موج گردوغبار که از بامداد ۲۶ فروردین از غرب کشور آغاز شده، استان‌های خوزستان، کرمانشاه، لرستان، بوشهر، ایلام و زنجان را تعطیل و نیمه تعطیل کرد. در برخی مناطق، به شکلی فوق‌العاده شاخص آلودگی به بالای ۵۰۰ و ذرات معلق تا ۶۷ برابر حد مجاز رسیده است.
این سفر که به نوشته وبسایت خبری ایران نُوانس، گامی مهم در تقویت هرچه بیشتر روابط رو به بهبود میان دو قدرت منطقهای تلقی می‌شود، بالاترین سطح از سفرهای رسمی مقامات سعودی عربستان به پایتخت ایران از زمان ازسرگیری روابط دیپلماتیک در بهار ۱۴۰۲ پس از ۷ سال قطع روابط، به شمار می‌رود.
انتظار می‌رود وزیر دفاع عربستان سعودی در جریان اقامت خود در تهران، با مقامات ارشد نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران از جمله محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، دیدار کند.
به گزارش ایران نُوانس، در جریان این سفر، طیف گستردهای از مسائل منطقهای از جمله جنگ در غزه، وضعیت سوریه، لبنان، یمن و عراق، و همچنین همکاریهای امنیتی و ثبات در منطقه خلیج فارس مورد تبادل نظر قرار خواهد گرفت.
بنا بر همین گزارش، ابراز تمایل اخیر عربستان سعودی برای ایفای نقش یا مشارکت احتمالی در مذاکرات میان ایران و ایالات متحده آمریکا نیز ممکن است در گفت‌وگوهای روز پنج‌شنبه مطرح شود.
دومین سفر یک مقام دفاعی عربستان سعودی به ایران در کمتر از ۶ ماه
پیشتر در ۲۰ آبان ۱۴۰۳، فیاض بن حامد الرویلی، ریيس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان سعودی در سفر به تهران با محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی دیدار کرد.
محمد باقری، ریيس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در این دیدار گفت:«معتقدیم همکاریهای بین نیروهای مسلح دو کشور با وجود اشتراکات و ظرفیتهای فراوان می‌تواند افزایش یابد.»
باقری در این نشست خواهان شرکت نیروی دریایی عربستان سعودی در رزمایش دریایی سال آینده جمهوری اسلامی شد.
خبرگزاری ایرنا به نقل از ریيس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان هم نوشته است:«توافق پکن مبنای خوبی برای افزایش همکاریهای دوجانبه دو کشور است و ما این توافق را به عنوان یک فرصت راهبردی تلقی میکنیم.»
این دومین سفر یک مقام عالیرتبه عربستان سعودی به ایران، پس از سرگیری روابط میان ریاض و تهران بود. پیش از او هم، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی در مرداد ۱۴۰۲ به تهران رفته بود.
عربستان سعودی و جمهوری اسلامی پس از حدود هفت سال تنش و قطع روابط، در دهم اسفند ۱۴۰۱ با پا درمیانی چین در پکن توافقنامه از سرگیری روابط دیپلماتیک را امضا کردند.
ازسرگیری روابط دیپلماتیک، بازگشایی سفارتها و کنسولگریها، همکاریهای اقتصادی و امنیتی و جلوگیری از تنشهای منطقهای از موارد کلیدی این توافقنامهاند.
تلاش برای ارتقای روابط تجاری
خبرگزاری بلومبرگ، جمعه ۹ آذر، به نقل از منابع مطلعی که نام آن‌ها را اعلام نکرد گزارش داد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به جمهوری اسلامی پیشنهاد کرده است که روابط تجاری دو کشور افزایش یابد.
این منابع به بلومبرگ گفتهاند ولیعهد عربستان سعودی، در پی آن است که قبل از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، هم‌زمان با تقویت روابط خود با ایالات متحده، مناسباتش را با تهران نیز توسعه دهد.
براساس این گزارش، محمد بن سلمان در هفته‌های اخیر به امید کاهش تنش با غرب و نیز کاهش حمایت جمهوری اسلامی از گروههای شبه نظامی نیابتیاش، این پیشنهاد را به تهران داده است.
پیشنهاد جدید عربستان سعودی به جمهوری اسلامی همچنین مشروط به این است که تهران از حمایت از نیروهای نیابتی خود در منطقه، مانند حزب‌الله در لبنان، دست بردارد.
بر اساس بیانیه وزارت دادگستری که چهارشنبه شب منتشر شد، اسناد دادگاه رسیدگی به اتهامات رحمتی نشان می‌دهد او از دستکم دسامبر ۲۰۱۷ تا ژوئن ۲۰۲۴، با مقام‌های حکومتی و عوامل اطلاعاتی ایران همکاری داشته و از طرف آن‌ها در آمریکا فعالیت کرده است.
اقدامات مجرمانهای که رحمتی ارتکاب آن‌ها را پذیرفته شامل دیدار با ماموران امنیتی در ایران، ارتباط با ماموران و مقام‌های جمهوری‌اسلامی با استفاده از یک داستان پوششی برای پنهان کردن فعالیتهایش، ارائه اطلاعات حساس و غیرعمومی درباره بخش هوانوردی آمریکا به ماموران جمهوری‌اسلامی و همچنین گردآوری و ارسال اطلاعات متنباز و غیرعمومی درباره صنعت انرژی خورشیدی آمریکا برای ماموران امنیتی جمهوری اسلامی بوده است.
براساس اسناد دادگاه، رحمتی پیشتر از خرداد ۱۳۸۸ تا اردیبهشت ۱۳۸۹ (ژوئن ۲۰۰۹ تا مه ۲۰۱۰) بهعنوان ستوان یکم در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهادی که دولت ایالات متحده به عنوان یک «گروه تروریستی» میشناسد، خدمت کرده بود اما زمان مهاجرت به آمریکا این سابقه را مخفی کرده بود.
وزارت دادگستری اعلام کرده رحمتی در مرداد ۱۳۹۶ (اوت ۲۰۱۷) از طریق یکی از همکاران سابق خود که یک مقام ارشد حکومت ایران و کارمند اسبق وزارت اطلاعات این کشور بوده، برای همکاری اطلاعاتی با جمهوری‌اسلامی به عنوان جاسوس ابراز تمایل کرده است.
چهار ماه بعد، آذر ۱۳۹۶، رحمتی به ایران سفر کرد و با ماموران اطلاعاتی و مقام‌های حکومتی دیدار کرد. او در جریان این دیدار همچنین موافقت کرده بود اطلاعاتی درباره صنعت انرژی خورشیدی آمریکا برای مقامات جمهوری‌اسلامی گردآوری و ارائه کند.
رحمتی پس از بازگشت به آمریکا در دی ماه ۱۳۹۶ (ژانویه ۲۰۱۸)، مجموعهای از اطلاعات غیرعلنی و علنی مرتبط با صنعت انرژی خورشیدی در ایالات متحده را گردآوری و سپس به دفتر معاونت علم و فناوری رییس‌جمهور ایران منتقل کرد.
بر اساس بیانیه، وزارت دادگستری ایالاتمتحده، رحمتی در زمان اشتغال خود بهعنوان پیمانکار اداره هوانوردی فدرال هم دستکم ۱۷۵ گیگابایت فایل دانلود کرده که شامل اسناد حساس و دارای سطح دسترسی کنترلشده این آژانس فدرال درباره «سامانه ملی هوانوردی»، سیستمهای رادار نظارتی فرودگاهها، و دادههای فرکانس رادیویی بودهاند.
براساس گزارش وزارت دادگستری، رحمتی این فایلها را روی حافظههای قابل حمل ذخیره کرده و در اردیبهشت ۱۴۰۱ (آوریل ۲۰۲۲) آن‌ها را به ایران برده و به مقام‌های حکومتی جمهوری‌اسلامی تحویل داده است.
او همچنین اطلاعات بیشتری درباره انرژی خورشیدی، پنلهای خورشیدی، اداره هوانوردی فدرال، فرودگاههای آمریکا، و برجهای کنترل ترافیک هوایی ایالات متحده را در آوریل ۲۰۲۲ به برادرش که ساکن ایران است تحویل داده، تا برادرش آن اطلاعات را از جانب او به مقامات اطلاعاتی جمهوری‌اسلامی ارائه دهد.
دادگاه اعلام کرده حکم رحمتی در ۲۶ اوت صادر می‌شود. بر اساس قانون، او با حداکثر ۱۰ سال زندان برای فعالیت بهعنوان مامور یک دولت خارجی و تا ۵ سال زندان بابت توطئه مواجه است.
وزارت دادگستری آمریکا روز جمعه، ششم مهر، رحمتی را به اقدام و توطئه علیه آمریکا بهعنوان مامور دولت ایران متهم کرده بود.
نیویورک تایمز، در گزارشی که چهارشنبه شب ۲۷ فروردین منتشر کرده بر اساس گفته مقامات دولت آمریکا و دیگر منابع مطلع گفته، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده، پس از ماه‌ها بحث داخلی در دولتش، این تصمیم را اتخاذ کرده است.
بر اساس این گزارش، بحث بر سر این بوده که در شرایطی که جمهوری اسلامی از نظر نظامی و اقتصادی تضعیف شده، واشینگتن باید مسیر دیپلماسی را در پیش گیرد یا از اقدام اسرائیل برای عقب‌انداختن توانایی تهران در ساخت بمب حمایت کند.
نیویورک‌تایمز نوشته اختلاف‌نظرها، شکاف میان دو طیف از مقامات دولت ترامپ را نشان می‌دهد. طیفی که فکر می‌کنند باید با حمله نظامی برنامه هسته‌ای ایران را از بین برد و مقام‌های محتاط‌تری که تردید دارند حمله نظامی بتواند جاه‌طلبی هسته‌ای حکومت ایران را بدون آن‌که منجر به جنگی گسترده‌تر شود، از بین ببرد.
به گزارش نیویورک‌تایمز در نهایت، پس از این‌که جمهور اسلامی نشانه‌هایی از آمادگی برای مذاکره بروز داد، نوعی اجماع در دولت آمریکا مبنی بر اجتناب از حمله نظامی شکل گرفت.
ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، در سفر اخیرش به اسرائیل، به مقام‌های اسرائیلی گفت که کاخ سفید می‌خواهد تل‌آویو طرح حمله به تاسیسات هسته‌ای را متوقف کند.
نتانیاهو، پس از این دیدار، ۳ آوریل با ترامپ تماس گرفت. اما ترامپ به او گفت که نمی‌خواهد تلفنی درباره ایران صحبت کند و او را به کاخ سفید دعوت کرد.
نتانیاهو ۷ آوریل وارد واشنگتن شد و اگرچه سفر او به‌ظاهر برای گفت‌وگو درباره تعرفه‌های تجاری بود، اما موضوع اصلی برای اسرائیل، برنامه حمله به ایران بود.
با این حال، در همان زمانی که نتانیاهو در کاخ سفید بود، ترامپ از آغاز مذاکرات با ایران خبر داد و در گفت‌وگوهای خصوصی، به نتانیاهو گفت تا زمان برگزاری مذاکرات، از حمله اسرائیل به ایران در ماه مه حمایت نخواهد کرد.
با این‌حال، او روز بعد گفت: «اگر نیاز به اقدام نظامی باشد، ما آن را انجام خواهیم داد. اما رهبری این کار با اسرائیل خواهد بود.»
پس از این دیدار و بازگشت نتانیاهو به اسرائیل، ترامپ جان رتکلیف، رییس سیا را به این کشور فرستاد و او با نتانیاهو و رییس موساد دیدار و درباره گزینه‌های مختلف برای مقابله با ایران گفت‌وگو کرد.
در این دیدارها، گزینه‌هایی مانند عملیات مخفی اسرائیل با حمایت آمریکا و تشدید تحریم‌ها نیز مطرح شد.
بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز، مقام‌های اسرائیلی در هفته‌های اخیر طرح‌هایی برای حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران در ماه آینده میلادی تهیه کرده بودند.
هدف از این طرح‌ها، به‌تعویق انداختن پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران حداقل به‌مدت یک سال یا بیشتر عنوان شده بود.
بر اساس این گزارش، تقریبا تمامی این طرح‌ها، نه‌تنها برای دفاع از اسرائیل در برابر حملات تلافی‌جویانه ایران، بلکه برای اطمینان از موفقیت عملیات اسرائیل، نیازمند کمک آمریکا و حضور ارتش این کشور در قلب چنین حمله‌ای بود.
با این حال، ترامپ فعلا دیپلماسی را به اقدام نظامی ترجیح داده است و برای جلوگیری از گرفتار شدن در جنگی جدید در خاورمیانه، باب مذاکرات را با ایران گشوده و به آن مهلت چندماهه برای دستیابی به توافق داده است.
بنا به گزارش نیویورک‌تایمز، اوایل ماه جاری، ترامپ تصمیم خود مبنی بر عدم حمایت از حمله اسرائیل به ایران را به تل‌آویو اطلاع داد و این موضوع را در دیدار هفته گذشته‌اش با بنیامین نتانیاهو در کاخ سفید نیز مطرح و اعلام کرد که ایالات متحده مذاکرات خود با ایران را آغاز کرده است.
نتانیاهو در بیانیه‌ای پس از این دیدار گفت: «توافق با ایران تنها در صورتی موثر است که طرف‌های توافق اجازه داشته باشند تحت نظارت و مدیریت ایالات متحده وارد سایت‌های هسته‌ای شوند، آن‌ها را منفجر کنند و تجهیزات را کاملا جمع‌آوری کنند.»
نیویورک‌تایمز نوشته این گزارش بر پایه گفت‌وگو با مقام‌هایی تهیه شده که در جریان برنامه‌های مخفی نظامی اسرائیل و مذاکرات محرمانه در دولت ترامپ قرار دارند و اکثر منابع به شرط ناشناس ماندن صحبت کرده‌اند.
اسرائیل از دیرباز برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران آماده‌سازی‌هایی انجام داده بود، از جمله تمرین حملات هوایی و برآورد میزان خسارتی که با یا بدون کمک آمریکا می‌تواند وارد کند.
نیویورک‌تایمز نوشته حمایت در داخل دولت اسرائیل از گزینه حمله زمانی افزایش یافت که دو حمله اسرائیل به ایران در سال ۱۴۰۳، ضربه‌هایی سنگین به جمهوری‌اسلامی وارد کرد.
در مقابل، اکثر موشک‌های بالستیک ایران را در دو حمله به اسرائیل دفاع هوایی این کشور و آمریکا دفع کرد و حزب‌الله، متحد کلیدی جمهوری‌اسلامی، در عملیات نظامی اسرائیل به‌شدت تضعیف شد.
بر اساس این گزارش، به‌درخواست نتانیاهو، مقام‌های ارشد اسرائیلی ابتدا طرحی را به واشنگتن ارائه دادند که شامل عملیات کماندویی علیه سایت‌های زیرزمینی هسته‌ای و حملات هوایی بود و اسرائیلی‌ها امیدوار بودند در این حملات از جنگنده‌های آمریکایی نیز استفاده شود.
اما مقام‌های نظامی اسرائیل به دولت نتانیاهو گفتند عملیات کماندویی تا پیش از ماه اکتبر (پائيز سال جاری) آماده اجرا نخواهد بود.
در این شرایط، به خاطر خواست نتانیاهو که خواهان حمله در اسرع وقت بود، اسرائیلی‌ها به‌سمت طرحی جایگزین، یعنی بمباران گسترده، رفتند که آن هم به کمک آمریکا نیاز داشت.
نیویورک‌تایمز نوشته برخی مقام‌های آمریکایی در ابتدا آماده بررسی این طرح بودند و ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، و مایکل والتز، مشاور امنیت ملی، در این زمینه گفت‌وگوهایی انجام دادند.
هم‌زمان با تشدید حملات آمریکا به حوثی‌ها در یمن، ژنرال کوریلا با حمایت کاخ سفید شروع به انتقال تجهیزات نظامی به خاورمیانه کرد و ناو هواپیمابر «کارل وینسون» به دریای عرب منتقل شد تا در کنار ناو «هری ترومن» در دریای سرخ قرار گیرد.
همچنین دو سامانه پدافند موشکی پاتریوت و یک سامانه «تاد» به منطقه اعزام شد و شش بمب‌افکن بی-۲ نیز به جزیره دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند منتقل شدند.
اگرچه این تجهیزات می‌توانند برای حمله به حوثی‌ها مورد استفاده قرار گیرند، اما برخی مقام‌های آمریکایی اذعان کرده‌اند که این تجهیزات برای حمایت احتمالی از اسرائیل در برابر ایران نیز در نظر گرفته شده‌اند.
حتی اگر آمریکا مجوز استفاده از جنگنده‌های خود را در حمله ندهد، حضور این هواپیماها می‌تواند به دفاع در برابر حملات متحدان ایران کمک کند.
ترامپ نیز پیشتر علائمی از حمایت احتمالی از حمله اسرائیل نشان داد و از جمله ایران را مسئول حملات حوثی‌ها معرفی کرده و گفته بود: «هر شلیکی از سوی حوثی‌ها از این پس شلیک مستقیم از سوی سلاح‌ها و فرماندهی ایران تلقی می‌شود. ایران مسئول است و عواقب سختی خواهد داشت.»
با این حال، به گزارش نیویورک‌تایمز برخی مقام‌های دولت ترامپ نسبت به حمله اسرائیل تردید داشتند.
در یکی از جلسات اخیر، تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی، ارزیابی جدیدی ارائه داد که هشدار می‌داد استقرار تجهیزات آمریکا ممکن است منجر به درگیری گسترده‌تری با ایران شود.
همچنین رییس دفتر کاخ سفید، وزیر دفاع، معاون رییس‌جمهور و حتی مشاور امنیت ملی همگی نگرانی‌های مشابهی ابراز کردند و والتز نیز که موضع تندتری درباره ایران دارد، نسبت به موفقیت طرح اسرائیل بدون کمک گسترده آمریکا تردید داشت.
نیویورک‌تایمز نوشته در دولت ترامپ هنوز اجماعی درباره شکل توافق مطلوب با ایران وجود ندارد. برخی مانند جی‌دی ونس، معاون رییس‌جمهور، استدلال می‌کنند که ترامپ فرصت منحصربه‌فردی برای توافق دارد و در صورت شکست مذاکرات، می‌تواند از حمله اسرائیل حمایت کند.
گزارش شده است شاخص آلودگی هوا در کرمانشاه از ۵۰۰ فراتر رفته است؛ این یعنی حتی دیگر سنجش آلودگی هوا در کرمانشاه ممکن نیست، چرا که معمولا این شاخص بین ۰ تا ۵۰۰ ارزیابی می‌شود. در این استان از بامداد سه شنبه، به جز مراکز بهداشتی و امدادی، تعطیلی سراسری اعلام شده است.
در خوزستان، تمام مدارس و دانشگاه‌ها غیرحضوری شدند، ادارات به دورکاری رفتند و ذرات معلق تا ۶۷ برابر حد مجاز افزایش یافتند.
در لرستان نیز تمام مدارس در روز سه‌شنبه ۲۶ فروردین‌ماه، غیرحضوری شدند، همچنین برخی ادارات در این استان با تصمیم فرمانداران به دورکاری رفتند. با توجه به شدت آلودگی هوا در لرستان، تاخیر در اعلام تعطیلی رسمی در کوهدشت و پلدختر اعتراضاتی را در پی داشت. رسانه‌های رسمی وضعیت لرستان را «کاملا خطرناک» توصیف کردند.
در استان بوشهر، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات غیرحضوری شدند. در ایلام نیز، ادارات و مدارس غیرحضوری و بانک‌ها به‌جز شعب کشیک تعطیل شدند. در این استان هم وضعیت بحرانی گزارش شده است.
در استان زنجان، فقط مدارس شیفت بعدازظهر شهر زنجان غیرحضوری شدند و شدت بحران کمتر بود.
خسارت جانی و مالی ریزگردها
اکنون سلامت ۸۰۰ بیمار در خوزستان بر اساس گزارش‌های رسمی به دلیل همین ریزگردها به خطر افتاده است. هنوز گزارش رسمی از سایر استان‌ها منتشر نشده است.
پدیده ریزگرد و تاثیرات آن، از دهه ۱۳۸۰ بیشتر مورد توجه قرار گرفت. در غرب کشور، به‌ویژه در خوزستان، تاثیرات این پدیده به مراتب بالاتر بوده است. ذرات موسوم به «PM2.5 » باعث افزایش آسم، برونشیت و بیماری‌های قلبی در استان خوزستان شده است.
علاوه بر اینها برخی ذرات حامل فلزات سنگین تا ۱۰ برابر حد مجاز هستند. در پی آغاز پدیده ریزگرد در خوزستان، شهروندان با توجه به تجربیات قبلی، برای خرید ماسک‌های فیلتردار هجوم بردند. رسانه‌ها خبر دادند در خوزستان تا ظهر سه شنبه ۲۶ فروردین‌ماه، ماسک ها تمام شدند.
مانند تعطیلات پی در پی در پی کمبود انرژی در بخشهای برق و گاز، تعطیلات به دلیل ریزگردها نیز صدمات سنگینی به اقتصاد استان‌های درگیر وارد کرده است.
علاوه بر تاثیر عادی تعطیلات (ازجمله بهدلیل کمبود انرژی)، ریزگردها می‌توانند به کشاورزی و بخشهای صنعت هم آسیبهای ثانویه وارد کنند. اطلاعات بهروزی از حجم این خسارتها در دست نیست، اما خسارت سال ۱۳۹۷ کشاورزان خوزستان ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در آن زمان گزارش شد.
همچنین در آن سال گزارش شد نیمی از تولید کشاورزان در اثر ریزگردها نابود شد. برخی آمارها نشان میدهند خسارت روزانه بحران ریزگرد، در برخی شهرهای استان‌های غربی کشور، ۱۲ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان است.
منشاء بحران
منشاء ۵۵ درصد ریزگردهای ایران، بیابانهای عراق، بهخصوص اراضی در معرض بیابانزایی، دجله و فرات هستند که در پی خشکسالی، تولید ریزگرد می‌کنند و با بادهای موسمی بهار، هر سال استان‌های غربی کشور شرایط بحرانی به خود میگیرد.
شرق سوریه و شمال عربستان نیز به دلیل خشکسالی، سدسازی و بهرهبرداری از منابع زیرزمینی، از جمله عوامل بروز بحران ریزگرد در ایران هستند.
به این دلایل، مدیریت ناپایدار داخلی در کانونهای خوزستان با ۳۵۰ هزار هکتار، به‌ویژه جنوب شرق اهواز، دشت سیستان، تالاب هامون، زایندهرود خشکشده و کویر لوت هم اضافه شده است؛ به طوری که اکنون حدود نیمی از تالابهای ایران به کانون ریزگردها تبدیل شده‌اند.
از دهه ۱۳۸۰ تاکنون، عدم توانایی جمهوری اسلامی در همکاریهای بینالمللی به ویژه با عراق، سوریه و ترکیه برای کاهش ریزگردها، هر سال اوضاع استان‌های غربی کشور را بحرانی تر کرده است.