فضاپیمای عظیم استارشیپ شرکت اسپیس‌ایکس، پنجشنبه چند دقیقه پس از پرتاب از تگزاس در فضا منفجر شد. این حادثه باعث شد سازمان هوانوردی فدرال آمریکا ترافیک هوایی در بخش‌هایی از فلوریدا را متوقف کند. این دومین شکست متوالی در سال جاری برای برنامه ارسال راکت مریخی ایلان ماسک محسوب می‌شود.
ترامپ در یک پست در شبکه‌های اجتماعی در روز چهارشنبه خواستار آن شد که حماس «همه گروگان‌ها را فورا آزاد کند، نه بعدا» و پیکر گروگان‌ها را تحویل دهد «وگرنه کارتان تمام است.»
ترامپ در پایان این پیام خطاب به «مردم غزه» گفت «اگر گروگان‌ها آزاد نشوند، شما مرده‌اید.»
این اظهارنظر ترامپ، با واکنش مدافعان حقوق بشر از جمله فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور اراضی فلسطینی اشغالی، مواجه شد که اظهارات ترامپ را محکوم کردند.
آن‌ها گفتند این سخنان به منزله تشویق به مجازات جمعی است که طبق قوانین بین‌المللی غیرقانونی محسوب می‌شود.
عبداللطیف القانوع، سخنگوی حماس، در پیامی متنی به رویترز گفت: «تهدیدهای مکرر ترامپ علیه مردم ما، به معنی حمایت از نتانیاهو برای دور زدن توافق و تشدید محاصره و گرسنگی دادن به مردم ما است.»
او در ادامه پیام خود نوشته است «بهترین مسیر برای آزادی باقی‌مانده زندانیان اسرائیلی، اجرای مرحله دوم آتش‌بس و وادار کردن اسرائیل به پایبندی به توافق امضاشده تحت نظارت میانجی‌گران است.»
بن‌بست در روند آتش‌بس
توافق آتش‌بس در غزه که از دی‌ماه اجرایی شد، مقرر می‌کرد که آزادی باقی‌مانده گروگان‌ها در مرحله دوم انجام شود، که طی آن مذاکرات نهایی برای پایان جنگ نیز انجام گیرد.
مرحله اول آتش‌بس شنبه پایان یافت و از آن زمان اسرائیل محاصره کامل غزه را دوباره برقرار کرده و ورود هر نوع کالایی به این منطقه را متوقف کرده است. تل‌آویو خواستار آزادی گروگان‌های باقی‌مانده است، اما حاضر به آغاز مذاکرات برای پایان جنگ نشده است.
بر اساس این گزارش، فلسطینیان هشدار داده‌اند که محاصره جدید می‌تواند منجر به بروز قحطی در میان ۲.۳ میلیون ساکن غزه شود که همچنان در میان ویرانه‌های جنگ زندگی می‌کنند.
ترامپ پس از دیدار روز چهارشنبه با گروهی از گروگان‌های آزادشده از غزه، تهدیدات خود را تشدید کرد و گفت: «من همه تجهیزات مورد نیاز اسرائیل را برای پایان دادن به این کار ارسال می‌کنم. هیچ عضویی از حماس در امان نخواهد بود اگر گروگان‌ها را آزاد نکنید.»
او همچنین مستقیما خطاب به مردم غزه نوشت: «یک آینده زیبا در انتظار شماست، اما نه اگر گروگان‌ها را نگه دارید. اگر این کار را بکنید، شما مرده‌اید! یک تصمیم عاقلانه بگیرید. گروگان‌ها را همین حالا آزاد کنید، وگرنه بعدا بهای سنگینی خواهید پرداخت!»
واکنش گروه‌های حقوق بشری
به گزارش رویترز، سازمان‌های حقوق بشری، از جمله دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل، که بارها خواستار آزادی گروگان‌ها از سوی حماس شده‌اند، اظهارات ترامپ را غیرقانونی دانسته و آن را توجیهی برای استفاده از نیروی نظامی علیه کل جمعیت غزه می‌دانند.
عمر شاکر، مدیر دیدبان حقوق بشر در امور اسرائیل و فلسطین، به رویترز گفت: «سخنان ترامپ این پیام را می‌رساند که استفاده از نیروی نظامی و مجازات کل جمعیت غزه، در پاسخ به اقدام غیرقانونی برخی گروه‌های مسلح برای نگه داشتن گروگان‌های اسرائیلی، مجاز است.»
ابو عبیده، سخنگوی شاخه نظامی حماس، در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «تهدیدهای دشمن در مورد ازسرگیری جنگ یا تشدید محاصره، منجر به آزادی گروگان‌های اسرائیلی نخواهد شد.»
او سپس با هشدار درباره وضعیت گروگان‌های اسرائیلی گفت: «ما به همه طرف‌های درگیر می‌گوییم که تمامی گروگان‌های زنده در اختیار ما، نشانه‌های حیات دارند و هرگونه تشدید حملات علیه غزه، احتمال کشته شدن برخی از این گروگان‌ها را افزایش می‌دهد، همان‌طور که در موارد قبلی نیز اتفاق افتاده است.»
در همین حال، مقامات فلسطینی اعلام کردند که پنجشنبه یک حمله هوایی اسرائیل در شرق غزه، یک فلسطینی را کشت. ارتش اسرائیل در واکنش گفت که چند مظنون که قصد کاشت بمب در منطقه را داشتند، هدف حمله قرار گرفتند تا تهدید از بین برود.
تماس‌های پنهانی بین آمریکا و حماس
به گزارش رویترز، تهدیدهای ترامپ، همزمان با انتشار گزارش‌هایی درباره مذاکرات محرمانه بین یک فرستاده آمریکا و حماس صورت گرفته است. به‌نظر می‌رسد این مذاکرات تغییری در سیاست دیرینه آمریکا مبنی بر عدم مذاکره با حماس باشد که این گروه را یک سازمان افراطی طبقه‌بندی کرده است.
به گفته منابع امنیتی مصر، میانجی‌گران مصری و قطری در مذاکرات بین فرستاده ترامپ و مقامات حماس حضور داشتند.
کاخ سفید اعلام کرد که آدام بوهلر، فرستاده ویژه آمریکا در امور گروگان‌ها، اختیار دارد مستقیما با حماس مذاکره کند.
دفتر نتانیاهو در بیانیه‌ای کوتاه گفت «اسرائیل موضع خود در مورد مذاکرات مستقیم با حماس را به ایالات متحده اعلام کرده است.»
به گفته منابع مصری، مذاکرات در فضایی مثبت پایان یافته است و احتمال دارد به زودی مرحله دوم توافق آتش‌بس آغاز شود.
باسم نعیم، یکی از مقامات ارشد حماس، در نامه‌ای سرگشاده از ترامپ خواست تا برای ایجاد تعادل در موضع خود، با اسرای فلسطینی آزادشده نیز دیدار کند.
او افزود که ۹۵۰۰ فلسطینی در ۲۳ زندان اسرائیل نگهداری می‌شوند، که از حقوق اولیه خود محروم هستند، از ملاقات خانوادگی منع شده و تحت شکنجه روانی و جسمی قرار دارند.
بر اساس این گزارش، این اقدام شامل بررسی حسابهای شبکه‌های اجتماعی دهها هزار دانشجوی خارجی دارای ویزا است و نشانه افزایش نظارت دولت آمریکا بر رفتار و سخنان اتباع خارجی محسوب می‌شود.
مقامات وزارت خارجه اعلام کردهاند که بررسی حسابهای شبکه‌های اجتماعی عمدتا برای شناسایی موارد احتمالی همدلی با تروریسم بهویژه حمایت از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل صورت میگیرد.
برای آغاز این برنامه، مقامات آمریکایی، از اکتبر ۲۰۲۳، سوابق نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر را در سامانه تبادل دانشجویی مورد بررسی قرار دادند تا ببینند آیا هیچ ویزایی به دلیل بازداشت یا تعلیق دانشجو از دانشگاه، لغو شده است یا خیر.
یک مقام ارشد دولت ترامپ به آکسیوس گفت: «در دوران بایدن، حتی یک ویزا هم به دلیل بازداشت یا تعلیق لغو نشده است، که این نشاندهنده رویکرد بیتفاوتی نسبت به اجرای قانون است.»
اقدامات دیگر دولت ترامپ برای این هدف
به گزارش آکسیوس دولت ترامپ اقدامات دیگری را هم در همین رابطه انجام داده است. بررسی پایگاههای داده داخلی برای مشخص کردن اتباع خارجی که در دوران ریاستجمهوری بایدن بازداشت شده اما در کشور باقی ماندهاند از این موارد است.
علاوه بر این، مقامات گزارشهای خبری از تظاهرات ضداسرائیلی و شکایات دانشجویان یهودی علیه اتباع خارجی که فعالیتهای یهودستیزانه انجام داده‌اند اما مجازات نشدهاند را بررسی می‌کنند.
وزارت خارجه با وزارت دادگستری و امنیت داخلی در این پروژه، که یکی از مقامات آن را یک «اقدام فراگیر در سطح دولت و با استفاده از همه اختیارات» توصیف کرده، همکاری می‌کنند.
پیشینه حقوقی و سیاسی این اقدام
بر اساس قانون ملیت و مهاجرت سال ۱۹۵۲، وزیر خارجه آمریکا اختیار دارد ویزای اتباع خارجی را که تهدید محسوب می‌شوند، لغو کند. مارکو روبیو، در مقام سناتور، ۸ روز پس از حمله ۷ اکتبر حماس، بر این موضوع تاکید کرده بود.
روبیو گفته بود: «ما شاهد راهپیماییهایی در دانشگاهها و خیابانهای کشور هستیم ... آن‌ها خواستار انتفاضه شده و اقدامات حماس را جشن میگیرند. این افراد باید اخراج شوند.»
دونالد ترامپ نیز ۳۰ ژانویه، در بیانیه‌ای کاخ سفید که به یک دستور اجرایی در مورد مبارزه با یهودستیزی مرتبط بود، تاکید کرد: «به همه خارجیهایی که در تظاهرات طرفدار جهاد شرکت کردند، هشدار میدهیم. شما را پیدا میکنیم و اخراج خواهیم کرد.»
دستور اجرایی دیگری که ۲۰ ژانویه صادر شد، اتباع خارجی و دارندگان ویزا را هدف قرار داد که بر اساس این فرمان، «امنیت ملی ما را تهدید کرده یا ایدئولوژیهای نفرتآمیز را تبلیغ می‌کنند.»
پیامدهای گسترده این سیاستها
مجموع این دستورات اجرایی ترامپ، تاثیرات شدیدی بر دانشجویان خارجی در آمریکا داشته است. در نتیجه این دستورات، بسیاری از این دانشجویان از شرکت در اعتراضات علیه اسرائیل خودداری می‌کنند.
عبد ایوب، رئیس کمیته ضدتبعیض آمریکایی-عربی، به آکسیوس گفت: «این موضوع باید باعث نگرانی همه آمریکاییها شود. این یک مساله مربوط به متمم اول قانون اساسی و آزادی بیان است، و دولت بیش از حد پیش خواهد رفت.»
او همچنین هشدار داد: «مردم آمریکا این را دوست نخواهند داشت. آن‌ها این اقدام را بهعنوان نادیده گرفتن حقوق آزادی بیان به نفع یک کشور خارجی تلقی خواهند کرد.»
ایوب گفت که «طرح کلی این برنامه» مشابه عملیات بولدر در سال ۱۹۷۲ است که در آن دولت نیکسون گروه‌های طرفدار فلسطین را تحت نظر گرفت و حقوق شهروندان آمریکایی و اتباع خارجی را نقض کرد.
با این حال، یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه گفت: «نادیده گرفتن اطلاعاتی که بهصورت عمومی در مورد متقاضیان ویزا در دسترس است، برای یک وزارتخانهای که امنیت ملی را جدی میگیرد، غیرمسئولانه خواهد بود.»
او همچنین تاکید کرد که هوش مصنوعی «یکی از منابع در دسترس دولت است که ما را از نظر فناوری، در جایگاهی متفاوت از چند دهه گذشته قرار می‌دهد.»
بررسی پستهای شبکه‌های اجتماعی که اتباع خارجی منتشر کردند اگر به‌نظر برسد حمایت از حملات حماس به اسرائیل را تایید می‌کنند، می‌تواند دلیل لغو ویزا باشد.
نتایج سیاسی و اجتماعی این اقدام
سیاستهای دولت ترامپ در حمایت از اسرائیل نشاندهنده تعهد دیرینه او و روبیو نسبت به این کشور است، موضوعی که برای طیف وسیعی از رایدهندگان به او نیز اهمیت زیادی دارد.
در همین حال، بمباران غزه از سوی اسرائیل، دموکراتها را دچار دودستگی کرده است. بر اساس نظرسنجیها رایدهندگان آمریکایی از اعتراضات ضد اسرائیلی حمایت نمیکنند و در برخی نظرسنجیها، بخش قابلتوجهی از آن‌ها تفاوتی بین حمایت از حماس و حمایت از مردم فلسطین قائل نیستند.
یک مشاور کاخ سفید در اینباره به آکسیوس گفت: «ما این کار را برای نظرسنجیها انجام نمیدهیم، اما همیشه خوب است که در سمت درست یک موضوع قرار بگیریم.»
ویدیوهای متعددی در شبکه‌های اجتماعی نشان دادند که قطعات آتشین در آسمان غروب جنوب فلوریدا و باهاما پراکنده شده‌اند. در پخش زنده اسپیس‌ایکس از این ماموریت نیز مشاهده شد که استارشیپ در فضا شروع به چرخش کنترل‌نشده کرد و چندین موتور آن از کار افتاد.
آخرین تماس با استارشیپ حدود ۹ دقیقه و ۳۰ ثانیه پس از پرتاب برقرار بود و پس از آن ارتباط مرکز کنترل با این فضاپیما از کار افتاد.
سازمان هوانوردی فدرال در پی این حادثه، برای مدت کوتاهی پروازهای فرودگاه‌های میامی، فورت لادردیل، پالم بیچ و اورلاندو را به دلیل بارش «قطعات فضاپیما» متوقف کرد.
این هشتمین آزمایش پرتاب استارشیپ بود که تنها یک ماه پس از شکست هفتمین پرتاب، با انفجاری دیگر به پایان رسید. این شکست‌های متوالی در مراحل اولیه ماموریت رخ داده‌اند، در حالی‌که اسپیس‌ایکس پیش‌تر این مراحل را با موفقیت پشت سر گذاشته بود.
این عقب‌گردی جدی برای برنامه‌ای محسوب می‌شود که ماسک قصد داشت در سال جاری سرعت آن را افزایش دهد. راکت ۱۲۳ متری استارشیپ نقشی کلیدی در برنامه‌های ماسک برای اعزام انسان به مریخ در آغاز دهه آینده میلادی دارد.
جزئیات پرتاب و لحظه انفجار
راکت استارشیپ نزدیک ساعت ۶:۳۰ عصر به وقت شرق آمریکا از پایگاه پرتاب اسپیس‌ایکس در بوکا چیکا در تگزاس پرتاب شد.
مرحله اول راکت، یعنی تقویت‌کننده «سوپر هوی» {بسیار سنگین}، طبق برنامه به زمین بازگشت و با موفقیت به دست جرثقیل اسپیس‌ایکس در هوا گرفته شد.
اما چند دقیقه بعد، استارشیپ (مرحله دوم راکت) در فضا دچار چرخش غیرقابل‌کنترل شد و چندین موتور آن از کار افتاد.
در پخش زنده، شرکت اسپیس‌ایکس اعلام کرد که تماس با فضاپیما قطع شده است و مفسران ماموریت، فورا این حادثه را با شکست پرتاب قبلی مقایسه کردند.
دن هوت، سخنگوی اسپیس‌ایکس، در جریان پخش زنده گفت: «متاسفانه این اتفاق دفعه قبل هم رخ داد، حالا در این کار تمرین داریم.»
در بیانیه‌ای هم که اسپیس‌ایکس اواخر پنجشنبه منتشر کرد، این شرکت اعلام کرد «در بخش انتهایی استارشیپ، مشکلات انرژی پیش آمد که باعث از کار افتادن چندین موتور گردید و
اسپیس‌ایکس همچنین تاکید کرد هیچ ماده سمی در بین قطعات سقوطکرده وجود نداشته است.
قطعات فضایی بر فراز کارائیب
در پرتاب قبلی استارشیپ در ژانویه، راکت تنها هشت دقیقه در فضا دوام آورد و پس از انفجار، قطعات آن در جزایر کارائیب پراکنده شد. در آن حادثه، یک قطعه سقوطکرده باعث واردشدن آسیب جزئی به یک خودرو در جزایر تورکس و کایکوس شد.
سازمان هوانوردی فدرال که مسئول نظارت بر پرتابهای خصوصی فضایی است، اعلام کرد که تحقیقات در مورد علت این شکست را آغاز کرده است.
اسپیس‌ایکس باید این تحقیقات را تکمیل کند و تاییدیه سازمان هوانوردی فدرال را دریافت کند قبل از اینکه مجددا اجازه پرتاب داشته باشد.
آینده برنامه استارشیپ
سازمان هوانوردی فدرال دقایقی پس از انفجار فضاپیما اعلام کرد تحقیقات خود را درباره این حادثه آغاز کرده است.
ماه گذشته، سازمان هوانوردی فدرال مجوز پرتاب استارشیپ برای آزمایش در روز پنجشنبه را صادر کرد، در حالی که تحقیقات درباره شکست پرتاب قبلی همچنان باز بود.
در آن زمان، سازمان هوانوردی فدرال اعلام کرد که درخواست مجوز اسپیس‌ایکس و یافتههای اولیه تحقیق درباره حادثه قبلی را بررسی کرده و اجازه پرتاب هشتم را صادر کرده است.
در این ماموریت، استارشیپ قرار بود تقریبا یک دور مداری کامل به دور زمین بزند و سپس در اقیانوس هند فرود بیاید. این یک شبیهسازی برای فرود کنترلشده در آینده بود که یکی از مراحل کلیدی توسعه راکت محسوب می‌شود. اما با انفجار مجدد این راکت، برنامه‌های توسعهای اسپیس‌ایکس با چالشهای جدیدی مواجه شده است.
