یک مقام ارشد فضایی چین اعلام کرد که پکن در حال بررسی ساخت یک نیروگاه هسته‌ای بر سطح ماه است تا انرژی مورد نیاز «ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری» (ILRS) را که به‌طور مشترک با روسیه طراحی می‌شود، تامین کند.
چین با هدف تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ فضایی، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ فضانوردان خود را بر سطح ماه فرود آورد. ماموریت برنامه‌ریزی‌شده «چانگ‌ئه ۸» در سال ۲۰۲۸ نیز به‌عنوان گامی مهم در مسیر احداث یک پایگاه دائمی و سرنشین‌دار بر ماه در نظر گرفته شده است.
در کنفرانسی در شانگهای، پی ژائویو، مهندس ارشد ماموریت چانگ‌ئه ۸، چهارشنبه سوم اردیبهشت در کنفرانسی در شانگهای اعلام کرد که تامین انرژی برای این پایگاه قمری علاوه بر نیروگاه هسته‌ای، ممکن است از طریق پنل‌های خورشیدی در مقیاس وسیع و همچنین احداث خطوط لوله و کابل‌های گرمایشی و انتقال برق در سطح ماه انجام شود.
آژانس فضایی روسیه، «روس‌کاسموس»، سال گذشته اعلام کرده بود که قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ با همکاری سازمان ملی فضایی چین (CNSA)، یک رآکتور هسته‌ای بر سطح ماه بسازد تا انرژی مورد نیاز ایستگاه تحقیقاتی قمری را تامین کند.
به‌گزارش رویترز، گنجاندن طرح ساخت نیروگاه هسته‌ای در اظهارات رسمی یک مقام فضایی چینی برای نمایندگان ۱۷ کشور و سازمان بین‌المللی عضو پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری، نشان می‌دهد که چین از این ایده حمایت می‌کند، هرچند تاکنون به‌صورت رسمی از آن رونمایی نکرده است.
وو ویرن، طراح ارشد برنامه اکتشافات قمری چین، در حاشیه این نشست به خبرگزاری رویترز گفت: «یکی از مسائل مهم در پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری تامین انرژی است. در این زمینه، روسیه به‌طور طبیعی مزیت دارد؛ به‌ویژه در حوزه فناوری نیروگاه‌های هسته‌ای فضایی، که از آمریکا نیز جلوتر است.»
او افزود: «در گذشته پیشرفت چندانی در مذاکرات پیرامون رآکتورهای فضایی حاصل نشده، اما امیدوارم این بار دو کشور بتوانند واقعا یک نیروگاه هسته‌ای به ماه بفرستند.»
رقابت با برنامه آرتمیس
برنامه چین برای ساخت یک پایگاه تحقیقاتی در قطب جنوبی ماه، با برنامه بلندپروازانه‌تر ناسا یعنی پروژه آرتمیس هم‌زمان شده است؛ پروژه‌ای که هدف آن فرود دوباره فضانوردان آمریکایی بر سطح ماه در دسامبر ۲۰۲۵ است.
وو ویرن پیشتر گفته بود که مدل اولیه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری تا سال ۲۰۳۵ ساخته خواهد شد و هسته آن بر قطب جنوب ماه متمرکز خواهد بود. چین همچنین قصد دارد در آینده پروژه‌ای موسوم به «پروژه ۵۵۵» را آغاز کند که در قالب آن، ۵۰ کشور، ۵۰۰ موسسه علمی بین‌المللی و ۵۰۰۰ پژوهشگر خارجی به پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری بپیوندند.
در نشست شانگهای، پژوهشگرانی از روس‌کاسموس نیز جزییاتی از برنامه‌های جست‌وجوی منابع معدنی و آبی در ماه، از جمله استفاده از مواد ماه به‌عنوان سوخت، ارائه دادند.
هرچند پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری پیش از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ شکل گرفته بود، اما تحلیلگران چینی معتقدند پس از آغاز جنگ، انگیزه‌های همکاری بین روس‌کاسموس و سازمان ملی فضایی چین افزایش یافته است.
لیو یینگ، پژوهشگر آکادمی دیپلماسی وزارت امور خارجه چین، در مقاله‌ای نوشت که با پیشرفت سریع فناوری چین در عرصه فضایی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های غرب بر واردات فناوری‌های فضایی برای روسیه، چین اکنون می‌تواند «فشارها بر روسیه را کاهش دهد و به پیشرفت‌های جدید در پرتاب ماهواره، اکتشافات قمری و ایستگاه‌های فضایی کمک کند.»
اتهام چین به آمریکا: مانع‌تراشی در همکاری‌های فضایی پکن با دیگر کشورها
در بخش دیگری از نشست شانگهای، طراح ارشد برنامه اکتشافات قمری چین، آمریکا را به دخالت در تلاش‌های پکن برای همکاری فضایی با اروپا و سایر کشورها متهم کرد.
وو ویرن در گفت‌وگویی کم‌سابقه با رسانه‌های خارجی به رویترز گفت که چین برخلاف ایالات متحده، سیاست «دیپلماسی فضایی باز» را دنبال می‌کند و همچنان آماده همکاری با کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه در حوزه اکتشافات قمری است.
او تاکید کرد که پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری که به رهبری چین و روسیه با هدف ساخت یک پایگاه دائمی بر ماه تا سال ۲۰۳۵ پیش می‌رود، تاکنون با استقبال ۱۷ کشور و سازمان بین‌المللی همراه شده است. با این حال، او اشاره کرد که در جذب شرکای پروژه به اندازه برنامه آمریکا موفق نبوده‌اند.
وو ویرن گفت: «روند توسعه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری بسیار خوب است، اما نسبت به توافق‌نامه‌های آرتمیس که تحت رهبری آمریکا هستند، کشورهای کمتری به پروژه ما پیوسته‌اند، چرا که آمریکا همواره در همکاری‌های ما با سایر کشورها، از جمله کشورهای اروپایی، دخالت می‌کند.»
توافق‌نامه آرتمیس، چارچوب چندجانبه‌ای به رهبری ایالات متحده برای تعیین اصول رفتار در فضا و بر ماه و مریخ است و تاکنون بیش از ۵۰ کشور آن را امضا کرده‌اند.
وو همچنین تاکید کرد که در حال حاضر بهترین همکاری فضایی میان چین و روسیه در جریان است و دو کشور قصد دارند پروژه‌های مشترک، از جمله توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای در سطح ماه را گسترش دهند.
چین در قالب ماموریت‌های بدون سرنشین اخیر خود به ماه، محموله‌هایی از کشورهای مختلف از جمله پاکستان، تایلند، ایتالیا و فرانسه را با خود حمل کرده و به این ترتیب دیپلماسی فضایی پکن را برجسته‌تر کرده است.
هرنان مرینو چوکه، معاون مدیرکل سازمان همکاری فضایی آسیا-اقیانوسیه (APSCO) که از اعضای پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری محسوب می‌شود، در این نشست گفت:«این پروژه تنها پروژه‌ای در جهان است که به هر کشوری فرصت برابر برای مشارکت فعال از طریق ارائه محموله و ماهواره را می‌دهد.»
در ادامه این سیاست، چین در ماه فوریه اعلام کرد که یک فضانورد پاکستانی را برای حضور در یک پرواز فضایی به ایستگاه فضایی تیانگونگ در سال آینده آموزش خواهد داد. این نخستین باری خواهد بود که یک فضانورد خارجی وارد ایستگاه فضایی چین می‌شود.
با این حال، آژانس فضایی اروپا (ESA) پس از حمله روسیه به اوکراین، همکاری با پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری را به‌دلیل حضور روسیه رد کرده است.
از سوی دیگر، روابط دیپلماتیک فضایی میان چین و آمریکا نیز به‌دلیل قانون «متمم ولف» که در سال ۲۰۱۱ در آمریکا تصویب شد، محدود شده است. این قانون، ناسا را از هرگونه همکاری با چین یا شرکت‌های چینی، مگر با مجوز خاص، منع می‌کند.
اگرچه آژانس فضایی اروپا اخیرا محموله‌ای را با ماموریت چانگ‌ئه ۶ چین به ماه فرستاد، اما اعلام کرده است برنامه‌ای برای مشارکت در ماموریت‌های چانگ‌ئه ۷ و ۸ که به ترتیب در سال‌های آینده و ۲۰۲۸ انجام خواهند شد، ندارد.
این آژانس در سال ۲۰۲۳ نیز اعلام کرد که دیگر برنامه‌ای برای اعزام فضانوردان اروپایی به ایستگاه فضایی تیانگونگ نخواهد داشت.
نور نیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی، چهارشنبه سوم اردیبهشت گزارشی از خبرگزاری فارس را در مطلبی تحت عنوان «فولاد ایران در شوک تعرفه‌ای؛ اقدام غیرقابل توجیه آنکارا علیه ایران» بازنشر کرد و به انتقاد از رویکرد دولت ترکیه پرداخت.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، اول اردیبهشت از قول یک تولیدکننده فولاد که نخواست نامش فاش شود، نوشت که رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، روی هر کیلوگرم واردات فولاد ایران «تا ۴۵ درصد» تعرفه وضع کرده است.
جزییاتی از زمان وضع این تعرفه و رقم دقیق آن منتشر نشده است.
نور نیوز نوشت: «ترکیه با وضع تعرفه ۴۵ درصدی بر واردات فولاد از ایران، عملا مسیر صادرات فولاد کشور را مسدود کرده است. این اقدام در کنار رکود داخلی و بحران انرژی، زنگ هشدار نابودی زنجیره فولاد را به صدا درآورده است.»
تاثیر کسری انرژی بر صنعت فولاد
ابوالفضل حشمتی، کارشناس صنعتی، «ناترازی انرژی» - اصطلاحی که جمهوری اسلامی از آن برای توصیف کمبود انرژی استفاده می‌کند - را یکی از عوامل مهم تضعیف زنجیره تولید فولاد ارزیابی کرد.
او در گفتوگو با فارس تاکید کرد قطع گاز و برق به‌ویژه در فصول سرد و گرم، عملا تولیدکنندگان را به حالت نیمهفعال درآورده است.
ترکیه همواره از مقاصد اصلی صادرات فولاد ایران بوده است. این کشور علاوه بر اینکه خود از فولاد ایران استفاده می‌کند، به عنوان یک واسطه نیز در مسیر صادرات فولاد ایران نقش بازی می‌کند.
بهمن ۱۴۰۳، بورس نیوز گزارش داد پیش از سقوط بشار اسد حجم قابل توجهی از محصولات فولادی ایران به‌طور غیرمستقیم به سوریه صادر میشد اما با به قدرت رسیدن مقامات جدید در دمشق، ایران به طور کامل از معادلات اقتصادی سوریه کنار گذاشته شده و ترکیه بازار این کشور را در اختیار گرفته است.
واسطهگری ترکیه در تجارت فولاد ایران
کیوان جعفری طهرانی، کارشناس بازارهای جهانی آهن و فولاد، در مورد واسطهگری ترکیه گفت: «در زمان ریاست‌جمهوری اسد، فولاد ایران به ترکیه ارسال میشد و از آنجا با تغییر گواهی مبدا، به قیمتهایی بین ۲۰ تا ۳۰ دلار بالاتر به سوریه، اروپا و دیگر کشورها صادر میشد که در این حالت تولیدکننده فولاد ایرانی به اندازه ترکیه سودی نمیبرد.»
گزارش ۱۱ ماهه (تا اسفند) سال ۱۴۰۳ انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد در این مدت، وزن صادرات کل زنجیره فولاد و آهن ایران نسبت به ۱۱ ماه مشابه سال ۱۴۰۲، افزایش ۰.۸ درصدی داشته است اما ارزش این صادرات در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش ۱۳ درصدی نشان می‌دهد.
در ۱۱ ماه سال ۱۴۰۳، جمعا ۲۷ میلیون و ۱۶۳ هزار تن انواع فولاد و آهن به ارزش شش میلیارد و ۳۵ میلیون دلار صادر شده است.
بر اساس اعلام گمرک جمهوری اسلامی، در ۱۱ ماه سال ۱۴۰۳، ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور ۵۳ میلیارد و ۳۷۶ میلیون دلار بوده که نشان می‌دهد سهم فولاد از مجموع صادرات غیرنفتی کشور بیش از ۱۱ درصد بوده است.
