آن فتوا آمده است علاوه بر سلاح هسته‌ای سایر سلاح‌های کشتار جمعی تهدیدی علیه بشریت است و ما (جمهوری اسلامی) کاربرد این سلاح‌ها را «حرام می‌دانیم».
این فتوا سال ۱۳۸۹ زمانی که مناقشه جمهوری اسلامی و غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران به اوج خود رسیده بود، مورد استقبال رهبران غربی قرار گرفت. جان کری، وزیر امورخارجه سابق ایالات متحده، در آن زمان گفته بود او برای فتوا، احترام زیادی قائل است و آن را به عنوان یک نقطه شروع خوب در نظر می‌گیرد. او گفته بود خودش و باراک اوباما، رییس جمهوری پیشین آمریکا، قویا از صدور این فتوا از سوی خامنه‌ای استقبال می‌کنند.
همچنین در جریان مصاحبه‌هایی که مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی داشتند، آنها بارها برای رفع اتهام تلاش جمهوری اسلامی برای استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای از این فتوای خامنه‌ای یاد کرده بودند.
محمدجواد ظریف و همکارانش در کتابی شش جلدی به نام «راز سر به مهر» درباره مذاکرات اتمی، به صورت خاص به این فتوا و نقش آن در مذاکراتشان پرداختند.
با این وجود هربار عرصه بر جمهوری اسلامی تنگ شده، زمزمه تغییر این فتوا هم به گوش رسیده است. بهمن ماه سال ۱۳۹۹، زمانی که جمهوری اسلامی امید داشت با رفتن ترامپ از کاخ سفید، برجام را احیا کند، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی در یک برنامه تلویزیونی، گفت: «مقام رهبری[علی خامنه‌ای] فتوا داده است که سلاح هسته‌ای حرام است اما اگر گربه را در گوشه‌ای گیر بیندازند، ممکن است رفتارش با وقتی که گربه آزاد است فرق کند و اگر ایران را به آن سمت هل بدهند دیگر تقصیر ایران نیست.»
از ابتدای سال ۱۴۰۳ و در پی تشدید درگیری نظامی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل که در نتیجه آن دو کشور به خاک هم حمله نظامی کردند، دوباره موضوع تغییر فتوای خامنه‌ای و ساخت سلاح هسته‌ای مطرح شده است.
۲۰ اردیبهشت‌ماه، کمال خرازی، مشاور امور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی، با اشاره به احتمال حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی در ایران اعلام کرد در صورت تهدید موجودیت جمهوری اسلامی، حکومت ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر خواهد داد.
او همین موضوع را ۲۲ اردیبهشت نیز در جریان سخنرانی در همایش گفت‌وگوهای ایرانی-عربی در تهران تکرار کرد.
۱۸ مهرماه، رسانه‌های داخلی خبر دادند ۳۹ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای خواستار تغییر فتوای خامنه‌ای درباره ممنوعیت سلاح هسته‌ای شدند.
پس از آن، ۲۴ مهرماه، علی‌اصغر نخعی‌راد، نماینده مشهد با تاکید بر تغییر دکترین اتمی جمهوری اسلامی گفت «شرایط امروز کشور متفاوت شده است و مورد تهدید هسته‌ای قرار گرفتیم. فقه شیعه پویاست و زمان و مکان در صدور فتوا موثر است.» او افزود شورای عالی امنیت از خامنه‌ای بخواهد تغییر در صنعت اتمی را بپذیرد.
بحران در جمهوری اسلامی، از تامین سیب‌زمینی تا خاموشی
با وجود اینکه سخنرانی خامنه‌ای در انتهای هفته و آغاز تعطیلات در تهران انجام شد، پس از آن قیمت دلار به طرز چشم‌گیری افزایش یافت، تا جایی که گزارش‌هایی از تهران، دلار ۹۰ هزار تومانی را تایید کردند.
زنجیره بحران انرژی در ایران فعال شده است، نیروگاه‌ها در تابستان ۱۴۰۳، توانایی تامین برق کشور را نداشتند و در زمستان، به دلیل ناتوانی شبکه تولید و انتقال گاز، دولت به طور مداوم استان‌های کشور را تعطیل اعلام می‌کند؛ کمبود انرژی که در ادبیات مقامات دولتی، «ناترازی» تعبیر می‌شود.
از سوی دیگر، هم اکنون بیش از پنج سال است که قیمت بنزین در ایران با وجود افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، ثابت مانده است. از زمان آغاز رهبری خامنه‌ای در سال ۱۳۶۸ تاکنون، به طور متوسط هر دو سال یک‌بار قیمت بنزین افزایش داشته است.
دولت و مجلس در شرایطی که برای تامین منابع بودجه با دشواری روبرو هستند، درصدد افزایش قیمت آن در نوروز ۱۴۰۴ هستند. موضوعی که عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور دولت حسن روحانی با یادآوری وقایع آبان خونین ۹۸، درباره آن به دولت پزشکیان هشدار داده و با اشاره به انباشت نارضایتی در جامعه ابراز نگرانی کرده است. او که یکی از عوامل کشتار آبان خونین ۱۳۹۸ در پی افزایش قیمت بنزین است، شرایط فعلی را «خیلی نگران‌کننده‌تر» از آبان ۹۸ توصیف کرد.
حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین ایران هم، در آخرین نشست دوره‌ای با وزرای دولت خود، هشدارهایی درباره مواجهه با دونالد ترامپ و خطرات ناشی از تصمیم‌گیری‌های اشتباه مطرح کرده است. او تاکید کرده است که جمهوری اسلامی در وضعیت حساسی قرار دارد و تنها یک خطا می‌تواند همه چیز را از بین ببرد.
مصطفی پورمحمدی، دبیرکل «جامعه روحانیت مبارز»، با اشاره به اظهارات اخیر خامنه‌ای درباره مذاکره با آمریکا گفت: «کسی اشتباه نکند که جمهوری اسلامی قرار است قهر کند یا بگوید صحبت نمی‌کند؛ نه، آقا فرمودند قرار نیست در برابر یک عهدشکن بی‌منطق، راحت بگوییم بسم‌الله و یکدیگر را بغل کنیم.»
