دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در شبکه تروث سوشال از تماس با رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه خبر داد و نوشت گفت‌وگویی «بسیار خوب و سازنده» با او درباره موضوعات مختلف از جمله جنگ روسیه و اوکراین، تحولات سوریه، غزه و مسائل دیگر داشته است.
مکرون دوشنبه ۱۵ اردیبهشت در کنفرانس «اروپا را برای علم انتخاب کنید» در دانشگاه سوربن پاریس گفت: «هیچکس تصور نمیکرد بزرگ‌ترین دموکراسی جهان که مدل اقتصادیاش تا این حد بر علم، نوآوری و توانایی در گسترش این نوآوری به شکلی وسیعتر از همتایان اروپاییاش استوار است، چنین اشتباهی مرتکب شود اما اکنون ما در این موقعیت قرار داریم.»
او افزود: «در غیاب پژوهش علمی آزاد، ما ارکان جوامعمان را از دست می‌دهیم؛ ارکانی که در قلب دموکراسیهای لیبرال غربی جای دارند و در صدر آن‌ها، رابطه ما با حقیقت قرار دارد.»
دولت دونالد ترامپ فشار بیسابقهای را به دانشگاه‌های آمریکا وارد کرده و در صدد کاهش بودجه فدرال و جلوگیری از تحقیقات در حوزههایی نظیر واکسیناسیون و تغییرات اقلیمی است.
فوندرلاین که پیش از مکرون در دانشگاه سوربن سخنرانی کرد، از یک بسته مالی ۵۰۰ میلیون یورویی برای سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ خبر داد. این بودجه قرار است صرف تبدیل اروپا به «قطب جذب پژوهشگران» و حمایت از کسانی شود که تصمیم به مهاجرت به این قاره می‌گیرند.
او در سخنانش مستقیما نامی از آمریکا یا ترامپ نبرد اما گفت که «علم آزاد و باز» کارت شناسایی اروپا است.
کنفرانس «اروپا را برای علم انتخاب کنید» با حضور مقام‌های ارشد اتحادیه اروپا در دانشگاه سوربن پاریس برگزار شد؛ رویدادی که بهدنبال جذب دانشمندان و پژوهشگران آمریکایی ناراضی از سیاستهای دولت ترامپ است.
در این کنفرانس، مقام‌های ارشد اتحادیه اروپا، چهرههای علمی و وزیران علوم کشورهای عضو گرد هم میآیند تا درباره اعطای مشوقهای مالی برای جذب دانشمندان ناراضی آمریکایی گفت‌وگو کنند.
فشار سیاسی و مالی بر مراکز علمی آمریکا
در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایالات متحده تحت فشارهای فزاینده سیاسی و مالی قرار گرفته‌اند.
تهدید به کاهش بودجههای فدرال، تعطیلی برنامههای تحقیقاتی، اخراج ده‌ها هزار کارمند فدرال و نگرانی دانشجویان خارجی از اخراج احتمالی بهدلیل دیدگاههای سیاسیشان، از پیامدهای این دوره ریاست‌جمهوری ترامپ بوده است.
یکی از مقام‌های کاخ الیزه در همین رابطه به خبرگزاری فرانسه گفت: «در زمانی که آزادیهای دانشگاهی در بسیاری موارد تهدید می‌شوند، اروپا مقصدی جذاب برای دانشمندان است.»
او افزود اتحادیه اروپا امیدوار است با جذب پژوهشگران آمریکایی، علاوه بر تامین منافع راهبردی خود، دیدگاهی جهانشمول را نیز گسترش دهد.
موج درخواست‌ها برای انتقال به اروپا
رییس‌جمهوری فرانسه ماه گذشته با دعوت از دانشمندان خارجی، بهویژه پژوهشگران آمریکایی، آن‌ها را تشویق کرد تا برای ادامه فعالیتهای علمی خود راهی فرانسه شوند.
مکرون همچنین از یک برنامه مالی جدید رونمایی کرد که هدف آن، حمایت از دانشگاهها و مراکز علمی برای پوشش هزینههای جذب و انتقال پژوهشگران خارجی به فرانسه است.
ابتکار دانشگاه‌های فرانسه برای جذب دانشمندان خارجی با استقبال گسترده مواجه شده است.
دانشگاه اکس مارسی در جنوب فرانسه اخیرا اعلام کرد شمار زیادی از پژوهشگران بینالمللی برای استفاده از برنامه «مکانی امن برای علم»، درخواست خود را ارائه کرده‌اند.
مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه (CNRS) نیز هفته گذشته ابتکار تازهای را آغاز کرد.
این طرح با هدف حمایت از آن دسته پژوهشگران خارجی طراحی شده که در کشورهای خود در معرض تهدید شغلی قرار دارند.
تشویق دانشمندان فرانسوی مقیم خارج به بازگشت و ادامه فعالیت در داخل کشور از دیگر اهداف این طرح است.
به گفته کارشناسان، کشورهای اروپایی امکانات پژوهشی خوب و کیفیت زندگی بالایی ارائه می‌دهند اما در زمینه بودجه تحقیقاتی و پرداخت حقوق به پژوهشگران، از آمریکا عقب هستند.
آنتوان پتی، رییس مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه، معتقد است با توجه به هزینههای پایینتر آموزش و درمان در اروپا و همچنین مزایای اجتماعی بهتر، این تفاوت حقوق چندان مهم نخواهد بود.
در راستای این برنامه، فرانسه و اتحادیه اروپا به‌طور خاص جذب پژوهشگران حوزه سلامت، تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی، هوش مصنوعی و علوم فضایی را مد نظر قرار دادهاند.
مرتس که بلوک محافظهکار «اتحادیه دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی (CDU/CSU)» او در انتخابات ماه فوریه پیروز شد، به همراه رهبران حزب سوسیال دموکرات پیمان ائتلافی را امضا کرد که نقشه راه دولت آینده در چهار سال پیش رو را ترسیم می‌کند.
احزاب در این پیمان اعلام کردند هدفشان احیای رشد اقتصادی آلمان است، آن هم در شرایطی که جنگ تجاری جهانی ناشی از تعرفههای گسترده وارداتی دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، تهدیدی برای وقوع یک رکود دیگر محسوب می‌شود.
همچنین، این دولت جدید قصد دارد هزینههای دفاعی را افزایش دهد؛ آن هم در حالی که تنشها در درون ائتلاف ناتو افزایش یافته است.
مرتس گفت: «از فردا، آلمان صاحب دولتی خواهد بود که با عزم راسخ برای پیشبرد اصلاحات و سرمایهگذاریها وارد عمل می‌شود.»
او افزود: «صدای دولت ما در اروپا و در جهان شنیده خواهد شد.» اشارهای به خلأ سیاسی که پس از فروپاشی ائتلاف سهجانبه اولاف شولتس، صدراعظم پیشین، از حزب سوسیال دموکرات آلمان در نوامبر گذشته در قلب اروپا شکل گرفت.
لارس کلینگبایل، رهبر حزب سوسیال دموکرات و معاون صدراعظم آینده نیز تاکید کرد که دولت جدید باید در شکل‌گیری نظم نوین جهانی نقش داشته باشد؛ وگرنه خودش تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت.
چهرههای جدید و آشنا در کابینه
صبح دوشنبه، حزب سوسیالدموکرات ترکیب وزیران پیشنهادی خود را اعلام کرد؛ فهرستی متشکل از چهرههای تازه و برخی نامهای آشنا. این حزب پیشتر اعلام کرده بود که کلینگبایل ۴۷ ساله، وزیر دارایی دولت جدید خواهد بود.
بوریس پیستوریوس ۶۵ ساله، تنها وزیری است که سمت خود را در دولت جدید حفظ می‌کند. او از ژانویه ۲۰۲۳ وزیر دفاع بوده و پس از آنکه حزب سوسیال دموکرات آلمان بدترین نتیجه تاریخ خود را در انتخابات سراسری ۲۳ فوریه کسب کرد، به یکی از معدود چهرههای محبوب در این حزب بدل شد.
پیستوریوس به دلیل سبک گفتار صریح و موضعگیریهای قاطع در حوزه امنیت ملی، محبوب است. او پیشتر هشدار داده بود که با توجه به تهدیدهای روسیه، آلمان باید تا سال ۲۰۲۹ برای یک جنگ احتمالی آماده باشد؛ هشداری جسورانه در کشوری که خاطرهای تلخ از تجاوزات نظامی خود در قرن گذشته دارد.
حزب سوسیال دموکرات همچنین بربل باس، ۵۷ ساله و رییس پیشین بوندستاگ (پارلمان آلمان) را بهعنوان وزیر کار معرفی کرد.
کارستن اشنایدر، ۴۹ ساله و کمیسر پیشین امور شرق آلمان، ریاست وزارتخانه تازهتاسیس محیط زیست و حفاظت اقلیمی را برعهده خواهد گرفت. همچنین ریم العبالی-رادوان، ۳۵ ساله و معاون پیشین وزیر در امور مهاجرت و ادغام، وزیر توسعه خواهد شد.
کلینگبایل بههمراه ساسکیا اسکن و ماتیاس میرشه، دیگر سران حزب سوسیال دموکرات در بیانیهای نوشتند: «در پی نتایج ضعیف حزب در انتخابات فدرال، ما متعهد شدیم که هم در سطح نیروهای انسانی و هم در مسیر سیاستگذاری تجدیدنظر کنیم. با معرفی تیم دولت جدید، اکنون گام بعدی را در مسیر این نوسازی برداشتهایم.»
بر اساس این گزارش، در ماه‌های اخیر نوجوانان بسیاری، حتی در سنین زیر ۱۴ سال، در سراسر اروپا به اتهام طراحی حملات تروریستی علیه مکان‌های عمومی مانند سالن‌های کنسرت، مراکز خرید و اماکن مذهبی دستگیر شده‌اند.
آمارهای رسمی از رشد چشمگیر تهدیدهای تروریستی در اروپا حکایت دارند. شمار حملات تروریستی، شامل حملات موفق، ناموفق و خنثی‌شده، در اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ چهار برابر شد و به ۱۲۰ مورد رسید.
همچنین، آمار قربانیان تروریسم در جهان غرب با ۶۱ درصد افزایش روبه‌رو بوده و تعداد حملات موفق به ۶۷ مورد رسیده است.
موج دستگیری «تروریست‌های نوجوان»
در ماه مه سال ۲۰۲۴، یک دختر ۱۴ ساله اهل مونته‌نگرو در اتریش به اتهام طراحی یک حمله علیه «کافران» دستگیر شد. پلیس از خانه او یک تبر، یک چاقو و تبلیغات داعش کشف کرد.
مقام‌های اتریش یک نوجوان ۱۴ ساله دیگر را نیز در فوریه به اتهام برنامه‌ریزی برای حمله به یک ایستگاه قطار بازداشت کردند.
سال گذشته سه کنسرت تیلور سوئیفت در وین در پی دستگیری سه مظنون ۱۷ تا ۱۹ ساله لغو شدند.
این افراد در توطئه‌ای که سازمان سیا آن را «کاملا توسعه‌یافته» توصیف کرد، قصد داشتند حمله‌ای ترتیب دهند که می‌توانست صدها نفر را به کام مرگ بکشاند.
نمونه بارز نگرانی مقام‌های اروپایی، عبدالکریم گدایف، پناهنده ۱۹ ساله چچنی، است که اکنون در بلژیک محاکمه می‌شود.
او پس از اخراج پدرش از فرانسه به روسیه، به انزوا گرایید و در فضای مجازی تمایل خود را برای تکرار حمله مرگبار ۲۰۱۵ به سالن بتکلان پاریس ابراز کرد.
بیشتر بخوانید: سوئد برای محافظت از کودکان، اعمال محدودیت سنی در شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کند
عوامل گسترش افراط‌گرایی در میان نوجوانان
به نوشته وال استریت ژورنال، چند عامل مهم در گسترش افراط‌گرایی در میان نوجوانان نقش دارند: تبلیغات افراطی که با کمک هوش مصنوعی سریع‌تر پخش می‌شود؛ اثرگذاری عمیق شبکه‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک که با روش‌های هوشمند، توجه نوجوانان را جلب می‌کنند؛ رویدادهای جهانی مانند جنگ غزه که برای نوجوانانی که تازه با مسائل سیاسی آشنا می‌شوند، تجربه‌ای تاثیرگذار و دردناک هستند.
پژوهش پیتر نویمان، استاد مطالعات امنیتی در کینگز کالج لندن، چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای را به تصویر می‌کشد.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، دو سوم از مجموع ۶۰ اسلامگرای افراطی که در هشت ماه نخست پس از آغاز جنگ غزه در کشورهای اروپایی دستگیر شدند، نوجوان بودند.
افزایش گرایش‌های راست افراطی
تهدید افراط‌گرایی تنها به گروه‌های اسلام‌گرا محدود نمی‌شود. گرایش‌های راست افراطی نیز در میان جوانان اروپایی رو به افزایش است.
پلیس بلژیک در ژانویه سال جاری میلادی یک نوجوان ۱۴ ساله با تفکرات نئونازی را به اتهام برنامه‌ریزی برای حمله به یک مسجد دستگیر کرد.
آمارها از وضعیت نگران‌کننده‌ای حکایت دارند. یک‌سوم پرونده‌های تروریستی بلژیک بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ مربوط به افراد زیر سن قانونی بوده و در بریتانیا حدود ۲۰ درصد مظنونان تروریستی، کودک هستند.
در دوران همه‌گیری کرونا، تنها گروهی که دستگیری‌های مرتبط با تروریسم در میان آن‌ها افزایش یافت، کودکان بودند؛ در حالی‌که در سایر گروه‌های سنی این آمار کاهش داشت.
نقش فضای مجازی
کارشناسان معتقدند تقریبا تمامی افراط‌گرایان جوان در محیط آنلاین «رادیکال» می‌شوند که همین امر شناسایی آن‌ها را دشوار می‌سازد.
آمارها نشان می‌دهد ۹۳ درصد حملات تروریستی مرگبار در غرب طی پنج سال گذشته از سوی «مهاجمان انفرادی» انجام شده است.
فرآیند افراطی شدن به‌طور چشمگیری شتاب گرفته است؛ مسیری که در سال ۲۰۰۲ به‌طور میانگین ۱۶ ماه طول می‌کشید، تا سال ۲۰۱۵ حدود ۴۰ درصد کوتاه‌تر شد و اکنون ممکن است تنها در چند هفته طی شود.
در فضای آنلاین، مرز میان ایدئولوژی‌های افراطی مختلف کمرنگ شده است؛ گروه‌هایی با گرایش‌های گوناگون، اما باورهای مشترکی چون زن‌ستیزی و تمامیت‌خواهی، از یکدیگر الهام می‌گیرند.
در این میان، طرفداران برتری نژادی سفیدپوستان به آموزه‌های داعش علاقه‌مند شده‌اند و جهادی‌ها نیز از گفتمان راست افراطی استفاده می‌کنند.
گروه‌های تروریستی نیز به‌جای فرماندهی مستقیم، با انتشار گسترده تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی، نوجوانان را برای اقدامات خشونت‌آمیز تحت تاثیر قرار می‌دهند.
با توجه به پیچیدگی بی‌سابقه این پرونده‌ها، مقامات اروپایی خواستار همکاری شرکت‌های فناوری برای مقابله با این چالش فزاینده شده‌اند.
ترامپ به رابطه خوب خود با رییس‌جمهوری ترکیه اشاره کرد و نوشت: «اردوغان از من دعوت کرد که در آینده به ترکیه بروم و به همین ترتیب، او به واشینگتن خواهد آمد.»
رییس‌جمهوری آمریکا افزود: «مشتاقم که با اردوغان برای پایان دادن به جنگ مسخره اما مرگبار روسیه و اوکراین همکاری کنم.»
هم‌زمان دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه اعلام کرد رییس‌جمهوری این کشور در تماس تلفنی با ترامپ از رویکرد او برای پایان دادن به جنگ‌ها حمایت و از روند مذاکرات با جمهوری اسلامی نیز استقبال کرده است.
پوتین در فوریه ۲۰۲۲ دستور اعزام ده‌ها هزار نیروی روسیه به خاک اوکراین را صادر کرد. عملیاتی که کرملین آن را «عملیات نظامی ویژه» علیه کشور همسایه توصیف می‌کند.
هرچند نیروهای روسیه از تصرف کی‌یف بازماندند، اکنون حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین، شامل بخش‌های بزرگی از جنوب و شرق این کشور در کنترل مسکو قرار دارد.
از سوی دیگر سه مقام آمریکایی و یک منبع آگاه، جمعه گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز از آماده شدن مجموعه‌ای از تحریم‌های تازه علیه روسیه خبر دادند تا فشارها بر مسکو برای پایان دادن به جنگ با اوکراین و پذیرش پیشنهادهای آمریکا در این زمینه افزایش یابد.
هنوز مشخص نیست ترامپ این تحریم‌ها را امضا خواهد کرد یا نه.
به گفته این منابع که به شرط ناشناس ماندن مصاحبه کرده‌اند، این تحریم‌ها شرکت دولتی گازپروم، بزرگ‌ترین شرکت گازی روسیه و نهادهای اصلی فعال در منابع طبیعی و سیستم بانکی این کشور را هدف گرفته‌اند.
یک منبع آگاه در این باره گفت: «شورای امنیت ملی آمریکا در تلاش است تا مجموعه اقدامات تنبیهی شدیدتری علیه روسیه آماده کند. اجرایی شدن این پیشنهادها هم نیازمند موافقت و امضای ترامپ است.»
هرچند ترامپ در آغاز مذاکراتش با طرفین جنگ اوکراین توجه بیشتری به روسیه نشان می‌داد اما رد درخواست‌ها و پیشنهادهای آمریکا برای برقراری آتش‌بس میان دو کشور از سوی روسیه این همدلی را به سرخوردگی تبدیل کرده است.
جیمز هیوت، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، بار دیگر بر تعهد ترامپ برای دست‌یابی به یک آتش‌بس کامل و فراگیر تاکید کرد اما گفت که درباره جزییات مذاکرات جاری اظهار نظر نمی‌کند.
پوتین در هفته‌های اخیر آمادگی خود را برای مذاکره بر سر توافق صلح با اوکراین.
ترامپ هم بارها گفته خواهان پایان دادن به این درگیری از طریق راهحل دیپلماتیک است.