دیپلمات اروپایی: اروپا به دلیل کنار گذاشته شدن در مذاکره با تهران، به آمریکا اعتماد ندارد



تنها چند روز پیش از آغاز مذاکرات ایالاتمتحده و ایران، دولت آمریکا، پنجشنبه شبکههای مرتبط با تجارت نفت ایران، از جمله یک ترمینال ذخیرهسازی نفت خام مستقر در چین را تحریم کرد. این ترمینال از طریق خط لوله به یک پالایشگاه مستقل در این کشور متصل است.
بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، این کشور شرکت چینی گوانگشا انرژی گروپ را که یک ترمینال نفت خام و فرآوردههای نفتی را در جزیره هوانگزهشان در شهر ژوشان چین اداره میکند، تحریم کرد.
بنا بر اعلام دولت آمریکا، این ترمینال با اطلاع از اینکه محمولههای نفتی متعلق به ایران است، نفت را از نفتکشهای پهلوگرته تخلیه کرده و از طریق خط لوله زیر دریایی هوانگزهشان–یوشان به یک پالایشگاه مستقل موسوم به «پالایشگاه چایساز» فرستاده است.
اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، که این تحریمها را عملیاتی میکند، در بیانیهای گفت: «ایالات متحده همچنان بر مختلسازی تمام اجزای صادرات نفت ایران، بهویژه برای کسانی که از این تجارت سود میبرند، متمرکز است.»
بر اساس اعلام آمریکا، این ترمینال از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ دستکم ۹ بار نفت خام ایران را از نفتکشهای حامل آن دریافت کرده و در مجموع بیش از ۱۳ میلیون بشکه نفت خام ایرانی را تخلیه و به پالایشگاه مقصد فرستاده است.
در بیانیه اعلام این تحریمها، وزارت خزانهداری تاکید کرده شماری از این محمولههای نفتی از نفتکشهایی دریافت و تخلیه شدهاند که از پیش تحت تحریم آمریکا بودهاند.
چین که بزرگترین واردکننده نفت ایران است، تحریمهای آمریکا را به رسمیت نمیشناسد.
چین و ایران نظام تجاری مستقلی با استفاده از یوان چین و شبکهای از واسطهها ایجاد کردهاند تا ضمن اجتناب از دلار آمریکا، از رادار نظارت نهادهای آمریکایی هم دور بمانند.
دولت چین هنوز درباره تحریم این ترمینال نفتی اظهارنظر نکرده است، اما در واکنش به تحریم یک پالایشگاه دیگر در ماه گذشته، سخنگوی دولت چین گفت: «چین همواره قاطعانه با تحریمهای یکجانبه، غیرقانونی و غیرموجه و با استفاده آمریکا از آنچه صلاحیت فراملی میخواند مخالف بوده است.»
این جدیدترین دور از تحریمهای آمریکا علیه ایران پس از آن است که ترامپ در ابتدای دوره تازه ریاستجمهوریاش در ابتدای بهمن، اعلام کرد کارزار فشار حداکثری علیه تهران را از سر میگیرد.
هدف از این کارزار، کاهش صادرات نفت ایران به صفر و تشدید فشار افتصادی بر جمهوریاسلامی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای است.

اقدامی بیسابقه
به گفته یک کارشناس حقوقی و متخصص تحریمها به رویترز، آمریکا معمولا پیش از شروع مذاکرات حساس با کشورهای رقیب، از اعمال تحریمهای جدید خودداری میکند.
جرمی پنر، وکیل شرکت حقوقی هیوز هابارد و کارمند پیشین وزارت خزانهداری آمریکا، به رویتر گفت: «این اقدام از نظر منطقی غیرقابل توجیه است.»
پنر با اشاره به اینکه هدف قرار دادن شرکتهای چینی احتمالا بر آنها اثرگذار خواهد بود،
گفت: «این تحریمها بهتنهایی نمیتوانند صادرات نفت ایران را خفه کنند. اگر واقعا بخواهید نشان دهید که جدی هستید، باید بانکهای چینی یا باشگاههای P&I (بیمه حفاظت و غرامت کشتیها) را هدف قرار دهید.»
تحریم چهار شرکت و یک شهروند اهل هند
وزارت خزانهداری در بیانیه تحریمی خود همچنین خبر داده که جوگوویندر سینگ برار، تاجر هندی مستقر در امارات متحده عربی را هم تحریم کرده است. برار مالک شرکتهای کشتیرانی است که ناوگانی متشکل از نزدیک به ۳۰ کشتی را اداره میکنند.
در بیانیه خزانهداری درباره دلیل تحریم این شهروند هندی هم آمده است: «کشتیهای برار در انتقال پرخطر کشتیبهکشتی (STS) نفت ایران در آبهای عراق، ایران، امارات و خلیج عمان نقش داشتهاند.»
تحریمها همچنین دو شرکت مستقر در امارات و دو شرکت مستقر در هند را که مالک و ادارهکننده کشتیهای برار هستند و نفت ایران را به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران و نیروهای نظامی جمهوری اسلامی منتقل کردهاند، هدف قرار دادهاند.
وزیر خزانهداری آمریکا در ادامه با اشاره به اهمیت پول نفت برای تداوم فعالیتهای منطقهای ایران گفت: «رژیم ایران برای فروش نفت خود و تامین مالی فعالیتهای بیثباتکنندهاش به شبکهای از واسطهها و کشتیرانیهای فاقد تعهدات قانونی مانند برار و شرکتهایش متکی است.»
تحریمها شامل مسدودسازی داراییهای افراد تحریمشده در آمریکا و ممنوعیت هرگونه معامله شهروندان آمریکایی با آنهاست.

آکسیوس به نقل از یک دیپلمات اروپایی و یک منبع آگاه گزارش داد که جمهوری اسلامی در حال بررسی این موضوع است که در گفتوگوهای پیشرو با آمریکا پیشنهاد دهد دو کشور، پیش از ورود به مذاکرات برای دستیابی به یک توافق جامع، یک توافق هستهای موقت را بررسی کنند.
به گفته این منابع آگاه، مقامهای جمهوری اسلامی معتقدند دستیابی به توافقی پیچیده و فنی در زمینه هستهای ظرف دو ماه واقعبینانه نیست و آنها میخواهند زمان بیشتری بهدست آورند تا از تشدید تنش جلوگیری کنند.

طبق اطلاعات رسیده به ایراناینترنشنال، امیر شیبانیزاوه، از بازداشتشدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی»، ۱۹ فروردین ۱۴۰۴ با پابند الکترونیکی از زندان آزاد شد و حبس او در منزل ادامه خواهد یافت.
شیبانیزاوه در فروردین ۱۴۰۳ به اتهاماتی در ارتباط با بازدید از مزار کشتهشدگان خیزش «زن، زندگی، آزادی»، ارتباط با خانوادههای دادخواه و پوشیدن شلوارک، به یک سال حبس تعزیری، دو سال ممنوعیت خروج از کشور و دو سال محرومیت از فضای مجازی محکوم شد.
دو ماه پس از اجرای حکم این زندانی در سال ۱۴۰۳، دادگاه انقلاب در پروندهای دیگر او را بهدلیل انتشار دادنامه و تشویق به بیحجابی، به ۱۰ ماه زندان دیگر محکوم کرد.
شیبانیزاوه پس از اعتراضات سراسری ۸۸ نیز بارها بازداشت و مورد شکنجه قرار گرفته بود و در نهایت در سال ۱۳۹۴ بهصورت مشروط از زندان وکیلآباد مشهد آزاد شد.

دیوان عالی کشور حکم اعدام شهریار بیات، زندانی سیاسی ۶۴ ساله محبوس در زندان اوین، را نقض کرد. وکیل این زندانی سیاسی با اعلام این خبر اشاره کرد دیوان عالی کشور پرونده بیات را جهت رسیدگی مجدد به شعبه همعرض در دادگاه کیفری تهران ارجاع داد.
شهریار بیات از بازداشتشدگان خیزش انقلابی ۱۴۰۱ است که با حکم دادگاه کیفری تهران به اتهام «سبالنبی» به اعدام محکوم شده بود.
مستشاران دادگاه برای صدور حکم اعدام از متن پیامها و انتشار تصاویر منتسب به بیات که «توهین به پیامبر اسلام، حضرت زهرا، حضرت زینب، حضرت ابوالفضل، حضرت عیسی و مکه مکرمه و آیات قرآنی» تلقی شده، به عنوان مصداق این اتهام استناد کردند.

آمریکا و ایران شنبه مذاکراتی درباره برنامه هستهای تهران برگزار میکنند. همزمان، بریتانیا، فرانسه و آلمان در حال بررسی امکان فعالسازی مکانیسم ماشه (بازگرداندان تحریمها علیه ایران) در سازمان ملل هستند؛ اقدامی که باید پیش از انقضای توافق هستهای برجام در آبان سال جاری انجام شود.
در ادامه، روند احتمالی فعالسازی مکانیسم ماشه که در توافق برجام گنجانده شده بود، توضیح داده میشود.
توافق هستهای برجام چیست؟
از زمانی که نخستین خبرها درباره برنامه هستهای مخفی ایران منتشر شد، بسیاری از کشورها نسبت به تلاش جمهوریاسلامی برای دستیابی به سلاح هستهای مظنون بودند و پنهانکاری این برنامه را هم در همین راستا میدیدند.
مقامات جمهوریاسلامی به صورت مکرر این اتهام را رده کردهاند و می گویند به دنبال ساخت بمب نیستند، اماآنها هنوز نتوانستهاند برخی از ابهامهای سازمان بینالمللی انرژی اتمی را برطرف کنند که تردید درباره نیات نظامی برنامه هستهای ایران را تقویت میکند.
۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ جولای ۲۰۱۵) ایران با بریتانیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، روسیه و چین توافقی به نام برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در وین امضا کرد. این توافق تحریمهای سازمان ملل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه ایران را در ازای محدودیتهایی بر برنامه هستهای این کشور لغو کرد.
شورای امنیت سازمان ملل، این توافق را در قالب قطعنامهای در تیرماه ۱۳۹۴ (جولای) ۲۰۱۵ تصویب کرد.
نقش ایالات متحده در توافق هستهای
دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، در دوره نخست ریاستجمهوریش، برجام را «بدترین توافق تاریخ» نامید و سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.
او سپس تمام تحریمهای آمریکا علیه ایران را بازگرداند و در واکنش به این اقدام، ایران نیز بهتدریج از تعهدات هستهای خود طبق برجام فاصله گرفت.
در متن برجام قید شده بود که در صورت بازگشت تحریمها، ایران میتواند «اجرای تعهدات خود را بهطور کامل یا جزئی متوقف کند».
مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و دولت جو بایدن، جانشین ترامپ، برای احیای توافق برجام نیز پس از بیش از یک سال نشستهای پراکنده، نتیجهای نداشت.
با شروع دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ در بهمنماه ۱۴۰۳، کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران از سر گرفته شد. او از آن زمان چند بار اعلام کرده آماده توافق با ایران است، اما در عین حال تهدید کرده که اگر ایران برنامه هستهای خود را متوقف نکند، از گزینه نظامی علیه این کشور استفاده خواهد کرد.
جمهوریاسلامی چه میکند؟
آژانس بینالمللی انرژی اتمی (نهاد ناظر هستهای سازمان ملل) اعلام کرده است که ایران بهشکل «چشمگیر» در حال افزایش غنیسازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است، که بسیار نزدیک به سطح تسلیحاتی ۹۰ درصدی است.
کشورهای غربی میگویند غنیسازی در این سطح برای مصارف غیرنظامی ضرورتی ندارد و هیچ کشوری هم بدون هدف ساخت سلاح هستهای چنین کاری انجام نداده است. اما مقامات جمهوریاسلامی میگویند برنامه هستهای ایران کاملا صلحآمیز است.
مکانیسم ماشه (Snapback) یا «بازگشت خودکار تحریمها» چیست؟
در توافق برجام، مکانیسمی تحت عنوان ماشه تعریف شده است که به موجب آن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران میتوانند بدون نیاز به اینکه اجرای آنها مستلزم رایگیری مجدد در شورای امنیت باشد، دوباره اعمال شوند.
بر اساس مفاد این مکانیسم، اگر در بازه زمانی ده ساله اجرای توافق برجام، پنج کشور عضو آن نتوانند درباره «عدم پایبندی جدی» ایران به برجام به توافق برسند، هر کدام از این پنج کشور عضو میتوانند این مکانیسم را در شورای امنیت سازمان ملل با ۱۵ عضو فعال کند.
پس از فعالشدن این مکانیسم و آغاز روند رسیدگی، شورای امنیت باید ظرف ۳۰ روز درباره ادامه لغو تحریمهای ایران رایگیری کند.
تصویب قطعنامه ادامه لغو تحریمهای ایران، مستلزم نه رای موافق و عدم وتوی پنج عضو دائم (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه) شورای امنیت است.
اگر این قطعنامه تصویب نشود، تمام تحریمهای سازمان ملل علیه ایران بهطور خودکار بازمیگردند، مگر اینکه شورای امنیت اقدام دیگری انجام دهد.
ایالات متحده در گذشته در سازمان ملل چه کرده است؟
با وجود خروج از برجام، دولت ترامپ در مرداد ۱۴۰۰ اعلام کرد که مکانیسم ماشه را فعال کرده، زیرا نام آمریکا همچنان به عنوان یکی از طرفهای برجام در قطعنامه ۲۰۱۵ ذکر شده است.
اما تمام طرفهای باقیمانده توافق، یعنی ایران، آلمان، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین، به شورای امنیت اعلام کردند این اقدام آمریکا را بهرسمیت نمیشناسند.
تقریبا همه اعضای غیردائم وقت شورای امنیت نیز با آن مخالف بودند و مکانیسم ماشه در آن زمان بهطور رسمی فعال نشد.
در حال حاضر، تنها بریتانیا، فرانسه و آلمان بهطور جدی به فعالسازی مکانیسم ماشه فکر میکنند.
اکنون چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟
با انقضای قطعنامه شورای امنیت در ۲۶ مهر ۱۴۰۴ (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵)، فرصت فعالسازی مکانیسم ماشه نیز از بین خواهد رفت.
ترامپ به نماینده آمریکا در سازمان ملل دستور داده تا با متحدان این کشور برای بازگرداندن تحریمها علیه ایران همکاری کند.
بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای امنیت گفتهاند که آمادهاند فعالسازی مکانیسم ماشه را پیگیری کنند.
این سه کشور همزمان به ایران گفتهاند که اگر تا ۹ تیرماه سال جاری (پایان ماه ژوئن) توافق جدیدی حاصل نشود، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.
آنها همچنین از آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواستهاند تا گزارشی جامع درباره فعالیتهای هستهای ایران منتشر کند تا پایه حقوقی محکمی برای بازگرداندن تحریمها فراهم شود.
برای شروع روند، ابتدا باید مکانیزم حل اختلاف مندرج در توافق برجام فعال شود، مکانیسمی که بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژانویه ۲۰۲۰ آغاز کرده بودند. روسیه با این مکانیزم مخالفت کرده است.
در برنامهریزی برای فعالسازی مکانیسم ماشه در شورای امنیت، این کشورها احتمالا این را هم در نظر خواهند داشت که روسیه در ماه سپتامبر ریاست شورای امنیت را برعهده خواهد داشت.
تحریمهای متوقفشده سازمان ملل کدامها هستند
در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه، تحریمهایی که پیشتر در شش قطعنامه شورای امنیت بین سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ علیه ایران اعمال شده بودند، دوباره برقرار خواهند شد. این تحریمها شامل موارد زیر هستند: