وب‌سایت خبری اکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی و دو منبع آگاه گزارش داد که دولت دونالد ترامپ در جریان دور چهارم مذاکرات هسته‌ای در عمان، پیشنهادی رسمی برای توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی ارائه کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، کرملین تنها یک ساعت پیش از نیمه‌شب ۲۴ اردیبهشت به وقت محلی، فهرست نمایندگان روسیه در این مذاکرات را منتشر کرد.
ترکیب هیات روسی
ولادیمیر مدینسکی، مشاور پوتین، ریاست هیات روسی را بر عهده خواهد‌داشت. مدینسکی که در دوران اتحاد جماهیر شوروی در اوکراین متولد شده، در سال ۲۰۲۲ نیز هدایت مذاکرات صلحی را بر عهده داشت که به نتیجه نرسید. او دانش‌آموخته موسسه دولتی روابط بین‌الملل مسکو است.
مدینسکی، نویسنده کتاب درسی جدید تاریخ مدارس روسیه است. کتابی که روایت رسمی کرملین از تاریخ معاصر را بازتاب می‌دهد: ستایش از دستاوردهای شوروی سابق به‌عنوان یک ابرقدرت، احساس تحقیر ناشی از فروپاشی آن و تمجید از «تولد دوباره» روسیه در دوران پوتین، مامور پیشین کا‌گ‌ب که از ۳۱ دسامبر ۱۹۹۹ قدرت را در این کشور در اختیار دارد.
او همچنین ریاست انجمن تاریخی نظامی روسیه را بر عهده دارد. نهادی که به دیدگاه‌های ملی‌گرایانه و حمایت از ارزش‌های سنتی روسیه شهرت دارد.
میخائیل گالوزین، معاون وزیر خارجه روسیه، دیگر عضو این هیات است. او مسئول روابط با کشورهای مشترک‌المنافع، گروهی متشکل از جمهوری‌های سابق شوروی است.
گالوزین در موسسه مطالعات آسیا و آفریقای دانشگاه دولتی مسکو تحصیل کرده و به زبان‌های ژاپنی و انگلیسی تسلط کامل دارد.
ایگور کاستیوکوف، مدیر سازمان اطلاعات نظامی روسیه (جی‌یو‌آر) که به تازگی به اختصار جی‌یو نامیده می‌شود نیز در این هیات حضور دارد.
سازمان اطلاعات نظامی روسیه یکی از قدرتمندترین سازمان‌های اطلاعاتی جهان است و کاستیوکوف نخستین افسر نیروی دریایی است که ریاست این سازمان را بر عهده گرفته است.
الکساندر فومین، معاون وزیر دفاع روسیه، از دیگر اعضای این هیات است. او پیش از این نیز در مذاکرات صلح روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ حضور داشت.
کارشناسان همراه
علاوه بر اعضای اصلی، پوتین گروهی از کارشناسان را نیز برای همراهی با هیات مذاکره‌کننده تعیین کرده است.
الکساندر زورین، معاون اول رییس اطلاعات ستاد کل ارتش یکی از این همراهان است. زورین که در دوران اتحاد جماهیر شوروی در اوکراین متولد شده، در مدیریت عملیات نظامی روسیه در سوریه نقش کلیدی داشته و به‌خاطر تلاش‌هایش برای ایجاد صلح میان طرف‌های درگیر شناخته شده‌است.
همچنین یلنا پودوبریفسکایا، معاون مدیر سیاست انسانی کرملین، الکسی پولیشچوک، مدیر بخش مشترک‌المنافع وزارت خارجه روسیه که مسئول امور بلاروس، اوکراین و مولداوی است و در نهایت شوتسوف، معاون مدیر کل همکاری‌های نظامی بین‌المللی وزارت دفاع روسیه در این گروه کارشناسی حضور خواهند داشت.
این مذاکرات در حالی برگزار می‌شود که پیش‌تر اعلام شد دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا و پوتین، شخصا در این نشست حضور نخواهند داشت.
با توجه به حضور افراد بلندپایه و متخصص در حوزه‌های نظامی، دیپلماتیک و اطلاعاتی در هیات روسی، به نظر می‌رسد مسکو اهمیت زیادی برای این دور از مذاکرات قائل است؛ هرچند تجربه ناکام مذاکرات سال ۲۰۲۲ در ذهن ناظران بین‌المللی زنده است.
خبرگزاری رویترز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت و پیش از برگزاری مذاکرات روسیه و اوکراین در استانبول، در گزارشی نوشت: «روسیه بهدلیل جنگ و تحریمها در مسیر ناپایداری قرار دارد.»
این گزارش که بر اساس یافتههای موسسه اقتصاد استکهلم تهیه شده، نشان می‌دهد هرچند تزریق مالی از سوی دولت روسیه در چارچوب اقتصاد جنگی در کوتاهمدت مانع سقوط اقتصادی شده اما «اتکا به تامین مالی مبهم، تخصیص نادرست منابع و کاهش ذخایر بودجهای»، مسیر اقتصاد روسیه را در بلندمدت با بیثباتی جدی روبهرو کرده است.
موسسه اقتصاد استکهلم با رد روایت رسمی کرملین تاکید کرده که برخلاف آنچه روسیه میگوید، «زمان به نفع این کشور نیست».
دولت روسیه اعلام کرده است تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۲۴ با رشد ۴/۳ درصدی همراه بوده؛ رقمی که در ادامه رشد ۳/۶ درصدی سال ۲۰۲۳ اعلام شده است.
توربیورن بکر، رییس موسسه اقتصاد استکهلم که این گزارش را به اتحادیه اروپا ارائه کرده، تاکید کرد دادههای رسمی اقتصادی روسیه نمیتواند مبنای ارزیابی باشد، چرا که مسکو به احتمال زیاد نرخ واقعی تورم را کمتر از واقعیت اعلام میکند و همین موضوع، باعث گمراهی در محاسبه رشد اقتصادی واقعی روسیه می‌شود.
او گفت: «اگر تورم واقعا ۹ تا ۱۰ درصد باشد، چرا نرخ بهره رسمی بانک مرکزی باید ۲۱ درصد باشد؟ کدام بانک مرکزی نرخی را اتخاذ میکند که ۱۱/۵ واحد درصد بالاتر از نرخ تورم است؟ این نشانه روشنی است که آمارهای تورم احتمالا تحریف شدهاند.»
کسری بودجه پنهان و خطر برای نظام بانکی
بکر همچنین به کاهش درآمدهای نفت، گاز و زغالسنگ و افزایش هزینههای نظامی اشاره کرد و گفت که روسیه رسما هر سال کسری بودجهای معادل دو درصد تولید ناخالص داخلی اعلام میکند اما در واقع، بسیاری از هزینههای جنگ از طریق نظام بانکی تامین می‌شود.
او هشدار داد: «اگر این منابع غیررسمی را هم به آمار اضافه کنیم، کسری واقعی دو برابر میزان اعلامشده است.»
به گفته او، این روند موجب بروز ریسکهای جدی در نظام بانکی شده است چرا که آمار رشد اعتباری، «بهطور غیرعادی بالا» گزارش می‌شود.
تایید کمیسیون اروپا
والدیس دومبروفسکیس، کمیسیونر اقتصادی اتحادیه اروپا نیز پس از نشست با وزیران دارایی اتحادیه تاکید کرد کمیسیون اروپا تحلیل این گزارش را تایید میکند و معتقد است اقتصاد روسیه نه تنها ضعیفتر از آن چیزی است که مسکو ادعا میکند، بلکه شکنندگی آن نیز در حال افزایش است.
او گفت: «این یافتهها اهمیت ادامه فشارهای بین‌المللی برای کاهش توان کرملین در ادامه جنگ تجاوزکارانه علیه اوکراین را نشان میدهند.»
این پیشنهاد یک‌شنبه ۲۱ اردیبهشت از سوی استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه و مسئول هیات مذاکره‌کننده واشینگتن با تهران، به عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تحویل داده شده و عراقچی این پیشنهاد را برای بررسی و مشورت با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و سایر مقامات عالی‌رتبه، به تهران منتقل کرده است.
به گزارش اکسیوس، ویتکاف هفته گذشته در نشست شورای امنیت سازمان ملل نیز این پیشنهاد را مطرح کرده و آن را «زیبا» و «بسیار بزرگ» توصیف کرده اما با این حال تاکید کرده است که مذاکرات همچنان «نیازمند پیشرفت» است.
از زمان آغاز مذاکرات با تهران، این نخستین بار است که آمریکا به‌صورت مکتوب پیشنهادی به جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد.
پیش از این، علی شمخانی، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی و مشاور رهبر جمهوری اسلامی، به ان‌بی‌سی نیوز گفت تهران آماده است «مشروط به برخی شرایط و در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی» با رییس‌جمهوری آمریکا توافق هسته‌ای امضا کند.
در گزارش منتشر شده به نقل از شمخانی آمده است که تهران در توافق هسته‌ای با ترامپ، از اورانیوم با غنای بالا صرف‌نظر خواهد کرد.
بر اساس این گزارش، او گفته است که جمهوری اسلامی «متعهد خواهد شد در ازای لغو فوری تمام تحریم‌های اقتصادی، هرگز سلاح هسته‌ای نسازد، ذخایر اورانیوم با غنای بالای خود را که قابلیت استفاده نظامی دارد کنار بگذارد، تنها تا سطح پایین مورد نیاز برای مصارف غیرنظامی غنی‌سازی انجام دهد و به بازرسان بین‌المللی اجازه نظارت بر این فرآیند را بدهد».
ترامپ در شبکه تروث‌سوشال گزارشی که این گفته‌های شمخانی در آن منعکس شده، بازنشر کرده است.
به گفته منابع آگاه اکسیوس، در دور نخست مذاکرات، عراقچی سندی حاوی پیشنهادهای حکومت ایران را به ویتکاف ارائه داده اما با پاسخ سرد او مواجه شده.
ویتکاف در واکنش به این بسته پیشنهادی گفته بود که هنوز برای چنین پیشنهاداتی زود است و ابتدا باید فضای اعتمادسازی شکل بگیرد.
در دور سوم مذاکرات، عراقچی نسخه‌ای به‌روز‌شده از ایده‌های ایران را ارائه داد که این بار ویتکاف آن را پذیرفت.
بر اساس این گزارش، کارشناسان آمریکایی این سند را بررسی کرده و فهرستی از پرسش‌ها و درخواست‌های شفاف‌سازی را به جمهوری اسلامی ارائه کردند و مقام‌های ایرانی نیز پاسخ دادند و پرسش‌هایی را نیز از جانب خود مطرح کردند
در پی این تبادل، هیات آمریکایی پیشنهادی را تنظیم کرد که چارچوب دولت ترامپ را برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی جمهوری اسلامی و الزامات نظارت و راستیآزمایی آن مشخص میکند.
از سوی دیگر رییس‌جمهوری آمریکا در سفر خود به خاورمیانه در گفتوگو با خبرنگاران در پاسخ به پرسشی درباره احتمال اقدام دولتش برای افزایش فشارها بر جمهوری اسلامی گفت که باید دید در هفته آینده چه رخ خواهد داد.
ترامپ این اظهارات را ۲۴ اردیبهشت در گفتوگو با خبرنگاران حاضر در هواپیمای ریاست‌جمهوری «ایر فورس وان» و در مسیر سفر به دوحه بیان کرد.
او پس از رسیدن به قطر و دیدار چند ساعته با تمیم بن حمد آل ثانی، امیر این کشور، گفت که طی این دیدار درباره موضوعات مختلفی از جمله ایران گفتوگو کرده است: «درباره ایران صحبت کردیم؛ جایی که واقعا وضعیت جالبی وجود دارد. احساس میکنم که این مساله حل خواهد شد. فکر میکنم قرار است درست شود. بهنحوی باید حل شود و میدانیم که حل خواهد شد.»
رییس‌جمهوری ایالات متحده پیش از این و در ۲۳ اردیبهشت در مجمع سرمایهگذاری آمریکا و عربستان سعودی در ریاض با بیان اینکه میخواهد ایران کشوری موفق، عالی، امن و دوستداشتنی باشد، تاکید کرد جمهوری اسلامی نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد.
او با اشاره به اینکه پیشنهادش به تهران برای همیشه روی میز باقی نخواهد ماند، به مقامات در تهران هشدار داد اتفاقات با سرعتی بسیار بالا در حال رخ دادن هستند، وقت زیادی برای صبر ندارد و آنها باید زودتر تصمیم بگیرند.