مجمع گفت‌وگوی تهران با سخنرانی مقامات جمهوری اسلامی درباره مذاکرات با آمریکا و برنامه هسته‌ای ایران برگزار شد. مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، تهدیدات دونالد ترامپ رییس‌جمهوری آمریکا، برای حمله نظامی و تحریم‌های بیشتر علیه ایران را بی‌اهمیت خواند.
این نخستین رزمایش مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان در قره‌باغ است. آذر ۱۴۰۳ رزمایش مشترکی در منطقه اصلاندوز استان اردبیل با حضور نیروهای نظامی آذربایجان برگزار شده بود.
جمهوری آذربایجان و ارمنستان در سال ۲۰۲۰ میلادی و پس از حدود سه دهه، بار دیگر بر سر حاکمیت قره‌باغ با یکدیگر درگیر شدند و پس از چندین هفته، آتش‌بسی تحت حمایت مسکو امضا شد.
با این حال تنش‌ها بین باکو و ایروان پس از آن همچنان ادامه یافت و هر از گاهی به درگیری نظامی منجر شد تا اینکه سرانجام نیروهای آذربایجان در شهریورماه سال ۱۴۰۲ شمسی وارد قره‌باغ کوهستانی شدند و حاکمیت بر این منطقه را از آن خود کردند.
رزمایش ارس ۲۰۲۵ در حالی از ۲۸ تا ۳۱ اردیبهشت ماه برگزار می‌شود که روابط جمهوری‌اسلامی و جمهوری آذربایجان طی سال‌های اخیر تنش‌آلود بوده است.
تنش بین ایران و باکو
جمهوری آذربایجان روابط خوبی با اسرائیل دارد؛ به همین دلیل بارها از سوی مقامات جمهوری اسلامی مستقیم یا تلویحا به همکاری با اسرائیل علیه تهران متحد شده است.
پس از مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش در سانحه هلی‌کوپتری که مقصد آن «قیزقلعه‌سی» در کنار مرز جمهوری آذربایجان بود، فرضیه دست داشتن این کشور در سانحه به طور تلویحی مطرح شد. آذر ۱۴۰۳، یک نماینده مجلس شورای اسلامی رسما جمهوری آذربایجان را به همکاری با اسرائیل در این سانحه متهم کرد.
ولی معدنی، معاون عملیات نیروی زمینی سپاه و فرمانده رزمایش مشترک تهران و باکو، اعلام کرد گردان منتخب نیروی ویژه این نیرو به همراه هیات عالی نظامی، یک‌شنبه از طریق مرز زمینی بیله‌سوار استان اردبیل وارد جمهوری آذربایجان شدند تا در این رزمایش شرکت کنند.
پس از استقبال رسمی از هیئت نظامی و نیروهای شرکت‌کننده، جلسه‌ای با حضور فرماندهان عالی‌رتبه نظامی دو کشور برگزار شد. در این جلسه، توضیحاتی درباره اهداف آموزشی رزمایش، سناریو، منطقه برگزاری، روند آماده‌سازی، در مراحل مختلف ارائه شد.
در همین رابطه بخوانید: حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در ایران
دی ۱۴۰۳ سرویس‌های امنیتی جمهوری آذربایجان توطئه قتل یک شخصیت با نفوذ یهودی در این کشور را خنثی و مظنونان آن را بازداشت کردند. جامعه یهودی این کشور و رسانه‌ها اعلام کردند جمهوری اسلامی پشت توطئه بود.
نشریه «اسرائیل‌هیوم» اسفند ۱۴۰۳ در گزارشی نوشت در صورت حمله اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران، ممکن است جمهوری اسلامی، جمهوری آذربایجان را هدف قرار دهد.
سپاه پاسداران رزمایش «ارس ۲۰۲۵» را «گامی مهم در راستای تقویت امنیت مرزهای مشترک و مقابله با تهدیدات احتمالی» توصیف کرده است.
علاوه بر تنش‌های امنیتی، روابط تهران و باکو، از نظر سیاسی نیز شکلی منحصر به‌فرد دارد. تابستان ۱۴۰۳، پس از سفر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه -مهم‌ترین پشتیبان جمهوری اسلامی در منطقه- به جمهوری آذربایجان، بار دیگر مساله دالان «زنگزور» مورد توجه قرار گرفت.
زنگزور گذرگاهی است که ایران با احداث آن صراحتا مخالفت کرده، اما در موردی نادر، روسیه و آمریکا درباره احداث آن هم‌نظر هستند.
با وجود مخالفت صریح علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری‌اسلامی، با احداث این گذرگاه در حمایت از ارمنستان، مسکو در رویکردی کم‌سابقه نسبت به جمهوری اسلامی رسما اعلام کرد برای او «شفاف‌سازی» خواهد کرد، تا تهران به احداث این گذرگاه رضایت دهد.
این گذرگاه در صورت احداث، علاوه بر منزوی کردن ارمنستان، مرز ایران با ارمنستان را قطع و ارتباط ایران با منطقه قفقاز را در انحصار جمهوری آذربایجان قرار خواهد داد.
مجمع گفت‌وگوی تهران یک‌شنبه ۲۸ اردیبهشت با حضور برخی مهمانان خارجی در مرکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی برگزار شد.
پزشکیان در این نشست بار دیگر تکرار کرد جمهوری اسلامی از حق هسته‌ای خود دفاع می‌کند، از آن دست نمی‌کشد و «زیر بار زور نمی‌رود».
او با اشاره به سخنان ترامپ و دیگر مقام‌های آمریکایی درباره ضرورت برچیدن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، گفت: «می‌خواهند چه کار کنند، تحریم؟ ما که یک عمر است تحریم هستیم. ما از مردن و شهید شدن نمی‌ترسیم. نمی‌توانند ما را با تحریم و بمب بترسانند.»
ترامپ در جریان سفر خود به خاورمیانه بارها درباره مذاکرات با تهران و برنامه هسته‌ای ایران صحبت و جمهوری اسلامی را در صورت نرسیدن به توافق، به خشونت، حمله نظامی و وضع تحریم‌های بیشتر تهدید کرد.
او همچنین تایید کرد آمریکا برای توافق هسته‌ای، پیشنهاد مشخصی به جمهوری اسلامی ارائه داده است و افزود تهران می‌داند باید سریع اقدام کند، «اگرنه اتفاق بدی خواهد افتاد».
پزشکیان: دنبال سلاح‌هسته‌ای نیستیم، آمریکایی‌ها بیایند ارزیابی کنند
پزشکیان با اشاره به سخنان رییس‌جمهوری آمریکا در این سفر منطقه‌ای گفت: «ترامپ می‌گوید ما عامل خطر هستیم. ما عامل خطر هستیم یا کسی که دم از صلح می‌زند؟ چه کسی واقعا تهدید است؟ ما خانه‌ها را بمباران می‌کنیم؟ ما دانشمندان را ترور می‌کنیم؟ اسماعیل هنیه را ما ترور کردیم؟»
او افزود پیامش برای تعامل سازنده و گسترش روابط از طرف غرب دریافت نشده است.
رییس دولت چهاردهم در ایران همچنین با اشاره به سخنان ترامپ درباره ضرورت اطمینان آمریکا از اینکه تهران سلاح هسته‌ای ندارد، گفت: «بیایند خودشان ارزیابی کنند... خیلی‌ها در ایران می‌خواستند به سمت سلاح هسته‌ای بروند اما رهبری جلوی آن را گرفت، بنابراین ما قرار نیست سلاح هسته‌ای درست کنیم، چون این فتوای رهبری است.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، شامگاه ۲۷ اردیبهشت درباره درباره دوگانه برچیدن کامل برنامه هسته‌ای یا احتمال ادامه غنیسازی اورانیوم در سطح پایین از سوی جمهوری اسلامی، به شکلی تلویحی گفت واشینگتن به توافقی مشابه برجام تن نخواهد داد.
بر اساس توافق برجام، جمهوری اسلامی اجازه غنیسازی اورانیوم تا سطح ۳.۶۷ درصد را داشت.
به گفته روبیو، وقتی کشوری توانایی غنیسازی در هر سطحی را داشته باشد، اساسا میتواند بهسرعت به سطح غنیسازی مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای برسد.
عراقچی: توافق با آمریکا باید بهطور عینی رفع تحریمها را تضمین کند
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز در مجمع گفت‌وگوی تهران گفت: «ما خواهان توافقی عادلانه و متوازن هستیم؛ توافقی که در چارچوب معاهده انپیتی، با احترام کامل به حقوق هسته‌ای ایران شکل بگیرد و به طور عینی رفع جامع تحریمها را تضمین کند.»
او افزود جمهوری اسلامی به دیپلماسی پایبند است و انتظار دارد تحریمها «بهطور واقعی و ملموس» لغو شوند.
تاکنون چهار دور مذاکره میان جمهوری اسلامی و آمریکا برگزار شده، اما چشمانداز واضحی از اینکه آیا توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران در کار خواهد بود یا خیر دیده نمیشود.
ترامپ ۲۵ اردیبهشت اعلام کرد جمهوری اسلامی «تا حدی» با شروط مورد نظر واشینگتن در مذاکرات هسته‌ای موافقت کرده است.
گزارشها حاکی از آن بود عراقچی پیشنهاد آمریکا را برای بررسی و مشورت با علی خامنه‌ای و سایر مقامات عالی‌رتبه، به تهران منتقل کرده، اما وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ۲۶ اردیبهشت گفت حکومت ایران هیچ پیشنهاد مکتوبی از واشینگتن دریافت نکرده است.
ایراناینترنشنال ۱۸ اردیبهشت به نقل از منابع آگاه گزارش داد دو طرف بر سر موضوع ادامه غنیسازی در خاک ایران با یکدیگر اختلاف نظر دارند و این مساله ادامه گفتوگوها را تحتالشعاع قرار داده است.
روزنامه فرهیختگان: اروپاییها جمهوری اسلامی را تهدید کردند
روزنامه فرهیختگان، وابسته به دانشگاه آزاد، با اشاره به گفت‌وگوی نمایندگان وزارت خارجه جمهوری اسلامی با سه کشور اروپایی در استانبول، نوشت مذاکرات ۲۶ اردیبهشت با طرفهای اروپایی، جلسه‌ای پرتنش بود و سه کشور اروپایی، «مواضعی تند را مطرح کردند و تهدیداتی جدی روی میز گذاشتند».
آلمان، فرانسه و بریتانیا پیش از این نشست هشدار داده بودند اگر اگر مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا منافع امنیتی اروپا را تامین نکند، در فعال کردن مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی تردید نخواهند کرد.
بر اساس گزارش فرهیختگان، این سه کشور در مذاکرات هم تاکید کردند در توافق احتمالی تهران با واشینگتن، اروپا باید همچنان از قدرت فعالسازی مکانیسم ماشه برخوردار و این اختیار را داشته باشد که هر زمان احساس کرد ایران به تعهداتش عمل نکرده، آن را فعال کند.
فرهیختگان تاکید کرد سه کشور اروپایی درخواستی «غیرفنی»، «غیرقانونی» و با «ادبیات نامناسب» در مورد «ماشه پلاس» مطرح کردند.