روزنامه العربی الجدید: تهران خواسته‌های ترامپ درباره برنامه موشکی و نیابتی‌ها را رد کرد
روزنامه قطری العربی الجدید گزارش داد که جمهوری اسلامی در پاسخ خود به نامه دونالد ترامپ بر عدم مذاکره در مورد برنامه موشک‌های بالستیک و نیروهای نیابتی خود تاکید کرده و همچنین اعلام کرده که درباره برنامه اتمی نیز تنها در چارچوب مفاد اولیه برجام آماده مذاکره است.
این روزنامه نوشت که جمهوری اسلامی در پاسخ به نامه ترامپ گروه‌های نیابتی خود موسوم به «محور مقاومت» را «مستقل» خوانده و افزوده که آنان «از ما دستور نمی‌گیرند» و از هرگونه توافق با آنان استقبال می‌شود.
بهاره هدایت، زندانی سیاسی پیشین و فعال سیاسی در ایران گفت: «اگر محمدرضاشاه زنده بود و نسل جدید ایرانی را می‌دید، به آن‌ها افتخار می‌کرد.»
او افزود: «مسیری که شاه پایه گذاشت، درست بود و نسل امروز در امتداد رویای او هستند و امیدوارم این مسیر را تا انتها پشت سر بگذارند.»
محمد هاشمی، رییس پیشین سازمان صدا و سیما گفت: «سریال اوشن را تغییر دادیم چون می‌خواستیم شخصیت اوشین را بیشتر به‌عنوان یک زن تلاشگر و مقاوم نشان بدهیم.»
او افزود: «امام در جریان تغییر بود و موافق هم بود. او می‌گفت سریال آموزنده است و این سریال را هم دوست داشت.»
با ادامه التهاب در بازارهای ارز و طلای ایران، بهای دلار به آستانه ۱۰۵ هزار تومان و سکه به ۱۰۳ میلیون تومان رسید.
با گذشت کم‌تر از یک هفته از بازگشایی بازارها در سال ۱۴۰۴ و پس از تعطیلات رسمی نوروز، بالا رفتن نرخ ارز و طلا در ایران ادامه دارد.
در معاملات شنبه نهم فروردین، هر دلار آمریکا با قیمت حدود ۱۰۴ هزار و ۸۰۰ تومان فروخته شد که نسبت به نخستین روز بازگشایی بازارها در پنجم فروردین، افزایشی ۱.۲ درصدی را نشان می‌دهد.
پوند انگلیس نیز با حدود ۱.۳ درصد افزایش نسبت به پنج فروردین، به قیمت ۱۳۶ هزار و ۷۰۰ تومان رسید.
دلار و پوند در نهم فروردین نسبت به نرخ‌های آخرین روز کاری سال گذشته در ۲۸ اسفند، حدود ۶.۳ درصد افزایش داشته‌اند.
نهم فروردین، یورو نیز با ۲.۷ درصد افزایش نسبت به پنجم فروردین، به قیمت ۱۱۴ هزار تومان معامله شد.
در روزهای پایانی سال گذشته و پس از آن‌که آمریکا با حملات به یمن، جمهوری اسلامی را به مواجهه نظامی در صورت تداوم حمایتش از حوثی‌ها تهدید کرد، بازار ارز و طلا در ایران بیش از پیش آشفته شد.
پیش از آن و از زمان برگزاری مراسم تحلیف دونالد ترامپ در اول بهمن و از سرگیری سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی نیز بازار دلار و سکه در ایران دچار نوسانات شدیدی شد و چندین بار افزایش قیمت را تجربه کرد.
علاوه بر ارز، بازار طلا هم در نهم فروردین التهابی مشابه داشت و هر سکه طلای طرح جدید به قیمت ۱۰۳ میلیون تومان معامله شد.
قیمت سکه در روز پنجم فروردین و با بازگشایی بازارها پس از تعطیلات رسمی نوروز ثابت و روی رقم ۹۷ میلیون تومان باقی مانده بود اما نهم فروردین افزایشی حدود شش درصد را تجربه کرد.
سکه طرح قدیم هم نهم فروردین با پنج‌ونیم درصد افزایش نسبت به روز نخست بازگشایی بازارها در سال جدید، به قیمت ۹۵ میلیون تومان رسید.
کیانوش گودرزی، رییس اتحادیه مشاوران املاک تهران، ششم فروردین امسال از افزایش «بیش از ۶۰ درصدی» قیمت دلار و طلا در سال گذشته خبر داد.
از زمان روی کار آمدن مسعود پزشکیان به‌عنوان رییس دولت در اواسط تیر سال گذشته، ارزش پول ملی ایران نصف شده است.
آمارهای اعلام شده از سوی مقامات در ایران حاکی از تورم رسمی ۴۰ درصدی و جهش نرخ بیکاری به بالای ۷۰ درصد است. قیمت برخی اقلام خوراکی و خدمات درمانی نیز بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشته و باعث شده میلیون‌ها ایرانی در تامین نیازهای اولیه‌شان دچار مشکل شوند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در سخنرانی روز نخست سال جدید، مردم را به‌دلیل تبدیل پول خود به «سکه، ارز و زمین» مقصر ایجاد «مشکلات» در کشور دانست.
ایرانی‌ها این روزها فشار اقتصادی بی‌سابقه‌ای را تحمل می‌کنند، آن هم درست زمانی که تنش میان جمهوری اسلامی و اسرائیل و آمریکا شدت یافته و تهران نیز بودجه نظامی خود را به شکل چشم‌گیری افزایش داده تا از دفاع و نفوذ منطقه‌ای خود حمایت و پشتیبانی کند.
محمد ماشین‌چیان، پژوهشگر ارشد مرکز حکمرانی و بازارها در دانشگاه پیتسبرگ، در پادکست سایت انگلیسی ایران‌اینترنشنال گفت: «این یک تراژدی واقعی است. کیفیت زندگی ایرانیان طی چند سال اخیر به طور پیوسته افت کرده است اما در یک سال گذشته شرایط عملا فاجعه‌بار شده است.»
ماشین‌چیان در این گفت‌وگو تاکید کرد دولت ایران همچنان تامین مالی سپاه پاسداران و ماجراجویی‌های نظامی را بر رفاه شهروندان ترجیح می‌دهد.
محمد ماشین‌چیان
کاهش شدید ارزش پول ملی
از زمان روی کار آمدن مسعود پزشکیان به‌عنوان رییس دولت، ارزش پول ملی ایران نصف شده است.
با جهش نرخ بیکاری به بالای ۷۰ درصد، اکنون میلیون‌ها ایرانی در تامین نیازهای اولیه‌شان دچار مشکل شده‌اند و تورم کمرشکن و فقر بر زندگی آن‌ها سایه افکنده است.
این سقوط شدید ارزش پول ملی موجب شده تا نرخ تورم به بیش از ۴۰ درصد برسد و قیمت مواد غذایی در برخی موارد تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد.
با تعمیق این بحران، پیش‌بینی می‌شود فشار اقتصادی بر ایرانیان طی ماه‌های آینده باز هم شدیدتر شود.
به گفته ماشین‌چیان، پزشکیان فرصت‌های زیادی را برای مقابله با بحران از دست داده و در بودجه کشور برنامه‌ای برای کمک به مردم نیامده است: «پزشکیان می‌توانست بودجه سال آینده را طوری تنظیم کند که حداقل برای یک سال، مقامات جمهوری اسلامی را متقاعد کند از افزایش بودجه نظامی جلوگیری کنند تا اوضاع بدتر نشود.»
او اضافه کرد: «اکنون در شرایط بحرانی هستیم. پزشکیان باید بودجه را صرف نیازهای اولیه مردم می‌کرد اما اولویت او سپاه پاسداران بود.»
دولت پرشکیان در سال جدید خورشیدی، بودجه نظامی را ۲۰۰ درصد افزایش داده است و با وجود کسری بودجه و سقوط ارزش پول ملی تلاش می‌کند از راه افزایش مالیات، درآمدهایش را تقویت کند.
وضعیتچقدربداست؟
مهدی قدسی، اقتصاددان موسسه بین‌المللی مطالعات اقتصادی وین معتقد است این بدترین بحران اقتصادی است که ایران از ابتدای تاسیس جمهوری اسلامی تجربه کرده است.
او تاکید کرد که حتی در دوران جنگ هشت‌ساله ایران و عراق نیز وضعیت اقتصادی بهتر از امروز بوده است.
به گفته قدسی، «این بدترین وضعیت و وخیم‌ترین و تاریک‌ترین شرایطی است که ایران تاکنون تجربه کرده» است.
قدسی افزود که دلایل این فروپاشی چندوجهی است؛ از جمله موضع نظامی ایران در منطقه به عنوان راهی برای حفظ سیستم حاکم.
او در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال وضعیت فعلی ایران را به یک «کمدی سیاه» تشبیه کرد و گفت: «رهبران تهران دچار وضعیتی از بی‌سیاستی شده‌اند. تنها هدف آن‌ها بقا است و برای بقا نیز نیاز دارند تا جنگ و تنش را با کشورهای دیگر گسترش دهند.»
مهدی قدسی
درآمدنفتی تاچهاندازهاهمیتدارد؟
ابهام و بلاتکلیفی ناشی از احتمال وقوع جنگ با آمریکا یا یک توافق جدید هسته‌ای نیز به عمق بحران اقتصادی در ایران افزوده است.
از زمان روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ، فرو ریختن ارزش ریال ایران تشدید شده و بهای آن به حدود ۱۰۵ هزار تومان در ازای هر دلار رسیده است.
دولت او تحریم‌های جدیدی علیه صنعت نفت ایران وضع کرده که حتی پالایشگاه‌های کوچک چینی (معروف به تیپات) که نفت خام ایران را پالایش می‌کنند نیز در بر می‌گیرد.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا اخیرا گفته است: «اگر من جای ایرانی‌ها بودم، همین الان همه پول‌هایم را به ارز تبدیل می‌کردم.»
حکومت ایران به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته است اما طبق گفته ماشین‌چیان، با سطح فعلی صادرات نفت، درآمد حاصله حتی برای تامین صندوق‌های بازنشستگی پایه نیز کافی نیست.
به گفته اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۴ به ۵۴ میلیارد دلار رسید که اندکی بیشتر از ۵۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ بود. بر اساس این گزارش، حجم صادرات روزانه ایران در این بازه زمانی به طور میانگین ۱.۵ میلیون بشکه بوده است.
با این حال، ترامپ یک دستور اجرایی امضا کرده که هدف آن کاهش صادرات نفت ایران به صفر است. قدسی و ماشین‌چیان معتقدند در حالی که بازار جهانی می‌تواند این قطع صادرات نفت ایران را تحمل کند، اثر آن برای اقتصاد ایران فاجعه‌بار خواهد بود.
ایران در حال حاضر تلاش می‌کند با تزریق دلار به بازار، قیمت کالاهای اساسی را کنترل کند اما در صورت صفر شدن صادرات نفت، حکومت دیگر ذخایر ارزی کافی نخواهد داشت و این موضوع منجر به جهش بیشتر تورم و سقوط بیشتر ارزش ریال خواهد شد. این وضعیت همچنین باعث می‌شود ایران دیگر توانایی پرداخت یارانه برای بنزین را نداشته باشد.
این دو اقتصاددان هشدار دادند که در صورت قطع یارانه بنزین، تابستان آینده احتمال افزایش قیمت سوخت بسیار بالاست و در این صورت ممکن است اعتراضاتی سراسری مشابه اعتراضات آبان ۱۳۹۸ رخ دهد.
آن اعتراضات نیز در پی افزایش ناگهانی قیمت بنزین آغاز شد و به سرعت به اعتراضی فراگیر علیه حاکمیت تبدیل شد. در جریان آن اعتراضات صدها نفر کشته شدند و بیش از هفت هزار نفر بازداشت شدند.
با این حال هر دو اقتصاددان معتقدند که هرگونه تغییر در رهبری ایران از طریق سیاست فشار حداکثری تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که مردم ایران نیز حمایت حداکثری را دریافت کنند.
با ادامه خطر جنگ یا احتمال یک توافق هسته‌ای جدید، سقوط ریال احتمالا تداوم خواهد یافت. تورم روزافزون و مشکلات اقتصادی نیز نارضایتی عمومی را بیشتر خواهد کرد و هم‌زمان ریسک‌های دیپلماتیک و نظامی همچنان بالا خواهد ماند.
(می‌توانید این گفت‌وگو را از طریق کانال یوتیوب یا از طریق پلتفرم‌های پادکست مثل اسپاتیفای، اپل و آمازون به زبان انگلیسی بشنوید)
