کی‌یف پیشنهاد داده که با دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده، در ازای مشارکت در توسعه صنعت معدنی اوکراین که شامل منابع ارزشمندی از عناصر خاکی کمیاب قابل استفاده در انواع فناوری‌هاست، کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین را ادامه دهد.
ترامپ در اوایل ماه جاری میلادی گفت که او خواهان چنین توافقی است و رییس‌جمهور اوکراین برای جلب نظر مثبت ترامپ برای رسیدن به توافق صلح در اوکراین، پیشنهاد داد که آمریکا در استخراج معادن و مواد کمیاب اوکراین، در برابر تضمین امنیت این کشور مشارکت کند.
زلنسکی به تازگی در مصاحبه‌ای با رویترز، با تاکید بر نیاز اوکراین به تضمین‌های امنیتی از سوی متحدانش در چارچوب هرگونه توافق صلح اوکراین، گفت: «اگر ما در مورد یک توافق صحبت می‌کنیم، پس بیایید یک معامله انجام دهیم، ما فقط طرفدار چنین چیزی هستیم.»
اوکراین در پاییز گذشته، ایده باز کردن معادن حیاتی خود را برای سرمایه‌گذاری متحدان مطرح کرد و همزمان طرحی موسوم به «طرح پیروزی» را ارائه داد. اوکراین در این طرح به دنبال آن بود که این کشور را در قوی‌ترین موقعیت برای گفت‌وگوهای صلح قرار دهد و مسکو را مجبور کند به پای میز مذاکره بیاید.
زلنسکی گفت کمتر از ۲۰ درصد از منابع معدنی اوکراین، از جمله حدود نیمی از ذخایر خاک کمیاب این کشور، در اشغال روسیه است.
خاک‌های کمیاب در ساخت آهنرباهای با کارایی بالا، موتورهای الکتریکی و لوازم الکترونیکی مصرفی کاربرد دارند.
آندری یرماک، رییس دفتر زلنسکی نیز در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس گفت: «ما واقعا این پتانسیل بزرگ را در قلمرو تحت کنترل خود داریم.ما علاقه‌مندیم که با شرکای خود، اول از همه، با ایالات متحده کار کنیم و توسعه دهیم.»
عناصر خاکی کمیاب چیست؟
عناصر خاکی کمیاب مجموعه‌ای از ۱۷ عنصر هستند که در بسیاری از انواع فناوری‌های مصرفی، از جمله تلفن‌های همراه، هارد دیسک‌ها و وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی ضروری هستند.
مشخص نیست که آیا ترامپ به دنبال عناصر خاصی در اوکراین است یا نه. از جمله این عناصر موجود در اوکراین که می‌تواند مورد نظر ترامپ باشد، لیتیوم است. تیتانیوم، اورانیوم و بسیاری دیگر از عناصر دیگر نیز مطرح هستند.
چین، دشمن اصلی ژئوپلیتیک ترامپ، بزرگترین تولیدکننده عناصر خاکی کمیاب در جهان است و هم آمریکا و هم اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود در این زمینه به پکن هستند.
برای اوکراین، چنین توافقی تضمین می‌کند که بزرگترین و مهم‌ترین متحدش پشتیبانی نظامی را متوقف نکند. توقف چنین کمک‌هایی برای کشوری که به زودی وارد چهارمین سال علیه تهاجم گسترده روسیه خواهد شد، ویرانگر خواهد بود.
این پیشنهاد همچنین در زمانی مطرح می‌شود که دسترسی مطمئن و بدون وقفه به مواد معدنی حیاتی به‌طور فزاینده‌ای در سطح جهانی دشوار است.
وضعیت صنعت مواد معدنی اوکراین چگونه است؟
عناصر خاکی کمیاب اوکراین به دلیل جنگ و به دلیل سیاست‌های دولتی که سیاست‌گذاری صنعت معدنی را تنظیم می‌کند، تا حد زیادی استفاده نشده است.
این کشور همچنین فاقد اطلاعات مناسبی برای هدایت توسعه معدن خاکی کمیاب است.
داده‌های زمین‌شناسی در این زمینه ناچیز است زیرا ذخایر معدنی در سراسر اوکراین پراکنده است و مطالعات موجود عمدتا ناکافی تلقی می شوند.
به گفته بازرگانان و تحلیلگران، پتانسیل واقعی این صنعت به دلیل تحقیقات ناکافی چندان روشن نیست.
به طور کلی، چشم‌انداز منابع طبیعی اوکراین امیدوارکننده است و گمان می‌رود ذخایر تیتانیوم اوکراین که برای صنایع هوافضا، پزشکی و خودروسازی حیاتی است، از بزرگترین ذخایر اروپا باشد.
اوکراین همچنین دارای برخی از بزرگترین ذخایر لیتیوم شناخته شده اروپاست که برای تولید باتری، سرامیک و شیشه مورد نیاز است.
در سال ۲۰۲۱، صنعت معدنی اوکراین ۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۳۰ درصد از صادرات را به خود اختصاص داد.
بر اساس داده‌های یک اندیشکده مستقر در کی‌یف، ۴۰ درصد از منابع معدنی فلزی اوکراین به دلیل اشغال روسیه غیرقابل دسترسی است.
اوکراین استدلال کرده که به نفع ترامپ است باقی‌مانده این معادن را قبل از اینکه روسیه پیشرفت‌های بیشتری به دست آورد، توسعه دهد.
کمیسیون اروپا، اوکراین را به عنوان یک تامین‌کننده بالقوه برای بیش از ۲۰ ماده خام حیاتی شناسایی کرده و به این نتیجه رسیده که الحاق این کشور به اتحادیه اروپا می‌تواند اقتصاد اروپا را تقویت کند.
در آینده چه اتفاقی می‌افتد؟
جزییات هر توافقی احتمالا در جلسات بین مقامات ایالات متحده و اوکراین مشخص خواهد شد.
زلنسکی و ترامپ احتمالا در هنگام ملاقات در مورد این موضوع صحبت خواهند کرد.
به گفته مقامات تجاری اوکراین، شرکت‌های آمریکایی در زمینه سرمایه‌گذاری در معادن اوکراین ابراز علاقه کرده اند، اما انعقاد یک معامله رسمی احتمالا نیازمند قانون‌گذاری، بررسی‌های زمین‌شناسی و مذاکره در مورد شرایط خاص است.
مشخص نیست که شرکت‌ها برای غلبه بر خطرات کار در اوکراین، حتی در صورت آتش‌بس، به چه نوع تضمین‌های امنیتی نیاز دارند.
همچنین هنوز هیچ‌کس به طور قطع نمی‌داند که چه نوع قراردادهای مالی زیربنای قراردادهای بین اوکراین و شرکت‌های آمریکایی خواهد بود.
فون در لاین، سه‌شنبه ۲۳ بهمن در نشست دو روزه هوش مصنوعی در پاریس اعلام کرد که کمیسیون اتحادیه اروپا صندوقی را برای کارخانههای هوش مصنوعی (گیگافکتوری) ایجاد خواهد کرد تا به شرکت‌ها اجازه دهد مدلهای هوش مصنوعی خود را آموزش دهند.
او با اشاره به اتحادی به نام «ابتکار قهرمانان هوش مصنوعی اتحادیه اروپا» که بیش از ۶۰ شرکت را گرد هم میآورد، گفت: «این بزرگترین مشارکت عمومی و خصوصی در جهان برای توسعه هوش مصنوعی قابل اعتماد خواهد بود.»
ابتکار قهرمانان هوش مصنوعی اتحادیه اروپا، گروههای صنعتی بزرگ (ایرباس، لورآل، مرسدس بنز، زیمنس و غیره) و گروههای فنآوری را در کنار هم قرار می‌دهد.
این ائتلاف قصد دارد به ویژه با سادهسازی چارچوب نظارتی جدید فنآوری، «قفل پتانسیل اروپا» را در هوش مصنوعی بشکند.
رییس کمیسیون اتحادیه اروپا گفت: «ما میخواهیم اروپا یکی از قارههای پیشرو در هوش مصنوعی باشد.»
او تاکید کرد که این بلوک قصد دارد با سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیارد یورویی روی کارخانههای هوش مصنوعی تمرکز کند.
فون در لاین ادامه داد که اتحادیه اروپا علاوه بر تعهدات ۱۵۰ میلیاردی شرکت‌های بزرگ حاضر در این ائتلاف، خود متعهد پرداخت مبلغ ۵۰ میلیارد یورو خواهد شد: «خیلی اوقات میشنوم که اروپا در رقابت در زمینه هوش مصنوعی عقب مانده است در حالی که ایالات متحده و چین در حال حاضر جلوتر هستند. من مخالفم، زیرا رقابت برای هوش مصنوعی هنوز به پایان نرسیده است.»
پیش از این، امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، اعلام کرد این کشور ۱۰۹ میلیارد یورو (معادل ۱۱۲.۵ میلیارد دلار) در حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند.
مکرون یکشنبه ۲۱ بهمن گفت این سرمایه‌گذاری طی چند سال آینده انجام خواهد شد.
نشست اقدام برای هوش مصنوعی، دوشنبه و سه‌شنبه ۲۲ و ۲۳ بهمن در پاریس برگزار می‌شود و رهبران و نمایندگان حدود ۱۰۰ کشور جهان در آن حضور خواهند داشت.
فون در لاین تاکید کرد: «... ما در ابتدای راه هستیم. مرزها دائما در حال تغییر هستند و رهبری جهانی هوش مصنوعی هنوز در دست شکلگیری است.»
اقدامات فرانسه در زمینه هوش مصنوعی
فرانسه به تنهایی قصد دارد در زمینه هوش مصنوعی پیشتاز کشورهای اروپایی باشد.
پاریس با ایجاد یک آژانس برای هوش مصنوعی دفاعی، میخواهد خود را در «خط مقدم برنامههای نظامی هوش مصنوعی» قرار دهد.
سباستین لکورنو، وزیر نیروهای مسلح فرانسه، در جریان نشست بخش دفاعی اجلاس هوش مصنوعی پاریس اعلام کرد این کشور در زمینه هوش مصنوعی نظامی در اروپا پیشتاز است.
پیش از این و در ۱۸ بهمن، مکرون میزبان رییس امارات متحده عربی بود و رهبران دو کشور در این دیدار، تمایل خود را برای «یک مشارکت راهبردی در زمینه هوش مصنوعی» ابراز کردند.
دو کشور همچنین متعهد شدند همکاریهای خود را در پروژهها و سرمایهگذاریهای مرتبط با توسعه زنجیره ارزش هوش مصنوعی مورد بررسی قرار دهند.
در جریان این دیدار، قراردادی برای ایجاد یک مرکز داده یک گیگاواتی هوش مصنوعی به ارزش بین ۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار امضا شد.
سازمان شفافیت بین‌الملل که شاخص سالانه ادراک فساد را منتشر می‌کند، سه‌شنبه ۲۳ بهمن اعلام کرد ۴۷ کشور از میان ۱۸۰ کشور بررسی شده در سال گذشته میلادی، پایین‌ترین امتیاز خود را از زمان اعمال روش‌شناسی کنونی این رتبه‌بندی در سال ۲۰۱۲ کسب کردند.
در این بررسی‌ها، ایران با یک امتیاز کاهش نسبت به سال گذشته میلادی، امتیاز ۲۳ را کسب کرد و در رتبه ۱۵۱ قرار گرفت.
کشورهای پاکستان و عراق در این فهرست، نسبت به ایران در رتبه بهتری قرار گرفتند.
جایگاه ایران همچنین بدترین وضعیت آن از نظر شاخص فساد در یک دهه گذشته است.
سال ۲۰۲۲ میلادی (بهمن ۱۴۰۱) سازمان شفافیت بین‌الملل ایران را در کنار گینه و بنگلادش، در رده‌های انتهایی جدول شاخص ادراک فساد قرار داده بود.
این سازمان در گزارش سال ۲۰۲۴ خود تاکید کرد: «سطح فساد در جهان همچنان به شکل نگران‌کننده‌ای بالاست و تلاش‌ها برای کاهش آن با شکست مواجه شده است.»
سازمان شفافیت بین‌الملل همچنین نسبت به تاثیر فساد بر تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی هشدار داد.
به گفته این سازمان، نبود شفافیت و سازوکارهای پاسخ‌گویی، خطر اختلاس یا سوءاستفاده از بودجه‌های اقلیمی را افزایش می‌دهد، در حالی که «نفوذ ناموجهی» که اغلب از سوی بخش خصوصی اعمال می‌شود، مانع تصویب سیاست‌های موثر در این زمینه است.
این سازمان میزان ادراک فساد در بخش عمومی را بر اساس ۱۳ منبع از جمله بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد و شرکت‌های خصوصی ارزیابی ریسک و مشاوره، اندازه‌گیری می‌کند.
این شاخص ۱۸۰ کشور و منطقه را در مقیاسی از صفر به معنی «بسیار فاسد» تا ۱۰۰ به منزله «بسیار پاک» رتبه‌بندی می‌کند.
وضعیت تیره و تار خاورمیانه
سازمان شفافیت بین‌الملل اعلام کرد میانگین جهانی شاخص فساد در سال ۲۰۲۴، بدون تغییر نسبت به سال قبل از آن در سطح ۴۳ باقی ماند و بیش از دو‌سوم کشورها، امتیازی زیر ۵۰ کسب کردند.
در خاورمیانه و شمال آفریقا، وضعیت تلاش‌ها برای مبارزه با فساد همچنان «تیره و تار» باقی مانده است، زیرا رهبران سیاسی کنترل تقریبا مطلق دارند، از ثروت بهره‌مند می‌شوند و اعتراضات را سرکوب می‌کنند.
سازمان شفافیت بین‌الملل اشاره کرد که در این منطقه، «فرصت‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای» نیز مانند شرایط پس از سقوط بشار اسد در سوریه، در حال ظهور است.
پایین‌ترین میانگین امتیاز «منطقه» با عدد ۳۳ مربوط به آفریقای جنوب صحراست.
به گفته سازمان شفافیت بین‌الملل، در آسیا و اقیانوسیه، دولت‌ها هنوز نتواسته‌اند وعده‌های خود را در زمینه مبارزه با فساد عملی کنند.
بهترین و بدترین کشورها
دانمارک با ۹۰ امتیاز، جایگاه نخست خود را در فهرست انتشار یافته سازمان شفافیت بین‌الملل حفظ کرد و پس از آن، فنلاند با ۸۸ و سنگاپور با ۸۴ امتیاز در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
نیوزیلند با از دست دادن دو امتیاز و رسیدن به ۸۳، از رتبه سوم به چهارم سقوط کرد.
سودان جنوبی با تنها هشت امتیاز، به پایین‌ترین رتبه شاخص فساد سقوط کرد و جای سومالی را گرفت؛ هر چند امتیاز سومالی نیز به ۹ کاهش یافت.
پس از این کشورها، ونزوئلا با ۱۰ امتیاز و سوریه با ۱۲ امتیاز در قعر جدول قرار گرفتند.
آمریکا از ۶۹ به ۶۵ امتیاز سقوط کرد و جایگاهش از رتبه ۲۴ به ۲۸ تنزل یافت.
سازمان شفافیت بین‌الملل دلیل این افت را انتقادها از دادگستری آمریکا دانست و اشاره کرد که دیوان عالی این کشور در سال ۲۰۲۳ برای نخستین بار یک کد اخلاقی تصویب کرد اما همچنان نگرانی‌های جدی درباره «نبود سازوکارهای اجرایی موثر و ضعف این قوانین» در ایالات متحده وجود دارد.
فرانسه یکی دیگر از کشورهای غربی با کاهش امتیاز است که با پنج پله سقوط به رتبه ۲۵ رسید.
آلمان هم با کم شدن امتیازش به ۷۵ و شش رتبه نزول، به جایگاه ۱۵ جدول رسید.
این کشور اکنون با کانادا که یک امتیاز کاهش داشته و سه پله سقوط کرده است، هم‌امتیاز شده است.
در این بررسی‌ها، مکزیک با پنج امتیاز کاهش به ۲۶ رسید زیرا به گفته سازمان شفافیت بین‌الملل، دستگاه قضایی این کشور در برخورد با پرونده‌های بزرگ فساد و بازگرداندن دارایی‌های دزدیده‌شده به مردم، شکست خورد.
امتیاز اسلواکی در نخستین سال کامل دولت روبرت فیکو، نخست‌وزیر این کشور، پنج نمره کاهش یافت و به ۴۹ رسید.
سازمان شفافیت بین‌الملل درباره دلیل این کاهش امتیاز گفت: «تغییرات متعدد، نظارت‌های ضد فساد را تضعیف کرده و مشاوره‌های عمومی را دور زده‌اند.»
روسیه که پیش از این کاهش رتبه زیادی را تجربه کرده بود، سال گذشته چهار امتیاز دیگر هم از دست داد و امتیازش به ۲۲ رسید.
سازمان شفافیت بین‌الملل اشاره کرد که حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ باعث «تقویت بیشتر اقتدارگرایی» شده است.
این سازمان گفت که اوکراین نیز با وجود کاهش یک امتیاز و رسیدن به ۳۵، در زمینه «استقلال قضایی و پیگرد فساد در سطوح بالا» پیشرفت داشته است.
بر اساس گزارش رسانههای اسرائیلی، معترضان از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل خواستند توافق آتش‌بس غزه و آزادسازی گروگانهای اسرائیلی را به خطر نیندازد.
در تجمع سه‌شنبه ۲۳ بهمن، دهها نفر تابلویی با نوشته «فراموش کردن گروگان‌ها، جنایت جنگی است» و مشعلهایی زرد در دست گرفتند.
این خانوادهها در بیانیهای از نتانیاهو خواستند که «تضعیف توافق» را متوقف کند.
آنان همچنین از نخست‌وزیر اسرائیل خواستند تا تیمی [مذاکرهکننده] را به دوحه بفرستد که اختیارات کامل برای مرحله دوم مذاکره داشته باشد که منجر به آزادی همه گروگانهای باقی‌مانده در یک حرکت شود.
این بیانیه پیش از جلسه کابینه اسرائیل که قرار است عصر سه‌شنبه برگزار شود، منتشر شده است.
همزمان، خانواده شلومو منصور، سالمندترین گروگان حماس که ۸۶ ساله بود، اعلام کردند اخباری دریافت کردهاند مبنی بر اینکه او در اسارت، در نوار غزه کشته شده است.
شلومو منصور از یهودیان عراقی و بازمانده کشتار یهودیان عراق در سال ۱۹۴۱ بود.
در بیانیهای که سه‌شنبه از سوی کیبوتص کیسوفیم در جنوب اسرائیل صادر شد، آمده است: «ما اعضای کیبوتص صبح امروز خبر قتل دوست عزیزمان شلومو منصور ۸۶ ساله را که در جریان حمله تروریستی حماس در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ از خانه خود در کیبوتص کیسوفیم ربوده شده بود، دریافت کردیم.»
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، دوشنبه در واکنش به هشدار حماس مبنی بر توقف آزادی گروگان‌ها گفت اگر همه گروگانهای بازداشت شده در غزه تا ظهر شنبه بازگردانده نشوند، پیشنهاد می‌کند آتش‌بس اسرائیل و حماس لغو شود و اجازه می‌دهد «جهنم بهپا شود».
حماس دوشنبه اعلام کرد آزادی گروگانهای اسرائیلی را تا اطلاع ثانوی متوقف می‌کند و دلیل این تصمیم را «نقض توافق آتش‌بس از سوی اسرائیل» عنوان کرد.
حماس ساعاتی پس از اعلام توقف آزادی گروگان‌ها، با انتشار بیانیه دیگری گفت که این خبر را عمدا پنج روز قبل از آزادی برنامهریزیشده اعلام کرده «تا به میانجیها فرصت کافی بدهد تا اشغالگران را تحت فشار قرار دهند که به تعهدات خود عمل کنند».
خبر توقف آزادی گروگان‌ها در حالی منتشر شد که تردیدها درباره دوام آتشبسی که از ابتدا شکننده بود، افزایش یافته است.
خانواده‌های گروگانهای اسرائیلی از دولت خواستهاند به توافق پایبند بماند و ساکنان غزه نیز تلاش دارند زندگی خود را در این منطقه ویرانشده بازسازی کنند.
بر اساس این توافق، قرار بود حماس، همانند دفعات قبل، شنبه تعدادی از گروگانهای اسرائیلی را در مقابل آزادی زندانیان فلسطینی در اسرائیل و دیگر بازداشتشدگان فلسطینی، آزاد کند.
ترامپ در مصاحبه با شبکه فاکسنیوز به چشم‌انداز اوکراین در مناقشه کنونی و پس از آن اشاره کرد و گفت: «آنها ممکن است به توافق [آتش‌بس] دست پیدا کنند، ممکن است به توافق آتش‌بس دست پیدا نکنند. آنها ممکن است روزی روسی شوند، یا ممکن است روزی روسی نشوند.»
این اظهارات یک روز پس از آن مطرح شدند که ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین، اعلام کرد طرح ترامپ برای پایان دادن به مناقشه اوکراین باید شامل تضمینهایی باشد که از حمله مجدد روسیه به خاک این کشور جلوگیری کند.
زلنسکی افزود تنها تلاش برای خاتمه جنگ کنونی کافی نیست و طرح پیشنهادی ایالات متحده باید امنیت اوکراین در آینده را نیز مد نظر قرار دهد.
پیشتر و در ۱۸ بهمن، پایگاه خبری بلومبرگ نوشت طرح ترامپ درباره جنگ روسیه و اوکراین در کنفرانس امنیتی مونیخ ارائه می‌شود. این کنفرانس از ۲۶ تا ۲۸ بهمن برگزار خواهد شد.
جیدی ونس، معاون ترامپ، قرار است جمعه ۲۶ بهمن در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با زلنسکی دیدار و گفتوگو کند.
ترامپ: در ازای کمک به اوکراین، منابع کمیاب این کشور را میخواهم
ترامپ در ادامه مصاحبه خود با فاکسنیوز تاکید کرد هزینهای که آمریکا برای کمک به اوکراین انجام داده، باید به این کشور بازگردد.
رییسجمهوری ایالات متحده گفت این بازگشت سرمایه می‌تواند در قالب منابع طبیعی اوکراین، از جمله مواد معدنی کمیاب، باشد.
او افزود: «ما قرار است این همه پول را آنجا سرمایه‌گذاری کنیم و من میگویم که میخواهم آن را پس بگیرم. به آنها گفتم که معادل آن را میخواهم، مثلا ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع کمیاب خاکی. و آنها اساسا با این موضوع موافقت کردهاند. بنابراین دستکم احساس حماقت نمیکنیم.»
زلنسکی پیشتر در ۱۹ بهمن با هدف جلب نظر ترامپ پیشنهاد داده بود آمریکا در استخراج معادن و مواد کمیاب اوکراین، در برابر تضمین امنیت این کشور مشارکت کند.
در ماههای اخیر، ترامپ ضمن انتقاد از میزان کمک‌های غرب به کی‌یف، بارها تاکید کرده قصد دارد جنگ اوکراین را بهسرعت به پایان برساند.
خبرگزاری رویترز ۲۲ بهمن به نقل از دو منبع آگاه گزارش داد کاخ سفید میخواهد متحدان اروپایی خود را برای خرید تسلیحات آمریکایی و ارسال آنها به اوکراین، تحت فشار بگذارد.
ترامپ در مصاحبه با فاکسنیوز تایید کرد کیت کلاگ، فرستاده ویژه او در امور اوکراین و روسیه، بهزودی راهی اوکراین خواهد شد.
کلاگ ۱۴ بهمن گفت که برای دستیابی به راهحلی به منظور پایان دادن به جنگ اوکراین، کی‌یف و مسکو باید هر دو آماده دادن امتیازاتی به طرف مقابل باشند و از برخی مواضع خود کوتاه بیایند.
